Programas de prevención e intervención nos problemas de conduta

Ser capaz de entender a natureza psicolóxica dos trastornos de conduta e a súa evolución desde as etapas temperás da vida.
Saber recoñecer as distintas manifestacións dos trastornos de conduta, así como identificar os factores de risco persoais e ambientais asociados ao seu desenvolvemento.
Poder empregar os coñecementos sobre as características do comportamento desadaptativo dos nenos e os adolescentes para o deseño de programas integrais de prevención e/ou intervención psicolóxica en relación aos problemas de conduta.
Ser capaz de deseñar e planear (en coordinación con outros profesionais ou axentes de intervención) un programa multicompoñente de intervención psicolóxica sobre os problemas de conduta na infancia e adolescencia, tendo en conta os factores de risco e protección concorrentes.
Ser capaz de deseñar desenvolver e interpretar os resultados das distintas fases do proceso de avaliación e seguimento dun programa de intervención sobre os problemas de conduta.
Saber motivar aos axentes de cambio dun programa de prevención e/ou intervención nos problemas de conduta para lograr a súa implicación activa na intervención, así como manexar con eles as dificultades xurdidas durante a súa aplicación.
Saber valorar criticamente o método e os resultados dos traballos de investigación no ámbito da intervención psicolóxica sobre os trastornos de conduta.

Conceptualización e heteroxeneidade dos problemas de conduta.
Factores de risco e protección para os problemas de conduta. Vulnerabilidade e Resiliencia.
Modelos explicativos dos problemas de conduta na infancia e na adolescencia.
Modelos de intervención psicolóxica sobre os problemas de conduta baseados na evidencia.
A intervención sobre os problemas de conduta de inicio temperán.
A intervención sobre os problemas de conduta de inicio adolescente.
A avaliación de programas e intervencións sobre os problemas de conduta.
Retos no ámbito da intervención sobre os problemas de conduta.

Bibliografía básica:
Andrews, D. A., & Bonta, J. (2015). The psychology of criminal conduct. Ney York, NY: Routledge.
Botella Ausina, J., & Caperos Montalbán, J. M. (2019). Metodología de investigación en psicología general sanitaria. Madrid: Editorial Síntesis.
Gómez-Fraguela, J. A., Cutrín, O., & Maneiro, L. (2019). Valoración del riesgo en adolescentes infractores (VRAI). Santiago de Compostela: Andavira.
Loinaz, I. (2017). Manual de evaluación del riesgo de violencia. metodología y ámbitos de aplicación. Madrid: Pirámide.
Fernández-Rios, L. y Gómez-Fraguela, J.A. (2007). La psicología preventiva en la intervención social. Madrid: Síntesis.
National Research Council, & Institute of Medicine. (2009). Preventing Mental, Emotional, and Behavioral Disorders Among Young People: Progress and Possibilities. Washington, DC: The National Academies Press.
Weisburd, D., Farrington, D. P., & Gill, C. (2016). What works in crime prevention and rehabilitation: Lessons from systematic reviews. New York: Springer.

Bibliografía complementaria
Acero, A. Guía práctica para una prevención eficaz. ADES (Asociación de Técnicos para el Desarrollo de Programas Sociales) PNSD. Madrid.
Albee, G. W., & Joffe, J. M. (2004). Mental Illness Is NOT "an Illness Like Any Other". The Journal of Primary Prevention, 24(4), 419-436.
Beauchaine, T. P., Neuhaus, E., Brenner, S. L., & Gatzke-Kopp, L. (2008). Ten good reasons to consider biological processes in prevention and intervention research. Development and Psychopathology, 20(3), 745-774.
Breakwell, G. M. (2007). The psychology of risk. Cambridge: Cambridge University Press.
Deacon, B. J. (2013). The biomedical model of mental disorder: A critical analysis of its validity, utility, and effects on psychotherapy research. Clinical Psychology Review, 33(7), 846-861.
Dodge, K. A., Dishion, T. J., & Lansford, J. E. (Eds.). (2006). Deviant peer influences in programs for youth: Problems and solutions. New York, NY, US: Guilford Press.
Durlak, J. A., Domitrovich, C. E., Weissberg, R. P., & Cullotta, T. P. (Eds.). (2015). Handbook of social and emotional learning: Research and practice. New York, NY: Guilford Press.
Farrington. D. (2003). Methodological Quality Standards for Evaluation Research. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 587, 49-68.
Fonagy, P., Cottrell, D., Phillips, J., Bevington, D., Glaser, D., & Allison, E. (2015). What works for whom? A critical review of treatments for children and adolescents (2nd ed.). New York, NY, US: Guilford Press, New York, NY.
Frances, A. J. (2014). ¿Somos todos enfermos mentales?. Manifiesto contra los abusos de la Psiquiatría. Ariel.
Gómez-Fraguela, J.A., Luengo, A., Romero, E. y Villar-Torres, P. (2003). El programa Construyendo Salud: Un programa de prevención del abuso de drogas empíricamente fundamentado. Revista Internacional de Ciencias Sociales y Humanidades, 13 (1), 165-202.
González Pardo, H., & Pérez Álvarez, M. (2007). La invención de trastornos mentales.¿Escuchando al fármaco o al paciente? Madrid: Alianza Editorial.
Gresham, F. M. (2015). Disruptive behavior disorders: Evidence-based practice for assessment and intervention Guilford Publications.
Guidelines for Prevention in Psychology . APA. 2014. http://www.apa.org/pubs/journals/features/amp-a0034569.pdf.
Luengo, A., Gómez-Fraguela, J.A., Garra, A. Romero, E., y Lence, M. (1999) La prevención del consumo de drogas y la conducta antisocial en la escuela: análisis y evaluación de un programa. Madrid: Ministerio de Educación y Cultura, Ministerio de Sanidad y Consumo y Ministerio del Interior.
Marmot, M. (2015). The health gap: The challenge of an unequal world. The Lancet, 386, 2442-2444.
Malti, T., & Rubin, K. H. (Eds.). (2018). handbook of child and adolescent aggression. Guildford Press.
O’Connell, M. E., Boat, T., and Kenneth E. Warner, K. E. (Eds.) (2009) Preventing Mental and emotional and Behavior Disordes Among Young People. Washington. The National Academic Press.
Petrosino, A. (2003). Standards for evidence and evidence for standards: The case of school-based drug prevention. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 587, 180-207.
Romero, E., Villar, P., Luengo, A., Gómez-Fraguela, J.A. y Robles, Z. (2013). EmPeCemos. Programa para la intervención en problemas de conducta infantiles. Madrid: TeaEdiciones
Rose, G. (1994). La estrategia de la medicina preventiva. Barcelona: Masson.

