Desenvolvemento institucional e curricular dos centros educativos

1. Proporcionar ás/aos orientadores/as o coñecemento necesario sobre os centros escolares (organización, xestión, curriculum) para que asuman un liderado compartido na xestión do centro.

2. Proporcionar ás/aos orientadores/as o coñecemento necesario sobre o modo en que o clima institucional do centro e o deseño e desenvolvemento do currículo define o rol de estudante e condiciona o seu rendemento académico.

BLOQUE 1. ORGANIZACIÓN DOS CENTROS ESCOLARES

•Tema 1. Achegándonos ao sistema educativo: achegándonos aos centros escolares como organizacións complexas.

•Tema 2: A organización dos centros educativos. A organización escolar: perspectivas. Análise das dimensións e dos procesos que os configuran.

•Tema 3: Culturas e subculturas. Comunicación, clima e espazos.

•Tema 4: A estrutura organizativa (A dirección e xestión dos centros escolares: normativa básica; modelos de participación e toma de decisións da comunidade educativa; análise das funcións dos órganos unipersoais e colexiados)


BLOQUE 2. UNHA MIRADA Ao DESENVOLVEMENTO CURRICULAR.

•Tema 5: Curriculum e niveis de concreción curricular. O desenvolvemento curricular para chegar á Atención á diversidade.

•Tema 6: Documentos de centro. Os documentos de centro: a dinámica dos proxectos educativos, proxectos curriculares, programacións de aula, adaptacións curriculares, programas de diversificación curricular.


BLOQUE 3. A ESCOLA E A SÚA CONTORNA

•Tema 7. Relaciónelas escola-comunidade e o traballo en rede como contexto de aprendizaxe. O papel das Asociacións de Pais e Nais.


BLOQUE 4. O ESTUDANTE COMO PROTAGONISTA

•Tema 8. O rol de estudante e o rendemento académico: análise das transicións durante o proceso de escolarización. Causas e consecuencias do fracaso escolar.

BÁSICA
Carda, R.M., & Larrosa, F. (2004). La organización del centro educativo. Manual para maestros. Club Universitario. -Cantón, I., & Pino, M. (Coords) (2014). Organización de Centros Educativos en la Sociedad del Conocimiento. Alianza Editorial. -Díaz-Noguera, M.D. & Barragán-Sánchez, R. (2021). Centros educativos. Transformación digital y organizaciones sostenibles: Aprender y enseñar en tiempos de pandemia. Dyckinson. -González, M. T. (2009). Cultura y subculturas organizativas. En M. T. González (coord.), Organización y gestión de centros escolares. Dimensiones y procesos (pp. 169-185). Pearson.

COMPLEMENTARIA
-Antúnez, S. (1997). Claves para la organización de centros escolares. ICE-Horsori.
-Barrigüete, L., & Penna, M. (2011). Organización y gestión de instituciones y programas educativos. Catarata.
-Bernal, J. L. (2006). Comprender nuestros centros educativos. Perspectiva micropolítica. Mira Editores.
-Bolívar, A. (1993). Culturas profesionales en la enseñanza. Cuadernos de Pedagogía, 219, 68-72. https://www.researchgate.net/publication/291335968_culturas_profesional…
-Bolívar, A. (2000). Los Centros Educativos Como organizaciones que aprenden. La Muralla.
-Bolívar, A. (2007). Cómo mejorar los centros educativos. Síntesis. -Cardona, J. (2001). Elementos de teoría organizativa del centro escolar. Sanz y Torres.
-Gairín, J. ( 2000) Cambio de cultura y organizaciones que aprenden. Educar, 27, 31-85. https://educar.uab.cat/article/view/v27-gairin-3 -García Cabrera, M. e Olivares García, M. (2017). Vivir la escuela como un proyecto colectivo. Pirámide.
-Gather, M., & Maulini, O. (2010). La organización del trabajo escolar. Una oportunidad para repensar la escuela. Graó.
-Gázquez, J., & Pérez Fuentes, C. (Coords) (2010). La convivencia escolar: aspectos psicológicos y educativos. Grupo Editorial Universitario.
-Hargreaves, A. (1995). La modificación de las culturas de trabajo de la enseñanza. Kikirikí, Cooperación Educativa, 35, 49-61. https://www.ugr.es/~fjjrios/pce/media/6-ModificacionCulturasHARGREAVES…
-López Rupérez, F. (2020). El currículo y la educación en el siglo XXI. Narcea
-Martínez Sánchez, J.A. (2013). La cultura organizativa en los centros públicos. Participación Educativa. 1-6 https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=4945286 -Martín-Moreno, Q. (2010). Contextualización de los centros educativos en su entorno. Sanz y Torres S.L.
-Milicic, N., & Arón, A. M. (2000). Climas Sociales Tóxicos y Climas Sociales Nutritivos para el Desarrollo Personal en el Contexto Escolar. Psykhe, 9(2). https://revistaaisthesis.uc.cl/index.php/psykhe/article/view/20495
-Moyano, M. (2009). Reflexiones de un orientador educativo novel: un ensayo. Pulso, 32, 283-302. https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/3068578.pdf
-Rivas Borrell, S. & Ugarte Artal, C. (2014). Formación docente y cultura participativa del centro educativo: claves para favorecer la participación familia-escuela. Estudios sobre Educación, 27, 153-168. https://revistas.unav.edu/index.php/estudios-sobre-educacion/article/vi…
-Sancho Gil, J. M. (2004). El clima escolar en los centros de Secundaria: Más allá de los tópicos. Ministerio de Educación y Ciencia. https://www.academia.edu/47077136/El_clima_escolar_en_los_centros_de_se…
-Trillo, F. & Sanjurjo, L. (2008). Didáctica para profesores de a pie. Propuestas para comprender y mejorar la práctica. Rosario: Homo Sapiens.

