Traballos presentados

Resumo
A cigala, Nephrops norvegicus (Linnaeus, 1758) é unha especie de gran interese comercial con unha larga tradición de explotación nas augas galegas que experimentou un gran declive nas últimas décadas. Estes organismos teñen unha capacidade de desprazamento moi limitada, habitando en tobeiras escavadas no sedimento, e sendo a natureza deste un dos parámetros que determinan a súa presencia ao condicionar a construción destas estruturas. O seguinte traballo busca analizar a relación entre a densidade da poboación de cigala en Galicia (subdividida en dous seccións (norte e sur) diferenciadas por o paralelo 43 norte), o porcentaxe da fracción fina de sedimento (mostrada mediante dous métodos: colector e draga) e outros parámetros abióticos. Constatouse que a presenza e abundancia da cigala no norte e sur está condicionada por o porcentaxe de limo e arxila. Ademais, observouse que existe unha relación tipo “domo” entre a abundancia de cigalas e o porcentaxe da fracción fina na zoa norte mostrada por colector, mestras que na zoa sur esta relación é menos evidente. A maiores, observouse unha relación no lineal coa profundidade e un acusado descenso na abundancia da cigala ao longo do tempo.

Dirección
DOMINGUEZ CONDE, JESUS (Titoría)
Otero Villar, Jaime Cotitoría
González Herraiz, Isabel Cotitoría

Tribunal
BESTEIRO RODRIGUEZ, MARIA CELIA (Presidente/a)
BALBOA MENDEZ, SABELA (Secretario/a)
Rodriguez Diaz, Miguel Angel (Vogal)

Resumo
Neste estudo analizaron os patróns de abundancia e diversidade da comunidade de especies demersais na costa noroeste de Galicia, e relacionáronse cos factores ambientais, temporais e espaciais. Empregáronse datos das Campañas Centinela de Cigala realizadas entre 2017 e 2022, abarcando un rango batimétrico entre 111 e 530 m. Os análise de abundancia realizáronse para toda a comunidade e, por separado, para cada un dos grupos taxonómicos descritos: osteíctios, condrictios, crustáceos, cefalópodos, equinodermos e “outros”. Todos os grupos mostraron unha relación significativa coa profundidade, pero non houbo efecto para toda a comunidade no seu conxunto. Ao longo da serie temporal, detectouse un incremento significativo na abundancia xeral e por grupos, pero cómpre ter en conta algunhas limitacións metodolóxicas á hora de interpretar os resultados. A zona de pesca El Fondón e o norte do cabo Fisterra rexistraron os puntos de maior diversidade no noso estudo, sendo esta última, unha área caracterizada pola presenza de fortes afloramentos que provocan unha alta produtividade primaria.

Dirección
DOMINGUEZ CONDE, JESUS (Titoría)
Otero Villar, Jaime Cotitoría
González Herraiz, Isabel Cotitoría

Tribunal
BESTEIRO RODRIGUEZ, MARIA CELIA (Presidente/a)
BALBOA MENDEZ, SABELA (Secretario/a)
Rodriguez Diaz, Miguel Angel (Vogal)