CB7 - Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos sepan aplicar los coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en entornos novos ou pouco coñecidos dentro de contextos mais amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa area de estudo
CB9 - Que os estudantes saiban comunicar as súas conclusións e os coñecementos e razóns últimas que as sustentan a públicos especializados e non especializados dun modo claro e sen ambigüedades
CG2 - Coñecer en profundidade a natureza psicolóxica do comportamento humano, así como os factores sociais e biolóxicos que poden afectalo
CG8 - Deseñar, desenvolver e, no seu caso, supervisar e avaliar plans e programas de intervenciónh psicolóxica, en función da avaliación psicolóxica e das variables de tipo individual e social que concurran en cada caso
CG9 - Mostras habilidades de comunicación interpersoal e de manexo das emocións adecuadas para unha intervención efectiva dos pacientes, familiares e coidadores nos procesos de identificación do problema, avaliación, comunicación de diagnóstico e intervención e seguimento psicolóxico
TRANSVERSALES
CT1 - Saber utilizar as tecnoloxías da información e a comunicación no desempeño profesional
CT2 - Saber manexaar as fontes de documentación científica bibliográfica e dixital estandarizadas a nivel intencional
CT6 - Saber comunicar e comunicarse con outros profesionais , e dominar as habilidades necesarias para o traballo en equipo e en grupos multidisciplinares
ESPECÍFICAS
CE4 - Saber analizar e interpretar os resultados dunha avaliación psicolóxica
CE6 - Saber planificar e desenvolver unha intervención psicolóxica, establecendo obxectivos pertinentes e realistas en función das características do problema e o contexto.
CE7 - Saber realizar o seguimento duhna intervención psicolóxica, de acordo cos fines fixados, para introducir, si fose o caso, cambios na mesma durante o seu desenvolvemento
CE8 -Saber proporcionar retroalimentación aos destinatarios de forma axeitada e precisa co fin de implicalos nas distintas fases do proceso de avaliación e intervención psicolóxica
CE9 – Saber deseñar programas de prevención e de promoción da saúde psicolóxica en función dos factores relevantes (de risco e protección) e dos recursos dispoñibles.
CE15 – Realizar actividades de promoción e de educación para a saúde psicolóxica individual e comunitaria.

Nas primeiras sesións da materia se levarán a cabo as clases expositivas da materia. A metodoloxía a seguir implica a realización dunha serie de lecturas relacionadas cos temas a tratar e a reflexión en clase sobre elas. Nestas primeiras sesións se expoñerán tamén os conceptos fundamentais relacionados cos temas abordados.
Como apoio á materia, estará dispoñible para tódolos alumnos unha aula virtual no Campus Virtual da USC (http://cv.usc.es) na que se poderá atopar material relevante para o desenvolvemento da materia (a guía docente da materia, material sobre os contidos da materia, foros de debate sobre aspectos relevantes) así como ferramentas de comunicación cos docentes e co resto dos alumnos da materia. Tamén se utilizará como ferramenta de comunicación para as titorias grupais o programa Teams.
As últimas seis semanas de clase se reservarán para o traballo en grupo dos estudantes que consistirá en elaborar un programa de prevención dalgún problema de conducta específico (Producto “potencialmente vendible”). Este programa deberá incluír unha fundamentación teórica e unha xustificación da evidencia empírica da intervención escollida; unha descrición detallada do proceso de adaptación e implantación proposto e un deseño de avaliación para poder valorar a adecuación da intervención e comprobar o seu grado de eficacia da intervención.
A elaboración deste produto “potencialmente vendible” (programa) se realizará en grupo e se seguirá unha metodoloxía de aprendizaxe cooperativo seguindo unhas fases de traballo que se especificarán en clase. Estas fases implican a entrega de versións parciais do traballo (versión inicial, intermedia e final) que serán supervisadas en clase. O produto final será o resultado da revisión e ampliación das versión iniciais e será presentado e avaliado nas últimas sesións da materia.

Para a avaliación da materia utilizarase un método de avaliación continua. A avaliación incluirá unha proba escrita que representará o 30% da nota final. Outro 30% da cualificación se corresponderá coa participación nos debates das lecturas das primeiras sesións de clase. O 40% da nota restante se corresponderá coa valoración do produto “potencialmente vendible” realizado nas clases interactivas. A realización deste traballo é condición imprescindible para superar a materia.
Todos os estudantes que inicien o traballo en grupo serán valorados.

Clases expositivas: 12 horas
Clases interactivas de seminario: 12 horas
Lecturas de artigos: 15 horas
Traballo para preparar o programa de prevención: 36 horas