COMPETENCIAS BÁSICAS E XENERAIS
CG13 - Coñecer a normativa e organización institucional do sistema educativo e modelos de mellora da calidade con aplicación aos centros de ensino.
CG21 - Analizar a organización e funcionamento do centro para coordinar a orientación persoal, académica e profesional do alumnado en colaboración cos membros da comunidade escolar.

COMPETENCIAS ESPECÍFICAS
CEG18 - Analizar as características, organización e funcionamento dos centros educativos e valorar a funcionalidade dos procesos e órganos de dirección, participación e coordinación pedagóxica e didáctica.
CEE17 - Coñecer os procesos de desenvolvemento curricular e a elaboración de plans institucionais para participar cos equipos directivos e os órganos de coordinación no seu deseño e aplicación.
CEE26 - Colaborar no establecemento de estruturas de traballo colaborativo con docentes e outros membros da comunidade escolar, así como con outros/as profesionais que interveñen nos centros educativos.

Esta materia está concibida como un proceso de aprendizaxe teórica-práctico que leve ao alumnado tanto a coñecer os fundamentos do desenvolvemento curricular como institucional dos centros educativos. Con esa lóxica está organizada a docencia.

A metodoloxía que se utilizará nesta materia estruturarase mediante dous elementos básicos: sesións expositivas e sesións interactivas de traballo.

As sesións expositivas servirán de base e fundamentación no proceso de aprendizaxe. Nelas abordaranse os fundamentos teóricos e conceptuais, así como os procesos sobre a organización e xestión dos centros educativos que permiten o desenvolvemento institucional. A dinámica destas clases incorporará a exposición dos contidos por parte da profesora, entendendo dentro destes: elementos teóricos e conceptuais do campo da organización e xestión nos centros educativos e as achegas da investigación no ámbito. Esta actividade expositiva poderá estar apoiada en diferentes achegas documentais nas que se fundamentará o traballo e que permitirán o labor posterior de afondamento conceptual ao alumnado. Desenvolveranse pequenas dinámicas durante as sesións que permitirán traballar sobre os contidos teóricos.

As sesións interactivas centraranse no traballo práctico. Nelas levarán a cabo propostas de traballo que recaerán fundamentalmente no alumnado, tanto en grupo como individualmente. Nelas poden incluírse: tarefas de estudo, análise e resolución de casos, resolución de problemas, procura de información ou interpretación e posta en común sobre un tema de interese, charlas de profesionais e saídas de campo, entre outras.

Os materiais utilizados na materia (na maior parte dos casos) estarán dispoñibles no campus virtual e as tarefas do alumnado deben entregarse a través da aula virtual.

Na realización dos traballos seguiranse as normas APA: American Psychological Association (2020). Publication Manual of the American Psychological Association, Seventh Edition. APA. https://apastyle.apa.org/style-grammar-guidelines/references/examples/j…

A avaliación está centrada no dominio das competencias que se pretenden conseguir.

Teranse en conta diversos elementos:
- Participación nas actividades levadas a cabo na aula. Neste apartado tomarase en consideración a participación do alumnado e a asistencia nas actividades de clase. Este apartado terá un peso na nota dun 10%. Para avaliar a participación utilizarase unha lista de control nalgunhas das tarefas que requiren especificamente da participación do alumnado.

- Realización de traballos. Neste apartado tomaranse en consideración os traballos ou informes, individuais ou en grupo, que se vaian realizando ao longo do curso e, de ser o caso, a exposición oral deses traballos. Este apartado terá un peso específico na nota total dun 50%. Debe alcanzar polo menos un 4 neste apartado para poder facer media coas outras partes.

- Realización de probas específicas. Neste apartado tomarase en consideración o resultado na proba que se realice no curso. Para aprobar a materia será preciso conseguir, polo menos, un 4 neste apartado, para poder facer media. Este apartado terá un peso específico na nota total dun 40%. A proba específica parte da posta en práctica dalgúns dos contidos procedimentais e conceptuais traballados ao longo da materia e é complementaria á avaliación continua desenvolvida ao longo do curso.

Terase en conta que para obter unha valoración positiva na materia será preciso realizar, en tempo e forma, as actividades de avaliación especificadas, así como superar cada unha delas. Os traballos individuais ou de grupo do alumnado deberán ser orixinais. A entrega dun traballo copiado supoñerá o suspenso na materia e a avaliación do alumnado na seguinte oportunidade. A efectos da avaliación, un mesmo traballo non pode ser utilizado para varias materias, salvo nas actividades programadas de forma coordinada.