Resumo
Determinar a idade dos peixes nos medios naturais é fundamental para comprender a súa bioloxía e a ecoloxía e os otolitos, ao rexistrar aneis de crecemento, representan unha ferramenta valiosa neste proceso. Non obstante, a súa fiabilidade debe ser validada en cada especie. Este estudo analiza o uso de otolitos como método de estimación da idade en peixe cebra (Danio rerio) e a súa relación co crecemento real do organismo. O peixe cebra ten tres pares de otolitos (lapillus, asteriscus e sagitta), pero debido á fraxilidade da sagitta, a análise centrouse nos dous primeiros. Os resultados mostran que o lapillus é o otolito máis axeitado para a estimación da idade, xa que o seu número de aneis é correlaciona mellor coa idade real do peixe (R2 lapillus = 0,6909 vs.R2asteriscus = 0,6481). Sen Porén, os modelos de crecemento xerados mostran que o lapillus, aínda que prevé a lonxitude máxima máis precisa (L∞ = 2,87 cm fronte a 2,96 cm do modelo real), sobreestima a taxa de crecemento (k = 8,46 anos fronte a 2,03 anos no modelo real), indicando que medra máis rápido en proporción ao peixe. Por outra banda, o asterisco prevé unha taxa de crecemento máis próximo ao real (k = 2,79 anos), pero sobreestima a duración máxima esperado (L∞ = 3,95 cm vs. 2,96 cm do modelo real). Isto suxire que o asterisco óptimo para predicir a idade, non reflicte con precisión o tamaño final do organismo. Dado o número de peixes empregados, 18, estes datos e a fiabilidade dos modelos obtidos poderían mellorar aumentando o tamaño da mostra, incluíndo peixes máis vellos e optimizando o técnicas de visualización de anel. Neste sentido, realizáronse experimentos con colorantes como o vermello de alizarina (ARS) e tetraciclina (TC-H) que se incorporan ao otolito durante o seu crecemento. Os resultados obtidos tamén foron insuficientes, polo que foi necesario un mellor axuste concentracións utilizadas. En conxunto, os resultados indican que o crecemento da os otolitos en peixe cebra seguen un patrón alométrico e suxiren que a periodicidade de A formación do anel cambia coa idade: en individuos novos (menos de 94 días) o Os aneis aparecen case a diario, mentres que nos adultos (máis de 371 días) fórmanse cada 2-3 días, o que podería estar afectando á exactitude das estimacións. En conclusión, aínda que o lapillus parece ser o mellor indicador de idade no peixe cebra, O seu uso aínda require axustes para mellorar a precisión. As investigacións futuras deberían céntrase en optimizar a lectura de anel e perfeccionar os modelos de crecemento para lograr estimacións máis fiables.

Dirección
DOMINGUEZ CONDE, JESUS (Titoría)
Rey Sanz, Javier Cotitoría
Marí Beffa, Manuel Cotitoría

Tribunal
BESTEIRO RODRIGUEZ, MARIA CELIA (Presidente/a)
BALBOA MENDEZ, SABELA (Secretario/a)
Rodriguez Diaz, Miguel Angel (Vogal)

Resumo
As ondas de calor mariñas (MHWs) inducidas polo cambio climático e a fragmentación do hábitat son cada vez máis recoñecidas como factores clave nos cambios ecolóxicos dos ecosistemas bentónicos mariños. Este estudo investiga os efectos individuais e interactivos das MHWs e da fragmentación do hábitat na dinámica das comunidades, no potencial de recuperación e na vulnerabilidade ás invasións biolóxicas. Empregando Sistemas Autónomos de Monitorización de Arrecifes (ARMS), recolléronse mostras bentónicas no Faro de las Puercas (Golfo de Cádiz) para establecer as condicións de referencia. Posteriormente, as comunidades sintéticas foron expostas a experimentos controlados en mesocosmos que simularon escenarios moderados (24C) e extremos (28C) de MHW en combinación con tratamentos de fragmentación do hábitat. Finalmente, as comunidades non fragmentadas foron situadas nunha contorna de mariña para avaliar a recuperación posterior á perturbación en condicións naturais. Os resultados da fase de mesocosmos revelaron que as MHWs e a fragmentación influíron significativamente na composición da comunidade bentónica, pero non tiveron un efecto significativo na riqueza de especies nin nos índices de diversidade. A fragmentación modificou a distribución das especies, aumentando a heteroxeneidade da comunidade sen reducir necesariamente a biodiversidade. Non se observou unha interacción sinerxética clara entre as MHWs e a fragmentación, o que suxire que estes factores de estrés actúan de forma independente. Na fase experimental na mariña, detectouse o recrutamento de cinco novas especies, incluíndo Bugula neritina (Linnaeus, 1758) e Clavelina cf. oblonga Herdman, 1880. En xeral, os achados subliñan que, aínda que as MHWs alteran a composición das especies e a fragmentación do hábitat modifica a heteroxeneidade estrutural, o seu impacto combinado non agrava estes efectos. A ausencia de interaccións significativas entre estes factores de estrés suxire que as respostas da comunidade poden estar mediadas polas tolerancias específicas das especies en lugar de efectos puramente aditivos ou sinerxéticos.

