Comunicación

OBXECTIVOS XERAIS:
1. Desenvolver habilidades de comunicación para a interacción co individuo, a familia e a comunidade
2. Aplicar estratexias de comunicación para a utilización de recursos que faciliten unha comunicación médico-doente eficaz

OBXECTIVOS ESPECÍFICOS:
1. Identificar as características propias do ser humano que interveñen no proceso da comunicación terapéutica
2. Identificar os elementos estruturais da comunicación terapéutica que se aplican na práctica interpersoal médico-doente
3. Recoñecer e aplicar métodos, medios e recursos éticos para o establecemento dunha comunicación terapéutica eficaz
4. Identificar a importancia da comunicación como un compoñente integrador nas funcións dos equipos de saúde
5. Analizar os efectos da comunicación no proceso saúde-enfermidade

DOCENCIA EXPOSITIVA:

I. A COMUNICACIÓN NO MARCO ASISTENCIAL:
1. Relacións humanas:
- As relacións interpersoais
- O marco social
- Desenvolvemento do autoconcepto
2. Concepto e tipos de comunicación
3. Comunicación verbal
4. Comunicación non verbal
5. Comunicación terapéutica

II. MODELOS DE RELACIÓN CLÍNICA:
1. Características da comunicación entre o médico e o doente
2, Aspectos psicolóxicos da comunicación entre o médico e o doente
3. Modelos de comunicación entre o médico e o doente
4. Tipos de comunicación entre o médico e o doente
5. A comunicación entre o médico e o doente no marco hospitalario
6. Situacións que máis problemas xeran na comunicación entre o médico e o doente

III. A ENTREVISTA CLÍNICA:
1. A acción terapéutica e yatrogénica do médico
2. O médico como elemento terapéutico
3. A personalidade do médico
4. O efecto placebo
5. A estrutura como efecto placebo
6. Conduta de enfermidade e actitude do doente cara aos seus síntomas
- Variables individuais
- Variables sociais
7. A entrevista médica:
- A comunicación interpersonal
- Concepto de entrevista clínica
- Obxectivo dá entrevista clínica
- Fases da entrevista clínica
- Como mellorar as habilidades de comunicación na entrevista clínica
8. A entrevista en situacións clínicas especiais
- Identificación dás situacións clínicas “especiais”
- A entrevista con doentes “difíciles”. O doente somatizador

IV. COMUNICAR MALAS NOTICIAS
1. ¿Que é unha mala noticia en Medicina?
2. A ansiedade ante a morte:
- O doente ante a morte
- A familia ante a morte
- O médico ante a morte
3. O proceso de comunicar un diagnóstico desfavorable
- Preparar a contorna
- Reaccións e expectativas do doente
- Tentear ata onde quere saber en cada momento
- Informar e trazar un plan de acción
- Técnicas específicas
4. A dor crónica
- O enfermo con dor crónica
- A familia ante a dor crónica
- O médico e a dor crónica
5. O enfermo oncolóxico e a súa familia
6. O enfermo mental e a súa familia
7. O proceso de morte xestacional e perinatal

V. ASESORAMENTO, APOIO PSICOLÓXICO E ADHERENCIA TERAPÉUTICA:
1. Medidas encamiñadas a mellorar a adherencia terapéutica
2. As técnicas de asesoramento e resolución de problemas
3. Apoio psicolóxico:
- Ao enfermo crónico e a súa familia
- Ao enfermo terminal e a súa familia
- Nos procesos de duelo
- O duelo nas persoas con discapacidade intelectual
- No proceso de morte xestacional e perinatal


DOCENCIA INTERACTIVA DE LABORATORIO:

1º. Introdución. Asignación de temas. Explicación pormenorizada da metodoloxía e debate acerca da mesma. Proposta de cronograma
2º. A morte como fonte de ansiedade. Evolución, interpretación e importancia dende o punto de vista cultural
3º. Comunicación médico-enfermo
4º. A entrevista clínica
5º. Que é unha mala noticia en Medicina
6º. Como comunicar “malas noticias” ao noso enfermo e a súa familia

