Créditos ECTS Créditos ECTS: 3
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 51 Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 9 Clase Interactiva: 12 Total: 75
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Máster RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Historia da Arte
Áreas: Historia da Arte
Centro Facultade de Filosofía
Convocatoria: Primeiro semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable | 1ro curso (Si)
En xeral, a análise dalgúns "Problemas de Estética Contemporánea" debería facer posible o acceso do alumnado a unha visión máis profunda do xa traballado nas materias de Estética e Antropoloxía Filosófica do grao de Filosofía ou nas materias de Teoría da arte e Historia das Ideas Estéticas do grao de Historia da arte. Partirase, por momentos, dun brevísimo marco histórico, mencionando acontecementos importantes para o desenvolvemento do mundo contemporáneo. Pero a presentación dese pequeno marco para coñecer as ideas no seu contexto, non irá en detrimento de un estudo crítico e sistemático das cuestións candentes que alimentan a investigación neste campo.
Aínda que mirándose de esguello, no mundo contemporáneo a Estética e a Teoría da Arte avanzaron da man e en permanente diálogo cos acontecementos históricos, os avances científicos e o contexto filosófico. De feito, a materia enfróntase a un debate central e certamente encarnizado do panorama actual: o que, partindo do problema das actuais redefinicións ontológicas e antropolóxicas, afecta de cheo á creatividade e as artes.
Recollendo esta idea, o programa dividirase en clases expositivas e interactivas desenvolver no transcurso das oito semanas de clase.
1.- Clases expositivas
Articularanse en varios apartados nos que –apelando á Ontología ou á Filosofía da Ciencia– perfilaranse preguntas acerca da natureza e o quefacer humanos que obrigan a repensar o problema estético e a creatividade artística en base a perspectivas sinxelamente insoslayables.
Aínda que mirándose de esguello, no mundo contemporáneo a Estética e a Teoría da arte avanzaron da man en permanente diálogo cos acontecementos históricos, a práctica artística e o contexto filosófico e científico. Para reflectilo, a presente materia detense nalgúns dos debates máis encarnizados, debates que, dun modo ou outro, reflicten as derivas actuais do pensamento biolóxico, psicolóxico, político e ata ontolóxico. Non en balde, a quebra do Ser no caos preindividual, a quebra do Xénero no devir animal, a quebra do Eu na esquizia persoal e a quebra da Utopía no desexo social, todas esas quebras, atopan no pensamento estético o seu correlato «natural». Recollendo esta idea, o programa dividirase en clases expositivas e interactivas a desenvolver no transcurso das sete semanas de clase.
No referido ás clases expositivas articularase nos seguintes apartados:
Tema 1. Posfundacionalismo. Sobre informe e o azar. Unha nota sobre o continxentismo e as vangardas inseguras ( Duchamp e Bataille). Dalgún modo, Hegel xa anunciou a desaparición da arte nunha deriva que o convertería noutra forma de filosofía. O que non puido presaxiar foi que o tipo de metafísica que exudarían as vangardas afastaríase en boa medida da súa glorificación do principio de razón. A arte de Duchamp e o pensamento de Bataille, non só dubidan de tal tradición, senón que cuestionan a metafísica do Ser e o principio de Representación na súa totalidade, e a súa influencia na filosofía francesa de postguerra foi tan grande que as súas ideas pódense rastrexar, tanto na psicanálise lacaniano, como no pensamento deleuziano sobre o preindividual.
Tema 2. Poshumanismo. Das bioestéticas reduccionistas aos afectos tardovitalistas ( Guattari e Deleuze). A Estética comeza a coquetear coa animalidad durante o Romanticismo: a arte primeiro considerarase corporalmente terapéutico e máis tarde síntoma. Moitos anos despois, non son poucos os que seguen tentando articular unha ontoestética que parta da bioloxía, ontoestética que derivará cara a horizontes moi diversos segundo apélese, ou á tradición xenérica neodarwiniana, ou á corrente individuante tardovitalista. Neste sentido, de que modo as distintas definicións da vida axudaron a articular a bioestética actual?