Dirección
DOMINGUEZ CONDE, JESUS (Titoría)
Gestoso García, Ignacio José Cotitoría
Carmona Barnosi, Leila María Cotitoría

Tribunal
BESTEIRO RODRIGUEZ, MARIA CELIA (Presidente/a)
BALBOA MENDEZ, SABELA (Secretario/a)
Rodriguez Diaz, Miguel Angel (Vogal)

Resumo
O cambio climático é un factor que se prevé que afecte negativamente ao cultivo de mexillón (Mytilus galloprovincialis) en Galicia. Para que a industria poida enfrontarse a este desafío é necesario coñecer os mecanismos moleculares que presenta esta especie para resistir á calor. As proteínas hsp (heat shock proteins) son cruciais na resposta ao estrés térmico e mantemento da homeostase celular nestas condicións. Malia iso, non existen análises comparativas da súa expresión xénica ante distintas condicións de estrés térmico. Este traballo establece as bases para levar a cabo dita análise mediante a caracterización de xenes HSP, estudo filoxenético da familia xénica e calibrado de primers específicos para PCR cuantitativa. Localizáronse e secuenciáronse dez xenes potencialmente involucrados na resposta ao choque térmico, e a súa análise filoxenética mostrou o agrupamento interespecífico dos xenes ortólogos en función do tipo de xene HSP antes que en función da especie. Seleccionáronse e calibráronse con éxito primers para o estudo de seis xenes HSP e un xene control housekeeping, e estableceuse o seu patrón estandarizado e a súa eficiencia para a súa análise por qRT-PCR. Estes resultados permiten construír un marco teórico e práctico para medir a expresión diferencial de xenes HSP de resposta ao choque térmico, sobre distintos tratamentos experimentais de lotes de mexillón desenvolvidos in vitro.

Dirección
BANDIN MATOS, MARIA ISABEL (Titoría)
Presa Martínez, Pablo Cotitoría

Tribunal
LAMAS FERNANDEZ, JESUS (Presidente/a)
MAGARIÑOS FERRO, BEATRIZ (Secretario/a)
SANTOS RODRIGUEZ, MARIA ISABEL (Vogal)

Resumo
A produción de rodaballo en Galicia converteuse nunha industria clave e unha fonte de emprego, destacando o papel de empresas como Stolt Sea Farm. Este Traballo Fin de Máster introduce o proceso productivo do rodaballo, así como a estrutura organizativa e instalacións coas que conta a planta de Quilmas para lograr unha produción eficiente. Profúndase nas funcións do departamento de benestar, centrándose no control sanitario da granxa e nas principais patoloxías que a afectan. Así mesmo, descríbense as tarefas do departamento de produción, facendo especial énfase na xestión da alimentación e o control da densidade poboacional.

Dirección
BANDIN MATOS, MARIA ISABEL (Titoría)
Castaño Varela, Iria Cotitoría

Tribunal
LAMAS FERNANDEZ, JESUS (Presidente/a)
MAGARIÑOS FERRO, BEATRIZ (Secretario/a)
SANTOS RODRIGUEZ, MARIA ISABEL (Vogal)

Resumo
O presente Traballo de Fin de Máster expón as actividades realizadas durante o meu período de prácticas na planta de cultivo de rodaballo de Lira (Carnota), pertencente á empresa acuícola Stolt Sea Farm. Inclúese unha introdución sobre a situación actual da acuicultura e a importancia do cultivo do rodaballo (Scophthalmus maximus). Ademais, descríbense as instalacións e a organización da granxa, así como as principais patoloxías detectadas na planta. Detállanse as tarefas desempeñadas nos departamentos de Benestar e Produción, destacando a importancia do control sanitario e dunha xestión eficiente da alimentación para garantir o desenvolvemento óptimo do cultivo e mellorar os resultados produtivos.

