Innovación Docente e Iniciación á Investigación Educativa na Área da Formación Profesional

Esta materia ten como obxectivo principal formar ao alumnado en habilidades que lles permitan deseñar, planificar e xestionar procesos de investigación e innovación educativa desde o currículo e os contextos da F. P.. Esta formación debe proporcionarlles ferramentas e coñecementos para xerar procesos de indagación e innovación educativa transversais, flexibles e globalizados, que faciliten a adaptación ás diferentes situacións e realidades do centro, a diversificación de recursos para cubrir as necesidades e demandas dos discentes e das realidades laborais, así como crecer como futuros docentes coas diferentes competencias e contidos dos módulos profesionais da formación profesional.
Como obxectivos específicos contémplanse:
1. Comprender a importancia de implicarse en procesos de innovación para mellorar a súa práctica docente.
2. Analizar os procesos que teñen lugar no contexto da aula e que son susceptibles de investigación e de mellora educativa.
3. Analizar e trazar os pasos ante un problema de investigación.
4. Comprender algunhas das técnicas e instrumentos de investigación no ámbito educativo.
5. Deseñar un proxecto para profundar no ámbito educativo, concretamente na área de Formación Profesional-, xerando innovacións educativas.

Descriptores:
Concepto de innovación, tipos de innovación, deseño e implementación da innovación. O benestar emocional docente como clave para a innovación. O profesorado como investigador/a de a súa propia práctica, a investigación-acción, deseño e métodos de investigación, o tratamento e análise dos datos de investigación. A investigación desde a perspectiva de xénero.

Contidos da materia.

Organizáronse dous bloques de contidos asociados aos obxectivos antes propostos, e estruturados a través de cinco temas.
Bloque 1: Innovación en educación
Tema 1: Innovación educativa: bases teóricas.
Tema 2: O benestar emocional docente como aspecto clave para a innovación educativa.
Tema 3: A/o docente como investigador/a: investigación –acción.

Bloque 2: Investigación Educativa
Tema 4: Principios básicos da investigación (enfoques teóricos, modelos e instrumentos de investigación). Aplicando a perspectiva
de xénero na investigación.
Tema 4: Deseño dunha investigación/innovación educativa (fases).

BIBLIOGRAFÍA BASICA:
Rosales, C. (2009). Didáctica: Innovación no ensino. Andavira
Bisquerra, R. (Coord.). (2004). Metodología de la investigación educativa. La Muralla.
Elliott, John. (1990). A investigación-acción en educación. Morata
Carbonell, J. (2015). Pedagogías del Siglo XXI. Alternativas para la innovación educativa. Octaedro
Hue, C. (2008). Bienestar docente y pensamiento emocional. Wolters Kluwer Educación.

BIBLIOGRAFÍA COMPLEMENTARIA
Acaso López-Bosch, M. (2018). Pedagogías invisibles: el espacio del aula comodiscurso. Los libros de Catarata
Buendía, L. e Colás, M.P. (1999). Modelos de análises na investigación educativa. Alfar.
Díaz de Rad, V. (1999). Técnicas de análises de datos para investigadores sociais. Aplicacións prácticas con SPSS para Windows. M Ra-Ma.
Etxeberría, J. e Tejedor, J. (2005). Análise descriptivo de datos en educación. A Muralla.
Krueger, R.A. (1991). O grupo de discusión. Guía práctica para a investigación aplicada. Pirámide.
Latorre, A.; Recuncho, D. de o, e Arnal J. (1996). Bases Metodológicas da Investigación Educativa, Barcelona: GR92.
Mckernan, J. (1999). Investigación-acción e curriculum. Morata
Pérez Gómez, A. (1983). Paradigmas contemporáneos de investigación didáctica, en J. Gimeno (aut.), O ensino: a súa teoría e a súa práctica, Akal, (p.95-138).
Tejada, J. (1997). O proceso de investigación científica. Edicións da Fundación “A Caixa”.
Tejada, J. (1998). Os axentes da innovación nos centros educativos (Profesores, directivos e asesores). Ed. Aljibe, S.L.

Competencias Xerais:

-Adquirir estratexias para estimular o esforzo do estudante e promover a súa capacidade para aprender por si mesmo e con outros e desenvolver habilidades de pensamento e de decisión que faciliten a autonomía, a confianza e iniciativas persoais.
-Coñecer os procesos de interacción e comunicación no aula e dominar destrezas e habilidades sociais necesarias para fomentar a aprendizaxe e a convivencia no aula e abordar problemas de disciplina e resolución de conflitos.
-Deseñar e realizar actividades formais e non formais que contribúan a facer do centro un lugar de participación e cultura na contorna no que está situado.
-Participar na avaliación, investigación e a innovación dos procesos de ensino e aprendizaxe, comunicando as súas conclusións e as razóns que as sustentan á comunidade educativa e outros profesionais da educación.