Tema 3. Poshistoricismo e poscomunitarismo. Este último punto quizais sexa necesario traballalo nas interactivas por falta de tempo. Sobre o soño colectivo e a imaxe do desexo (De Benjamin a Didi- Huberman). A pesar de que a obra de Walter Benjamin dá mostras dunha erudición, unha riqueza de interpretación e ata un lirismo difíciles de atopar noutros estudosos, ás veces, tamén dá a impresión de excesivo receo. Aínda que, sen dúbida, tivo razóns para mostrarse crítico co mundo que lle tocou vivir, podería dicirse que o seu pesar impediulle desenvolver algunhas ideas que el mesmo suxerirá. Neste tema trátase de achegarnos ás ideas de «pegada» na súa filosofía e na obra de Didi- Huberman para, colateralmente, suxerir o valor da súa teoría do «símbolo do desexo», teoría que nunca terminará de desenvolver o alemán e que nos permite ir máis aló do trillado territorio deses «fetiches», «ruínas» e «fósiles» tan estudados xa.
2.- Clases interactivas
En canto ao programa das clases interactivas, tentarase que nestas establézase un diálogo cos contidos presentados nas clases expositivas e con outros menos tratados por falta de tempo, entre eles (trátase só de exemplos):
—O concepto de objet trouvé de Duchamp.
—O concepto de beleza convulsa de Breton e o de soberanía de Bataille.
—O corpus de Nancy.
—A idea de ritornelo de Deleuze e Guattari.
—Corpo e animalidade en nos debates Heidegger/Nietzsche/ Derrida/ Agabem/ Nancy.
— Didi-Huberman, a cuestión do anacronismo.
Posto que os temas tratados nas mesmas teñen que ver co modo en que algunhas ideas estéticas fundamentais do noso tempo negocian coa quebra do Ser, nas mesmas propoñerase que os alumnos tomen o mando a partir da lectura dalgúns textos e algunhas investigacións que fan especial fincapé en tales asuntos.
Básica
Bataille, G., La conjuración sagrada. Ensayos 1929-1939. Adriana Hidalgo, Buenos Aires, 2003
Buck-Morss, S., Dialéctica de la mirada, Machado, Madrid, 1996
Deleuze, G., Guattari, F., Mil mesetas, Pre-Textos, Valencia, 1988
Complementaria
Adorno, Th., Teoría estética, Akal, Madrid, 2005
Adorno, Th., Horkheimer, M., Dialéctica de la Ilustración, Akal, Madrid, 2007
Agamben, G., El hombre sin contenido, Áltera, Barcelona, 2005
Agamben, G., L’uso dei corpi, Neri Pozza, Vicenza, 2014.
Austin, J. L., Cómo hacer cosas con palabras. Palabras y acciones, Paidós, Barcelona, 1982
Bachelard, G., La poética del espacio, FCE, México, 1975
Bara, B. G.: Cognitive pragmatics. The mental processes of communication, MIT, Cambridge, Mass., 2010
Bataille, G., El aleluya y otros textos, Alianza, Madrid, 1981
Bataille, G., Acéphale, facsímil de la revista original traducida al castellano, Arena libros, Madrid, 2015
Baudrillard, J., Cultura y simulacro, Kairós, Barcelona, 1993
Baudrillard, J., El complot del Arte. Ilusión y desilusión estéticas, Amorrortu, Buenos Aires, 2006
Benjamin, W., Escritos. La literatura infantil. Los niños y los jóvenes, Nueva Visión, Buenos Aires, 1989
Benjamin, W., Libro de los Pasajes, Akal, Madrid, 2005
Bozal, V. (ed.), Historia de las ideas estéticas y de las teorías artísticas contemporáneas. 2 vols. Madrid, Visor, 1996
Bürger, P., Teoría de la vanguardia, Las cuarenta, Buenos Aires, 2009
Danto, A., La transfiguración del lugar común, Paidós, Barcelona, 2002
Deleuze, G., Diferencia y repetición, Buenos Aires, Amorrortu, 2002
Deleuze, G., Nietzsche y la filosofía, Barcelona, Anagrama, 2008
Derrida, J., La escritura y la diferencia, Anthropos, Barcelona, 1989
Derrida, J., La voz y el fenómeno, Pre-textos, Valencia, 1985
Derrida, J., La diseminación, Fundamentos, Madrid, 1975
Derrida, J., El animal que luego estoy si(gui)endo, Trotta, Madrid, 2008
Didi-Huberman, G., La Ressemblance informe ou le Gai savoir visuel selon Georges Bataille, Macula, Paris, 1995
Duchamp, M., Escritos, Galaxia Gutenberg. Barcelona, 2012