Dirección
BANDIN MATOS, MARIA ISABEL (Titoría)
Castaño Varela, Iria Cotitoría

Tribunal
LAMAS FERNANDEZ, JESUS (Presidente/a)
MAGARIÑOS FERRO, BEATRIZ (Secretario/a)
SANTOS RODRIGUEZ, MARIA ISABEL (Vogal)

Resumo
Memoria de prácticas externas na empresa Avramar situada na provincia de Alacante, Comunidade Valenciana, durante os meses de setembro e xaneiro (2024 - 2025). Na empresa cultívanse especies de corvina, dourada e robaliza nun total de 48 gaiolas, unhas de 25 metros de diámetro e outras de 38 metros de diámetro. A alimentación está automatizada desde unha plataforma - silo situado dentro da instalación offshore. Neste, a alimentación cárgase en diferentes tanques dependendo do tipo de penso e do tamaño do pellet. O feed diríxese desde a oficina ou desde a propia plataforma. Finalmente tiven a sorte de participar en todas as manobras que se realizaban na explotación, como a pesca ou a plantación de alevines.

Dirección
BANDIN MATOS, MARIA ISABEL (Titoría)
Gil Cardona, Daniel Cotitoría

Tribunal
LAMAS FERNANDEZ, JESUS (Presidente/a)
MAGARIÑOS FERRO, BEATRIZ (Secretario/a)
SANTOS RODRIGUEZ, MARIA ISABEL (Vogal)

Resumo
O documento describe a xestión sanitaria na acuicultura do salmón atlántico en MOWI ASA, Irlanda. Detállanse os procesos clave como a selección e manexo do stock reproductor, a fecundación e incubación dos ovos, o control de saúde, a vacunación e a bioseguridade. Tamén abórdase enfermidades comúns como a septicema rickettsial, a tenacibaculose e a enfermidade amebiana branquial, así como as estratexias de control, como o uso de peixes limpiadores. Finalmente, destácanse desafíos como a proximidade entre estacións de cultivo e a necesidade de reducir o uso de antibióticos mediante a administración de vacunas.

Dirección
BANDIN MATOS, MARIA ISABEL (Titoría)
Vesanto , Sandra Cotitoría

Tribunal
LAMAS FERNANDEZ, JESUS (Presidente/a)
MAGARIÑOS FERRO, BEATRIZ (Secretario/a)
SANTOS RODRIGUEZ, MARIA ISABEL (Vogal)

Resumo
As poboacións de píllara das dunas (Charadrius alexandrinus L.) en Galicia están en declive. A poboación galega adoita ter a condición de residente durante todo o ano, o que permite estudar a súa distribución non só como poboación reprodutora, senón tamén como poboación invernante. Este estudo busca determinar os factores ambientais meteorolóxicos e físicos que inflúen na presenza e abundancia desta especie no litoral galego durante os meses de inverno. A presenza da píllara das dunas ven determinada por factores climáticos relativos á temperatura, como o rango de temperatura diaria e a media anual da mesma, mentres que as variables asociadas ás precipitacións non parecen condicionar a presenza desta especie no litoral galego. Pola súa banda, a abundancia pódese explicar por factores físicos, que caracterizan as praias onde hai maior número de exemplares. A presenza dunha lagoa asociada e a lonxitude da praia mostraron ser os factores que máis inflúen na abundancia de exemplares invernantes. Pola súa banda, a presenza de cordón dunar influíu negativamente na abundancia destas aves.