BIBLIOGRAFÍA BÁSICA:

1. La Comunicación. Una competencia esencial para los profesionales de la salud
Xavier Clèries
Editorial Elsevier Masson. Barcelona, 2006 (1ª edición)

2. La relación médico-enfermo
Pedro Laín Entralgo
Alianza Editorial. Madrid, 1983 (1ª edición)

BIBLIOGRAFÍA COMPLEMENTARIA:

1. La Comunicación
Christian Baylon y Xavier Mignot
Ediciones Cátedra. Madrid, 1996 (1ª edición)

2. Cómo dar las malas noticias en Medicina
Marcos Gómez Sancho
Ediciones Arán. Madrid, 2019 (6ª edición)

3. Manual de la Relación Médico Paciente
Varios
Edita Foro de la Profesión Médica de España. 2019

4. Cómo morimos. Reflexiones sobre el último capítulo de la vida
Sherwin B. Nuland
Alianza Editorial. Madrid, 1995 (1ª edición)

5. Pérdida, pena, duelo: vivencias, investigación y asistencia
Jorge L. Tizón
Editorial Paidós. Barcelona, 2004 (1ª edición)

6. El médico como persona en la relación médico-paciente
Rosa Gómez Esteban
Editorial Fundamentos. Madrid, 2002 (1ª edición)

7. La ética ante la muerte y el derecho a morir
Jean-Louis Baudouin y Danielle Blondeau
Editorial Herder. Barcelona, 1995 (1ª edición)

8. El médico como persona en la relación médico-paciente
Rosa Gómez Esteban
Editorial Fundamentos. Madrid, 2002 (1ª edición)

9. Técnicas de comunicación y relación de ayuda en ciencias de la salud
Luis Cibanal Juan, María del Carmen Arce Sánchez y Consuelo Carballal Balsa
Ediciones Elsevier. Barcelona, 2014 (3ª edición)

10. El dolor: un enfoque interdisciplinar
Rodolfo D’Alvia (compilador)
Editorial Paidós. Barcelona, 2001 (1ª edición)

11. Manual de entrevista clínica
Francesc Borrell i Carrió
Ediciones Doyma. Barcelona, 1993 (2ª edición)

12. La Comunicación médico-paciente en la Consulta Médica. Un modelo de consulta y algunas técnicas para una buena entrevista
Inge Debrouwere
Salud de Altura Editores. Quito, 2008 (1ª edición)

13. La muerte de la Medicina con rostro humano
Petr Skrabanek
Editorial Díaz de Santos. Madrid, 1999 (1ª edición)

14. La ética ante la muerte y el derecho a morir
Jean-Louis Baudouin y Danielle Blondeau
Editorial Herder. Barcelona, 1995 (1ª edición)

COMPETENCIAS DA TITULACIÓN ÁS QUE CONTRIBÚE A MATERIA:

1. Desenvolver a práctica profesional con respecto á autonomía do paciente, ás súas crenzas e cultura, dentro dos principios éticos e legais.
2. Desenvolver a práctica profesional con respecto a outros profesionais da saúde, adquirindo habilidades de traballo en equipo.
3. Coñecer e recoñecer as bases da conduta humana normal e as súas alteracións.
4. Obter e elaborar unha historia clínica que conteña toda a información relevante.
5. Escoitar con atención, obter e sintetizar información pertinente acerca dos problemas que aqueixa o doente e comprender o contido desta información.
6. Comunicarse de modo efectivo e claro, tanto de forma oral como escrita, cos pacientes, os familiares, outros profesionais e os medios de comunicación.
7. Establecer unha boa comunicación interpersonal que capacite para dirixirse con eficiencia e empatía aos pacientes, aos familiares, outros profesionais e os medios de comunicación.
8. Coñecer e recoñecer os determinantes de saúde na poboación, tanto os xenéticos como os dependentes do sexo e estilo de vida, demográficos, ambientais, sociais, económicos, psicolóxicos e culturais.
9. Recoñecer o seu papel en equipos multiprofesionales, asumindo o liderado cando sexa apropiado, tanto para o fornezo dos coidados en saúde, como nas intervencións para a promoción da saúde.
10. Coñecer, valorar críticamente e saber utilizar as fontes de información clínica e biomédica para obter, organizar, interpretar e comunicar a información científica e sanitaria.
11. Saber utilizar as tecnoloxías da información e a comunicación nas actividades clínicas, terapéuticas, preventivas e de investigación.
12. Ter, na actividade profesional, un punto de vista crítico, creativo, con escepticismo constructivo e orientado á investigación.