Competencias específicas asociadas ao módulo xenérico:

-Coñecer os procesos de interacción e comunicación no aula e no centro, abordar e resolver posibles problemas.
-Participar na definición do proxecto educativo e nas actividades xerais do centro atendendo a criterios de mellora da calidade, atención á diversidade, prevención de problemas de aprendizaxe e convivencia.

Competencias específicas asociadas ao módulo específico:

-Coñecer e aplicar propostas docentes innovadoras no ámbito da especialización cursada.
-Analizar críticamente o desempeño da docencia, das boas prácticas e da orientación utilizando indicadores de calidade.
-Identificar os problemas relativos ao ensino e a aprendizaxe das materias da especialización e suscitar alternativas e solucións.
-Coñecer e aplicar metodoloxías e técnicas básicas de investigación e avaliación educativas e ser capaz de deseñar e desenvolver proxectos de investigación, innovación e avaliación.
Competencias transversais
-Utilizar bibliografía e ferramentas de procura de recursos bibliográficos xenerais e específicos, incluíndo o acceso por Internet.
-Xestionar de forma óptima o tempo de traballo e organizar os recursos dispoñibles, establecendo prioridades, camiños alternativos e identificando erros lóxicos en tómaa de decisións.
-Potenciar a capacidade para o traballo en contornas cooperativos e pluridisciplinarios.

Proponse unha metodoloxía activa e participativa na que se combinarán diferentes metodoloxías (método expositivo, método de discusión, método de indagación, traballo en grupos, estudo independente…), para ter a oportunidade de implicarse nunha gran variedade de experiencias de aprendizaxe.

A. Desenvolvemento das sesións de aula:
A organización do traballo en cada bloque de contido terá unha estrutura similar:
-Iniciarase cada Bloque de Contido cunha explicación de cal é o seu obxectivo con respecto á materia e cales serán os temas en que se estruturará e o seu desenvolvemento.
-Cada tema implicará un diagnóstico de coñecementos previos para, despois, iniciar unha exposición dos contidos básicos por parte da docente e en función dos epígrafes establecidos.
-Ademais, dependendo dos temas, realizaranse traballos individuais ou en grupo, que darán lugar a un posterior debate, informe ou posta en común.
-Para finalizar, traballaremos a consolidación destes coa exposición e aclaración dos puntos clave tratados.

Nota: Todos os materiais e propostas de traballo xestiónanse sempre a través da aula virtual-tanto para alumnado presencial como para alumnado con dispensa- nas diferentes sesións interactivas e expositivas.

B. Acceso á documentación utilizada na aula e á de ampliación:
A documentación utilizada para a exposición dos temas estará ao dispor dos alumnos/ as na aula Virtual da USC. Esta mesma dinámica seguirase con calquera material complementario presentado na aula.

C. Traballos que realizar polos alumnos/ as:
C.1. Traballo individual.
-Lectura da documentación correspondente a cada bloque, que permitirá unha toma de contacto individual cos contidos, e de maneira que posteriormente poidan realizar achegas, comentarios, expoñer dúbidas, etc. Nas sesións interactivas/expositivas do grupo clase.
-Lecturas de obras monográficas para ampliar certos puntos dalgún tema.
-Confección de esquemas e apuntamentos persoais, que lle facilitarán o repaso posterior da materia e a asimilación desta.
-Recompilación bibliográfica e lexislativa sobre algún tema/epígrafe concreto, para que se vaia familiarizando coas técnicas investigadoras e iniciándose na propia acción de investigación.
-Estudo independente.

Na realización das prácticas e traballos seguiranse sempre as normas APA - Publication Manual of the American Psychological Association (APA). 7ª ed. Washington: APA, 2020-, que se poden consultar na ligazón: http://www.apastyle.org
Unha guía resumida en castelán pódese atopar na seguinte dirección: http://www.unipamplona.edu.co/unipamplona/portalig/home_15/recursos/202… normasapa-7.pdf

C.2. Traballo en grupo (2-3 membros).
O traballo grupal principal consiste no deseño dun proxecto de investigación vinculada a un ciclo formativo. A partir de dita investigación, débese xerar unha proposta de innovación educativa que se poida integrar, desde un eixo transversal, no currículo dun módulo formativo do ciclo escollido.

Notas aclaratorias:
• Os equipos de traballo han de ser estables e estarán compostos por 2- 3 alumnos/as, salvo o alumnado con dispensa/exención que pode optar por facelo en individual ou por parellas se se dan circunstancias.
• Os traballos realizados serán postos en común e/ou debatidos na aula- de maneira presencial ou virtual- para o seguimento deste e a realización da avaliación continua.
• As pautas para a realización de cada un deles (entendidos como partes que conforman o traballo final) e os criterios para a súa corrección, serán explicados pola docente.
• O alumnado con dispensa/exención terá o mesmo proceso de xestión, seguimento e avaliación do traballo, pero xestionado telemáticamente e desde a aula virtual.