Dirección
DOMINGUEZ CONDE, JESUS (Titoría)

Tribunal
FERNANDEZ ESCRIBANO, JOSE ANGEL (Presidente/a)
BASELGA FRAGA, ANDRES (Secretario/a)
ROMERO BUJAN, MARIA INMACULADA (Vogal)

Resumo
A produción e liberación de compostos químicos defensivos é unha das estratexias das plantas para defenderse dos seus agresores. Nos piñeiros, a produción e emisión de terpenos é unha función clave tanto para a resistencia directa como indirecta. Con todo, aínda se coñece moi pouco sobre os factores que modulan a emisión deses compostos. Avances neste campo poderían levar a interesantes aplicacións na mellora da saúde dos bosques. Neste traballo estudo de forma experimental os cambios na emisión e no contido foliar de terpenos volátiles que se producen despois da inducción de defensas en piñeiros xoves. A inducción realizámola mediante a aplicación de metil-jasmonato (MeJa), unha fitohormona clave na sinalización do dano provocado por insectos herbívoros. Utilizamos plantas de catro familias, co que podemos obter información sobre a posible variabilidade xenética. Seleccionáronse 32 plantas xoves que pertencen a 4 familias de medio-irmás. O experimento realizouse en 4 bloques, que contiñan dúas plantas de cada familia (n=8), nunha cámara de cultivo. Os volátiles recolléronse con trampas de carbono activado conectadas a bombas de fluxo de aire. Realizouse un muestreo de terpenos volátiles e foliares antes e 5 días despois da aplicación de (MeJa) a baixa concentración (5 mM) a metade das plantas. Os mono- e sesquiterpenos contidos nas agullas e nas trampas de volátiles analizaronse mediante cromatografía de gases con detector de ionización de chama (GC-FID). Para identificar a influencia das variables sobre os terpenos, realizáronse modelos lineais generalizados (GLMs) de efectos fixos, e o coeficiente de correlación calculouse utilizando o modelo de Pearson. De forma constitutiva, antes da inducción, atopamos un efecto significativo da familia para a concentración de terpenos totais, monoterpenos e sesquiterpenos. Cinco días despois da aplicación da inducción, non atopamos cambios significativos na concentración foliar, aínda que si unha maior variabilidade entre plantas. O efecto familiar sobre a concentración mantívose para os terpenos totais e monoterpenos, e ademais para estas dúas categorías tamén se identificou un efecto significativo da interacción entre familia e tratamento. A inducción produciu un incremento significativo na emisión de monoterpenos e dos terpenos totais, de maneira que a taxa de emisión nas plantas inducidas foi 3.6 veces maior que nas de control. Atopamos correlación significativa entre a concentración foliar e a taxa de emisión inducida só para o monoterpeno 3-careno, pero para ningún outro composto. A emisión de terpenos parece ser un mecanismo inducido dependente de MeJa rápido e sensible, activado mesmo cando exposto a baixas concentracións de MeJa. O efecto familiar ten unha gran influencia na concentración de terpenos volátiles nas follas, e mantense despois de 5 días de exposición das plantas a baixas concentracións de MeJa. A interacción FamxMeJa indica unha diferente sensibilidade ao MeJa entre familias que se debería considerar. O procedemento experimental parece adecuado para estudos futuros.

Dirección
FERNANDEZ ESCRIBANO, JOSE ANGEL (Titoría)
Sampedro Perez, Luís Cotitoría

Tribunal
FERNANDEZ ESCRIBANO, JOSE ANGEL (Presidente/a)
BASELGA FRAGA, ANDRES (Secretario/a)
ROMERO BUJAN, MARIA INMACULADA (Vogal)