Duchamp, M.; Cabanne, P., Conversaciones con Marcel Duchamp de Pierre Cabanne, Centro de Artes Visuales Fundación Helga de Alvear, Cáceres, 2013
Dutton, D., El instinto del arte, Paidós, Barcelona, 2010
Eagleton, T., La estética como ideología, Trotta, Madrid, 2006
Fischer-Lichte, E.: Estética de lo performativo, Abada, Madrid, 2001
Foster, H. (ed.), La posmodernidad, Barcelona, Kairós, 1985
Foster, H., El retorno de lo real, Madrid, Akal, 2001
Foster, H., Belleza compulsiva, Buenos Aires, Adriana Hidalgo, 2008
Foster, H., Dioses prostéticos, Madrid, Akal, 2008
Foucault, M., Raymond Roussel, Siglo XXI, Madrid, 1993
Freud, S., «Lo siniestro» en Obras completas, Tomo 7, Biblioteca Nueva, Madrid, 2001
Gadamer, H. G., «El juego como hilo conductor de la explicación ontológica» en Verdad y método, I, Sígueme, Salamanca, 1996
Gebser, J., Origen y presente, Atalanta, Barcelona, 2011
Heidegger, M., Arte y poesía, FCE, México, 1958
Heidegger, M., Nietzsche, Destino, Barcelona, 2000, 2 vols
Heidegger, M., Conferencias y artículos, Serbal, Barcelona 2001
Henderson, L. D., Duchamp in context: science and technology in the Large glass and related works, Princeton University Press, Princeton, 1998
Klossowski, P., Nietzsche y el círculo vicioso, Arena, Madrid, 2004
Krauss, R., El inconsciente óptico, Tecnos, Madrid, 1997
Kristeva, J.: Poderes de la perversión, Siglo XXI, México, 2004
Labov, W.: Principios del cambio lingüístico, Gredos, Madrid, 1996-2006, 4 vols.
Lacan, J., «El goce de la transgresión», Seminario 7. La Ética del Psicoanálisis, Paidós, Buenos Aires, 1988
Lacan, J., Seminario 11. Los Cuatro Conceptos Fundamentales del Psicoanálisis, Paidós, Buenos Aires, 1987
Lévinas, E., «Interioridad y economía» en Totalidad e infinito, Sígueme, Salamanca, 2012
Lyotard, J.-F., Discurso, Figura, Gustavo Gili, Barcelona, 1979
Lyotard, J.-F., «El imaginario postmoderno y la cuestión del otro en el pensamiento y la arquitectura» en Pensar-Componer/Construir-Habitar, Arteleku, San Sebastián, 1994
Lyotard, J.-F., Lo inhumano, Manantial, Buenos Aires, 1998
Marchán Fiz, S., La estética en la cultura moderna, Alianza, Madrid 1996
Marx, C.: “El carácter fetichista de la mercancía y su secreto” en El Capital, tomo I, capítulo I, apartado 4 (varias ediciones)
Molderings, H., Duchamp and the Aesthetics of Chance, New York, Columbia University Press, 2010
Molinuevo, J. L., La experiencia estética moderna, Madrid, Síntesis, 1998
Nancy, J.-L-: La comunidad desobrada, Arena, Madrid, 2001
Nancy, J.-L-: Corpus, Arena, Madrid, 2003
Nancy, J.-L.: Las musas, Amorrortu, Buenos Aires, 2003
Pareyson, L.: Estética. Teoría de la formatividad, Xorki, Madrid, 2014
Ramperez, F., La quiebra de la representación, Dykinson, Madrid, 2004
Rosset, C., L’anti-nature, PUF, Paris, 1995
Rosset, C., El objeto singular, Sextopiso, Madrid, 2007
Rubert de Ventós, X., La estética y sus herejías, Barcelona, Anagrama, 1980
Rubert de Ventós, X., Teoría de la sensibilidad, Barcelona, Península, 1969
Ruiz de Samaniego, A., La inflexión posmoderna: los márgenes de la modernidad, Madrid, Akal, 2004
Schaeffer, J.-M., Adiós a la estética, Machado libros, 2006
Seldmayr, H., La revolución del arte moderno. Acantilado, Barcelona 2008
Simondon, G., La individuación a la luz de las nociones de forma e información, Cactus, Buenos Aires, 2009
Simondon, G., El modo de existencia de los objetos técnicos, Prometeo, Buenos Aires, 2007
Souriau, E., Diccionario de Estética, Madrid, Akal, 1998
Verschueren, J.: Para entender la pragmática, Gredos, Madrid, 2002
Virilio, P., La estética de la desaparición. Anagrama, Barcelona, 2003
Žižek, S., Mirando al sesgo, Buenos Aires, Paidós, 2000
Žižek, S., «Imagen y mirada» en El sublime objeto de la ideología, Siglo XXI, Buenos Aires, 2003
Otras referencias bibliográficas podrán ser facilitadas en el aula.