D. Medios e Recursos para a realización das actividades:
-Bibliografía da materia.
-Documentos lexislativos; notas e artigos procedentes da prensa ou de medios de comunicación; escritos de tipo divulgativo, xornalístico e especializados.
-Recursos dixitais e informáticos, xestionados desde a nosa aula virtual e web institucional.

A consecución dos obxectivos avaliarase a través de tres dimensións:
• Proxecto de investigación e innovación educativa: 50% cualificación final (con defensa oral).
• Cartafol que recolla a realización das actividades e dinámicas suscitadas nas sesións interactivas/expositivas de clase: 50% da cualificación final.
Terase en conta participación e implicación do alumnado no desenvolvemento das mesmas, entrega dos traballos en tempo e forma, e nas datas e espazos habilitados para tal fin na aula virtual.
-A puntuación será sobre 10, estando en 5 o aprobado, sendo imprescindible aprobar todas as partes.
-Os traballos individuais ou grupais deberán ser orixinais. Calquera traballo copiado supón o suspenso inmediato da materia na correspondente convocatoria.
-Para efectos evaluativos un mesmo traballo non pode ser utilizado en varias materias, salvo que se programasen de forma coordinada para tal fin.
O alumnado con dispensa/exención de docencia debe poñerse en contacto coa docente nos primeiros días da materia. Será imprescindible a realización do proxecto de investigación e innovación educativa e a súa presentación (50% da cualificación total). A proposta será nun principio individual, aínda que podería exporse por parellas chegado o caso. Para a porcentaxe das actividades e dinámicas realizadas nas clases presenciais polo alumnado presencial (50%), o alumnado con dispensa/exención recoñecida pola facultade deberá realizar as propostas non presenciais indicadas pola docente -que poden variar das realizadas na aula-.

Actividades presenciais (50 horas):
- Clases Expositivas: 20 horas.
- Clases Interactivas: 20 horas.
- Titoría e Avaliación: 10 horas.

Traballo persoal do estudante (100 horas):
- Estudo: 40 horas.
- Realización de traballos prácticos: 44 horas.
- Titorías e Avaliación: 16 horas.

- Estudo de textos básicos de investigación seleccionados da bibliografía, traballo práctico titorizado sobre o tema de investigación. Análise de investigacións realizadas sobre este campo.
- En función dos obxectivos e contidos da materia, é aconsellable un traballo continuado na mesma, procurando, desde o seu inicio, unha implicación-participación activa nas distintas actividades que se desenvolvan, moitas delas orientadas á avaliación.

- En relación coas actividades prácticas ou traballos a desenvolverse de xeito individual e/ou grupal, deberán realizarse e presentarse nos prazos que se determinen para a entrega das diferentes actividades.

- É recomendable, a un tempo, a consulta e lectura de bibliografía básica e complementaria de cara a favorecer a comprensión dos contidos abordados en clase, así como facer uso das titorías, o que favorece unha mellora significativa do proceso de aprendizaxe do alumnado.

- Realizar unha lectura comprensiva dos aspectos, directrices e adendas recollidas neste programa oficial

- Os traballos realizados polo alumnado deben entregarse, preferentemente, a través da aula virtual.
- Responsabilidade medioambiental. Se o docente da materia solicita a entrega en papel, debe cumprir os seguintes requisitos:
Evitar tapas de plástico ou outros envoltorios externos innecesarios.
Sempre que sexa posible, empregar grampas en lugar de encadernación.
Imprimir a dúas caras en calidade “aforro de tinta”.
Non empregar folios en branco como separadores de capítulos ou partes.
Evitar anexos que non teñan referencia directa cos temas desenvolvidos.
- Perspectiva de xénero:
É preciso facer uso da linguaxe non sexista e inclusivo, tanto no traballo cotiá de aula como nos traballos académicos encomendados. Pode obterse información ao respecto no enlace: https://www.usc.gal/export9/sites/webinstitucional/gl/servizos/oix/desc…
- Obrigatoriedade de uso da conta de correo rai.
- Obrigatoriedade de emprego das ferramentas tecnolóxicas institucionais: Campus Virtual, Microsoft Office 365, e outras ferramentas facilitadas pola facultade e autorizadas como ferramentas institucionais pola universidade.
- Non se poderá empregar o de teléfono móbil, salvo cando se use como instrumento de traballo seguindo as indicacións dadas polo docente, responsabilizándose o alumnado das consecuencias legais e académicas que podan derivarse dun emprego non axeitado do mesmo.
- Ter en conta que o ensino-aprendizaxe (clases / titorías) é un proceso privado, enténdase privado como proceso de comunicación e intercambio entre o/a docente e o estudantado matriculado na materia.
- Obrigatoriedade do cumprimento da normativa de protección de datos https://www.usc.gal/es/politica-privacidad-proteccion-datos