Resumo
O obxectivo deste estudo foi analizar os cambios a longo prazo (2001-2023) na estrutura dunha comunidade de aves passeriformes, tanto durante a invernada como durante a reprodución, nun carrizal situado no estuario do río Anllóns (A Coruña, NO España) a partir de datos de anelamento. Para a comunidade invernante esperábase a priori un cambio de procedencia das aves (con menor representación de aves de latitudes altas) no contexto do quecemento moderno. Para ese efecto seleccionáronse as 7 especies con información máis completa e estudouse a variación no tempo do tamaño medio (e da varianza) da corda alar, a oitava primaria (P8), o tarso e a cociente ala/tarso. Para a comunidade reprodutora esperábase en principio un cambio de composición causado polo aumento xeralizado das poboacións de xabarín Sus scrofa ligado ao abandono do mundo rural. Para contrastar esa hipótese analizáronse os cambios temporais no índice de Shannon e a variación nas abundancias relativas das 9 especies reprodutoras. En ningunha das especies seleccionadas para o contraste da primeira hipótese se atoparon probas de cambio na procedencia das aves, empregando como proxy o tamaño corporal. No caso da segunda hipótese, o índice de Shannon mantívose constante no tempo e as abundancias relativas da comunidade tampouco seguiron un patrón temporal consistente. Concluímos que, en contra do esperado, ambas as comunidades (invernante e reprodutora) non cambiaron apenas durante o período de 22 anos de estudo. Dita constancia suxire unha ausencia de efecto dos cambios no clima das últimas décadas e apunta á ausencia de cambios ambientais substanciais no estuario durante o período de reprodución. Os profundos cambios ecolóxicos asociados ao abandono do ámbito rural nas últimas décadas non parecen afectar á zona de estudo, probablemente porque hai xa máis de 40 anos que deixou de cultivarse, a xulgar polas imaxes aéreas dispoñibles do século XX, e a sucesión vexetal atópase nun estadío avanzado. Os xabaríns, poderían non ter influído sobre a comunidade reprodutora ao tratarse de aves que non crían estritamente sobre o chan, aínda que nalgúns casos si nidifican moi preto deste.

Dirección
MARTÍNEZ ABRAÍN, ALEJANDRO (Titoría)
Maestro Saavedra, Miguel Ángel Cotitoría

Tribunal
FERNANDEZ ESCRIBANO, JOSE ANGEL (Presidente/a)
BASELGA FRAGA, ANDRES (Secretario/a)
ROMERO BUJAN, MARIA INMACULADA (Vogal)

Resumo
Nun contexto de aumento de plantacións forestais en Galicia para a súa explotación industrial, diversos traballos teñen estudado cal é o efecto na biodiversidade dos eucaliptais fronte aos bosques autóctonos. Sen embargo, prestouse pouca atención aos hábitats mixtos, cunha mestura de especies autóctonas e alóctonas. Neste estudo, proponse analizar as diferencias en abundancia, composición e riqueza de especies na comunidade de aves en catro tipos de hábitats forestais: plantacións de Eucalyptus globulus, carballeiras (dominadas por Quercus robur), e bosques mixtos: carballeiras con presenza de eucaliptos dispersos (CM), e eucaliptais con presenza de carballos dispersos (EM). Para levar a cabo o estudo, rexistráronse as vocalizacións (cantos e reclamos) de aves a través de gravadoras para un total de 32 localidades, 8 para cada tipo de hábitat, ao longo de diferentes momentos do día. A partir das mostras recollidas, para cada localidade extraeuse o número e duración das vocalizacións, como indicativo da abundancia de aves, e identificáronse as especies detectadas en cada gravación para obter a riqueza e a composición de especies para cada localidade. Posteriormente, realizáronse as análises estatísticas para a abundancia e riqueza de especies (ANOVA, proba de Fisher e proba de Tukey), fixéronse as curvas de rarefacción e aplicouse o indicador de riqueza estimada Chao2, e realizouse a análise da composición de especies (ANOSIM, NMDS e CDA). As análises revelaron un efecto significativo do tipo de hábitat na riqueza alfa (por parcela) de especies, número de vocalizacións e composición de especies, pero non na duración das vocalizacións. As formacións mixtas, CM e EM, presentaron a maior abundancia e riqueza alfa, pero non se atopan diferencias significativas respecto ás carballeiras. Sen embargo, si que se atopan diferencias significativas entre EP e o resto de hábitats (con todos eles ou só con CM e EM, segundo a proba estatística realizada). EP é o que menor abundancia de especies e riqueza alfa ten, aínda que a riqueza total (entre parcelas) non é a máis baixa. Tamén se atopan as maiores diferencias en composición de especies entre o EP e o resto dos hábitats. En EP rexístranse aves ligadas á presenza de matogueiras e adaptadas a hábitats máis humanizados, e móstrase unha menor frecuencia relativa de aves forestais xeneralistas e especialistas. A capacidade inesperada dos hábitats forestais mixtos para albergar biodiversidade de aves mostrada neste traballo, invita a reflexionar sobre o papel que pode ter a conservación da biodiversidade a nivel rexional e nas implicacións destes resultados para a xestión forestal, tendo en conta os efectos negativos estudados do eucalipto noutros contextos, por comportarse como unha especie exótica invasora no sur de Europa. A mellora significativa nas comunidades de aves entre os eucaliptais puros e os mixtos alenta a realizar medidas de xestión nesta dirección, podendo xerar un efecto considerable na biodiversidade destas plantacións, reducindo de forma significativa o seu impacto negativo. Futuras liñas de investigación poden basearse en profundar no coñecemento actual sobre os hábitats forestais mixtos en Galicia, estudando os seus efectos sobre outros grupos taxonómicos.