3.1. COMPETENCIAS DE TIPO TRANSVERSAL
CT-1- Capacidade para entender mellor a subxectividade contemporánea.
CT-2- Capacidade de analizar problemas actuais no seu contexto.
CT-3- Capacidade para aplicar o pensamento analítico e crítico, demostrando flexibilidade e imaxinación.
CT-4- Capacidade de traballar de forma autónoma con responsabilidade e iniciativa.
CT-5- Capacidade de traballar en equipo de forma colaborativa e responsabilidade compartida.
CT-6- Capacidade de comunicar información e ideas de maneira clara e efectiva en público. Adquisición de experiencia en debate e defensa de ideas propias.
3.2. COMPETENCIAS DE TIPO ESPECÍFICO
CTE-1- Coñecer e saber empregar a terminoloxía propia da Estética contemporánea.
CTE-2- Saber diferenciar os movementos filosóficos que se están ocupando do problema estético no mundo contemporáneo aprendendo a distinguir as variadas linguaxes utilizadas nos escritos máis relevantes.
CTE-3- Comprender os textos de Estética contemporánea e poder comentalos adecuadamente oralmente ou por escrito.
CTE-4- Ser capaz de obter a información necesaria para desenvolver unha reflexión estética propia.
CTE-5- Saber enmarcar as ideas estéticas no contexto actual. Doutro xeito: recoñecer a conexión entre os argumentos estéticos recentes e a produción artística actual.
CTE-6- Profundar no gusto propio en relación co contexto específico (programación de exposicións, concertos, publicacións...).
TRABALLO PRESENCIAL NAS AULAS
1.- En primeiro lugar, a docencia desenvolverase mediante clases teóricas expositivas, nos horarios prescritos, onde se explicarán os temas do programa con apoio constante de esquemas e imaxes proxectadas. Trátase de presentar o programa de contidos teóricos a través, principalmente, da metodoloxía de clase maxistral incidindo sobre todo naqueles aspectos nucleares que contribúan a que os alumnos se formen o seu propio mapa mental do tema. A exposición abrirase sempre á pregunta e ao diálogo.
2.- Clases interactivas. Consistirán en exercicios de análises de textos filosóficos e de reflexión estética que permitan ao alumno adquirir experiencia para a súa mellor comprensión e valoración dos temas. Concretamente, actividades academicamente dirixidas e seminarios nos que presentarán os resultados a cuestións teóricas faladas co profesor e para cuxa resposta deberán ler textos concretos previamente establecidos. Tamén se asistirá a algunha presentación de investigacións en curso realizadas por doutorandos que se estean especializando en cuestións de estética contemporánea e, de considerarse necesario, proxección de material audiovisual pertinente.
3.- De ser posible, tentarase realizar algunha visita a algunha exposición de arte contemporánea para poñer en funcionamento algunhas ideas comentadas na aula (quebra da representación, tema da abstracción, máquinas deseantes).
4.- Titorías presenciais: Titorías personalizadas para solucionar dúbidas relacionadas coas explicacións teóricas ou cos casos analizados nas clases interactivas; tamén será o momento para abordar os posibles problemas relacionados coa realización do traballo persoal.
Vexanse as observacións para o caso de entrar no escenario 2 ou 3 relacionados coa pandemia do Covid-19.
TRABALLO AUTÓNOMO DO ALUMNADO
1.- Estudo da materia.