Todas estas cuestións serán de aplicación tanto para 1ª como para 2ª oportunidade. Se algunha das partes queda aprobada en 1ª oportunidade gardarase a nota para a 2ª oportunidade, tendo só que avaliarse da parte suspensa en 1ª oportunidade.

Non será posible recuperar a porcentaxe de participación se non se alcanza na 1ª oportunidade.

A USC é unha universidade presencial, polo que a asistencia a un mínimo do 80% das sesións de clase é obrigatoria -tal como especifícase para os graos adaptados ao Espazo Europeo de Educación Superior-, sendo un requisito para a avaliación. Pasarase lista de firmas. A xustificación das faltas de asistencia axustarase á normativa correspondente.

Unha vez o alumnado comunique á docente a recepción da resolución da exención/dispensa de docencia (documento que debe enviar á docente por email nun prazo de 15 días naturais como máximo desde tal resolución), este recibirá as debidas instrucións para a realización dos traballos de forma individual que supoñerán o 50% da nota final, dada a imposibilidade de participar activamente nas clases presenciais. Desta maneira, para alumnado que teña dispensa/exención de asistencia a clase, as porcentaxes serán os seguintes: 50% traballo individual; 50% exame. Será necesario alcanzar un 4 en cada unha de pártelas -exame e traballos- para poder facer a media.

Créditos ECTS: 4.5

A distribución dos 4,5 créditos ECTS desta materia é a seguinte:
Horas expositivas: 12
Horas interactivas: 17
Horas de titoría (individuais/en grupo): 7
Total horas presenciais: 38,5
Horas de traballo do alumnado: 36
Total horas de traballo persoal de dedicación á materia por alumnx: 76,5

A complexidade terminolóxica que caracteriza a materia aconsella un traballo continuado, procurando desde o inicio unha implicación e participación nas distintas actividades que se desenvolvan.

Estímase que, ao ser a clase teórica e práctica, o alumnado deberá dedicar un tempo para realizar fóra da clase determinadas tarefas e estudo para afianzar os coñecementos adquiridos. Nese sentido, o alumnado deberá revisar os contidos abordados na clase para unha comprensión máis profunda dos mesmos e poder seguir puntualmente a secuencia de actividades. Para iso, o alumnado que curse esta materia terá que realizar unha lectura atenta e crítica dos textos suxeridos pola docente, para así manexarse de modo preciso nos conceptos propios da disciplina e as súas aplicacións prácticas. Tamén resulta conveniente que o alumnado participe activamente nas tarefas de aula propostas, tanto presenciais como virtuais.

Recoméndase a utilización das titorías para todo aquilo que presente dúbidas e para recibir as aclaracións, apoio e directrices que faciliten a aprendizaxe da materia, a realización dos traballos que se propoñen etc.

O traballo continuado ao longo da materia coa realización das tarefas asignadas nos seus prazos, así como o estudo persoal constitúen un piar fundamental no proceso de aprendizaxe.

En particular, recoméndase:

- Ler detida, reflexiva e criticamente o programa da materia nos seus diversos apartados.

- Realizar e presentar nos prazos que se establezan as actividades que se soliciten en clase.

- Realizar lecturas complementarias de libros e revistas especializadas, recomendadas pola docente, que posibiliten unha comprensión globalizada dos contidos da materia.

• Os traballos realizados polo alumnado deben entregarse preferentemente a través da aula virtual.

• Responsabilidade ambiental:
-Evitar tapas de plástico ou outros envoltorios externos innecesarios.
-Sempre que sexa posible, empregar grampas en lugar de encadernación ou imprimir as dúas caras en calidade “aforro de tinta”.
-Non empregar folios en branco como separadores de capítulos ou partes.
-Evitar anexos que non teñan referencia directa cos temas desenvolvidos.

• Perspectiva de xénero:
-Recoméndase facer uso da linguaxe non sexista, tanto no traballo cotiá de aula como nos traballos académicos encomendados. Pode obterse información ao respecto na ligazón: https://pro-assets-usc.azureedge.net/cdn/ff/QKcBDjOX5QgeJQkeVe81BaV8Ho1…

• Obrigatoriedade de uso da conta de correo rai.

• Obrigatoriedade de emprego das ferramentas tecnolóxicas institucionais: Campus Virtual, Microsoft Office 365, e outras ferramentas facilitadas pola facultade e autorizadas como ferramentas institucionais pola universidade.

• Non se poderá empregar o teléfono móbil salvo cando se use como instrumento de traballo seguindo as indicacións dadas polo docente, responsabilizándose o alumnado das consecuencias legais e académicas que podan derivarse dun emprego non acomodado do mesmo.

• Ter en conta que a ensino-aprendizaxe (clases / titorías) é un proceso privado, entendéndose privado como proceso de comunicación e intercambio entre o/a docente e o estudantado matriculado na materia.

• Obrigatoriedade do cumprimento da normativa de protección de datos https://www.usc.gal/es/politica-privacidad-proteccion-datos