Dirección
Calviño Cancela, María (Titoría)
Martín Herrero, Julio Cotitoría

Tribunal
FERNANDEZ ESCRIBANO, JOSE ANGEL (Presidente/a)
BASELGA FRAGA, ANDRES (Secretario/a)
ROMERO BUJAN, MARIA INMACULADA (Vogal)

Resumo
Dryopteris guanchica e Dryopteris aemula son dúas especies ameazadas de pteridófitos con carácter relicto, asociadas a bosques húmidos de influencia oceánica. Co obxectivo de entender os factores que determinan a súa distribución este traballo aproxímase ás características do seu nicho bioclimático mediante modelización de nicho ecolóxico (ENM) para inferir a súa posible distribución pasada desde o Pleistoceno tardío así como a futura en diferentes escenarios de mudanza climática. Ao mesmo tempo, o nicho ecolóxico estudouse con maior detalle xeográfico mediante atributos ecosistémicos funcionais (EFAs), para avaliar aspectos relativos á conservación das especies. A revisión de material de herbario, empregado para incorporar presenzas territoriais aos modelos revelou, para alén de numerosas determinacións incorrectas, a existencia de exemplares de D. guanchica cunha morfoloxía atípica, cuxo nicho foi analizado de forma independente. Os resultados suxiren que D. aemula sempre presentou unha distribución máis ampla ao longo do arco Atlántico europeo, mentres que D. guanchica é constante en presentar unha distribución mais restrinxida e fragmentada. A illa de Madeira, a illa de Tenerife no arquipélago canario e a costa noroeste da Península Ibérica emerxen como potenciais refuxios clave na historia das dúas especies. As proxeccións futuras mostran importantes contraccións de área nas zonas ocupadas actualmente. A combinación de idoneidade de hábitat e do análise da conectividade identificou as áreas críticas para a conservación, vinculadas á calidade óptima do hábitat de carballeira termófila, apoiando a ampliación das actuais zonas de especial conservación (ZEC) para garantir a conservación destes fieitos ameazados. Estes achados subliñan a vulnerabilidade dos fieitos relictos ante a mudanza climática e a necesidade de integrar ENM e EFAs para mellorar as estratexias de conservación.

Dirección
SERRANO PEREZ, LUIS MIGUEL (Titoría)

Tribunal
FERNANDEZ ESCRIBANO, JOSE ANGEL (Presidente/a)
BASELGA FRAGA, ANDRES (Secretario/a)
ROMERO BUJAN, MARIA INMACULADA (Vogal)