COMPETENCIAS DA MATERIA:

1. Coñecer os aspectos da comunicación con pacientes, familiares e a súa contorna social: Modelos de relación clínica, entrevista, comunicación verbal, non verbal e interferencias.
2. Saber como dar malas noticias.
3. Redactar historias, informes, instrucións e outros rexistros, de forma comprensible a pacientes, familiares e outros profesionais.
4. Realizar unha exposición en público, oral e escrita, de traballos científicos e/ou informes profesionais.

Ao finalizar o curso os alumnos deberán:

1. Coñecer os aspectos da comunicación cós doentes, familiares e o seu entorno social
2. Coñecer os diversos modelos de relación clínica e da entrevista clínica
3. Saber manexar os distintos aspectos da comunicación verbal, da comunicación non verbal e das interferencias
4. Saber cómo dar malas noticias
5. Haber adquirido as habilidades necesarias para poder implementar as técnicas de asesoramento e apoio psicolóxico
6. Haber adquirido as habilidades necesarias para redactar historias, informes, instrucións e outros rexistros de forma comprensible para os doentes, familiares e outros profesionais
7. Haber adquirido as habilidades necesarias para realizar unha exposición en público, oral e escrita, de traballos científicos e/o informes profesionais

DOCENCIA EXPOSITIVA:

1. Clases maxistrais
2. Participativas
3. Interactivas

DOCENCIA INTERACTIVA DE LABORATORIO:

1. Preparación dos temas
2. Debate participativo sobre o desenvolvemento dos temas
3. Posta en común e conclusións
4. Realización dun traballo individual e outro grupal (Avaliación Continua)
5. Xogo de roles


COMO APOIO TANTO Á DOCENCIA EXPOSITIVA COMO Á DOCENCIA INTERACTIVA DE LABORATORIO, ESTA MATERIA IMPÁRTESE ASÍ MESMO A través da USC VIRTUAL (AULA VIRTUAL)

Ao comezo do curso poñerase ao dispor dos alumnos a GUÍA DOCENTE a través da aula Virtual, na que se contemplará dun modo máis pormenorizado a metodoloxía do ensino

AVALIACIÓN CONTINUA A TRAVÉS DA AULA VIRTUAL

DOCENCIA EXPOSITIVA:

1. Os contidos serán avaliados a través da elaboración dun máximo de 4 Informes que se poñerán ao dispor do alumnado na aula Virtual, secuencialmente, cun tempo variable pero limitado para a realización dos mesmos
2. Os Informes elaboraranse en base ás respostas test (4 opcións e resposta única) e/o preguntas curtas. Os erros NON contarán negativamente
3. Haberá que superar TODOS os Informes, esixíndose polo menos un 70% de respostas correctas en cada un deles, para superar a docencia expositiva
4. Dentro da AVALIACIÓN TOTAL da materia, os Informes constituirán o 50% da NOTA GLOBAL


DOCENCIA INTERACTIVA DE LABORATORIO:

1. A asistencia a cada un dos Laboratorios é OBRIGATORIA. Para poder ser avaliado é IMPRESCINDIBLE asistir a todos eles
2. Cada un dos temas realizados para os Laboratorios será avaliado de acordo ao desenvolvemento, presentación e exposición dos traballos individuais e grupais
3. Na avaliación tamén se terá en conta a participación no desenvolvemento e dinámica do Laboratorio
4. A avaliación total dos Laboratorios supoñerá o 40% da nota final e será imprescindible superalos satisfactoriamente para SUPERAR A MATERIA
5. A nota obtida nos Laboratorios, sempre que estes fosen superados, só se manterá para a convocatoria do curso actual.
6. Se reserva ata un 10% da avaliación total, aplicable á docencia interactiva, como criterio de “excelencia” no que tamén se considerarán os sinalados nas RECOMENDACIÓNS AO ALUMNADO PARA A SUPERACIÓN DA MATERIA (ver o apartado correspondente máis adiante)

PROBA DE RECUPERACIÓN (2ª OPORTUNIDADE)

DOCENCIA EXPOSITIVA:
1. Asistir a todos os Laboratorios
2. Superar a avaliación dos Laboratorios de acordo aos criterios esixidos
3. Cumprimento dos criterios sinalados anteriormente (1 y 2)
4. A avaliación na proba de recuperación consistirá no desenvolvemento dun tema nunha duración máxima de 30 minutos
5. Na proba de recuperación NON SE PODERÁ OBTER unha nota superior á de APROBADO

DOCENCIA INTERACTIVA DE LABORATORIO:
1. NON HABERÁ PROBA DE RECUPERACIÓN PARA OS LABORATORIOS

Ao comezo do curso poñerase a disposición dos alumnos a GUÍA DOCENTE a través da aula Virtual, na que se contemplará dun modo máis pormenorizado o sistema de avaliación

HORAS PRESENCIAIS Y/O VIRTUAIS:
1. 20 horas de DOCENCIA EXPOSITIVA
2. 8 horas INTERACTIVAS DE LABORATORIO
3. 2 horas de TITORÍA
4. 2 horas de AVALIACÓN CONTINUA

TOTAL DE HORAS PRESENCIAIS: 32 horas

HORAS DE TRABALLO PERSOAL:
1. 32 horas para o ESTUDO
2. 30 horas para a preparación dos LABORATORIOS
3. 3 horas de TITORÍA
4. 5 horas para LECTURAS RECOMENDADAS

TOTAL DE HORAS DE TRABALLO PERSONAL: 70 horas

HORAS TOTAIS: 102 horas

RECOMENDACIÓNS Ó ALUMNADO PARA A SUPERACIÓN DA MATERIA:

1. Asistencia regular ás clases expositivas e OBRIGATORIA aos Laboratorios (100%): 0,1 punto de “Excelencia”
2. Manter unha actitude participativa: hasta 0,6 puntos de “Excelencia”
3. Lectura dos textos recomendados
4. Utilización das titorías PRESENCIAIS e VIRTUAIS
5. Utilización OBRIGATORIA, regular e frecuente do AULA VIRTUAL: hasta 0,1 puntos de “Excelencia”
6. PUNTUALIDADE: pecharase a porta da Aula a hora sinalada no horario oficial correspondente, non permitíndose o acceso á mesma con posterioridade a dita hora
7. Non haberá recuperación da docencia non impartida na súa data correspondente
8. Non haberá modificacións do Horario Oficial aprobado na Xunta de Centro
9. O perfil do alumno na Aula Virtual DEBERÁ ESTAR ACTUALIZADO coa incorporación dunha foto recente: 0,2 puntos de “Excelencia”

Tendo en consideración que a superación dos Laboratorios é IMPRESCINDIBLE para poder optar a superar a materia, RECOMÉNDASE ao alumnado pendente de CONVALIDACIONS (traslado de expedientes) ao comezo do curso, que SE INTEGRE no grupo que lle correspondería aínda que aún non puidesen formalizar a súa matrícula.