2.- Realización de traballos breves para presentar na aula.
PRIMEIRA OPORTUNIDADE
Se evaluará partiendo de los siguientes elementos:
a) A realización dun traballo individual dalgún tema tratado na clases : 70% da nota final. Su extesión non deberá superar os 7 folios de texto. Poderá consistir nun comentario dun libro ou nun ensaio breve no que se desenvolva algunha liña argumental asociada cos temas indicados polo profesor. Eses traballos atenderán aos seguintes requisitos:
· A presentación nunca excederá o tempo que indique o profesor (tempo que se axustará cada curso ao número de alumnos matriculados).
· O texto terá unha estrutura ordenada, con índice, introdución expoñendo a idea crave ou a tese, resumo inicial e estrutura clara por seccións antes a conclusión final.
· Seguirá ou formato de texto académico estándar (Times New Roman tamaño 12, con notas ao pé tamaño 10, interlineado 1,5, parágrafo xustificado, e portada con nome do traballo e do autor, data e materia).
· A avaliación deste traballo breve realizarase atendendo á claridade de exposición, dominio da materia, capacidade de síntese e imaxinación que se demostre. Terase en conta: (i) a calidade do contido e a argumentación en relación co coñecemento do tema, (ii) o rigor formal e a coherencia expositiva, (iii) o estilo e o coidado no uso da lingua.
b) A exposición e debate vinculados có contenido dese traballo a realizar durante as clases interactivas (30%).
c) A asistencia será obligatoria. Valorarase a participación continuada nas clases interactivas. Unha ausencia excesiva poderá ser motivo de penalización descontándose parte da nota final.
Vexanse as observacións para o caso de entrar no escenario 2 ou 3 relacionados coa pandemia do Covid-19.
SEGUNDA OPORTUNIDADE
Manteranse os mesmos criterios de avaliación con leves matizacións: exame (80%) + entrega de traballo breve (20%).
Dispensa: O alumnado ao que lle sexa concedida dispensa de asistencia a clase (seguindo a Instrucción Nº 1/2017 da Secretaría Xeral sobre a dispensa de asistencia a clase en determinadas circunstancias), se avaliará cunha proba final específica que suporá o 100% da cualificación.
Plaxios e outros. Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións.
A materia consta de 3 créditos ECTS, polo que a carga total de traballo para o alumno é de 75 horas, que se desagregan deste xeito:
- Estudo individual para o exame: 35 horas no semestre.
- Realización de traballos individuais (lecturas, notas): 15 horas non semestre
- Horas presenciais semanais: Aproximadamente 20 horas no semestre.
Mentres, o horario do profesor desagrégase deste xeito:
Horas de clases teóricas expositivas: 9 h.
Horas de clases interactivas: 12 h.
Horas de titorías: 3 h.
-Asistencia continuada ás clases expositivas e interactivas. Se prohibe gravar son ou imaxes sen consentimento explícito do profesor e dos presentes.
-Participación nas tarefas asociadas ás interactivas: lecturas, debates, traballos. Estas levarán a cabo segundo os seguintes criterios: evitar a falta de respecto, o sexismo ou a discriminación; atención ás opinións do compañeiro, incluídas as estrañas ou aparentemente erradas (dos erros apréndese); absterse das argumentacións ad hominem.
-Estudo de fronte ao exame desde o primeiro día procurando manexar os textos que o profesor vaia citando na aula.
Federico Antonio Lopez Silvestre
Coordinador/a- Departamento
- Historia da Arte
- Área
- Historia da Arte
- Teléfono
- 881812605
- Correo electrónico
- federico.lopez.silvestre [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
| Martes | |||
|---|---|---|---|
| 19:00-20:30 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Sala Hipatia |
| Xoves | |||
| 17:30-19:00 | Grupo /CLIS_01 | Castelán | Sala Hipatia |
| 10.01.2025 16:00-19:00 | Grupo /CLIS_01 | Seminario Nussbaum (109) |
| 10.01.2025 16:00-19:00 | Grupo /CLE_01 | Seminario Nussbaum (109) |
| 29.05.2025 16:00-19:00 | Grupo /CLE_01 | Seminario Nussbaum (109) |
| 29.05.2025 16:00-19:00 | Grupo /CLIS_01 | Seminario Nussbaum (109) |