Créditos ECTS Créditos ECTS: 6
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 102 Horas de Titorías: 6 Clase Expositiva: 18 Clase Interactiva: 24 Total: 150
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Máster RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Pedagoxía e Didáctica
Áreas: Didáctica e Organización Escolar, Métodos de Investigación e Diagnóstico en Educación
Centro Facultade de Ciencias da Educación
Convocatoria: Primeiro semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable | 1ro curso (Si)
Esta materia que abre o máster suscítase como unha revisión do estado da cuestión no que se refire á avaliación de programas e institucións. Somos conscientes de que os estudantes matriculados no curso, que proveñen de diversas titulacións, xa posúen coñecementos previos sobre estas temáticas, aínda que probablemente non todos, nin todos no mesmo grado de profundidade. Trátase, xa que logo, dun curso que debería, simultaneamente, sentar os conceptos básicos da avaliación de programas e institucións e profundar nas condicións que deben marcar as actuacións especializadas en devanditos ámbitos. Baixo esas premisas, a materia presenta os seguintes obxectivos:
1.- Establecer os conceptos básicos que serven para fundamentar a avaliación de programas e institucións e revisar os principais enfoques baixo os que se levan a cabo devanditos procesos.
2.- Analizar propostas e iniciativas de avaliación xa realizadas e deconstruilas para analizar tanto a racionalidade á que pertencen, o enfoque en que se sitúan, o deseño do proceso, as evidencias seleccionadas, os instrumentos utilizados e as análises realizadas.
3.- Deseñar unha simulación simple de proceso de avaliación de programas ou institucións que tome en consideración os aspectos mencionados.
4.- Explicitar e reflexionar sobre os dilemas metodolóxicos e conflitos prácticos implícitos en todo proceso de avaliación.
1.- A avaliación de programas e institucións: que é e que sentido ten
2.- Principais enfoques na concepción e deseño de procesos de avaliación de programas e institucións.
3.- A avaliación de programas e institucións como proceso: contextualización, finalidade, dimensións a avaliar, muestreo, instrumentos, sistemas de análises, informes.
4.- A pragmática das avaliacións: negociación, recollida de información, triangulación, presentación de resultados.
5.- As condicións técnicas e políticas das avaliacións: lexitimidade, validez, fiabilidade, utilidade, impacto.
6.- Os axentes e audiencias da avaliación: axencias, avaliadores, clientes, beneficiarios, afectados. A avaliación dos avaliadores.
7.- A Metaevaluación e os sistemas de garantías de calidade. Dilemas e conflitos
BÁSICA
De Miguel, M. e Apodaca, P. (2009). Aseguramiento versus garantía de calidad en el sistema universitario español. Boletín de Psicología, 97, 35-54.
Escudero, T. (2003). Desde los tests hasta la investigación evaluativa actual. Un siglo, el XX, de intenso desarrollo de la evaluación en educación. RELIEVE, 9(1), 11-43.
Escudero Muñoz, J.M. e Trillo Alonso, F. (2015). Un análisis crítico del Espacio Europeo de Educación Superior como reforma de la enseñanza universitaria: los programas Verifica y Docentia en el contexto español. Educar em Revista, 57, 81-97.
Pérez Juste, R. (2006). Evaluación de programas educativos. La Muralla.
COMPLEMENTARIA
Álvarez-López, G. y Matarranz, M. (2020). Calidad y evaluación como tendencias globales en política educativa: estudio comparado de agencias nacionales de evaluación en educación obligatoria en Europa. Revista Complutense de Educación, 31(1), 83-93. http://dx.doi.org/10.5209/rced.61865
Ball, S. (2010). Performatividad y fabricaciones en la economía educacional: en pos de la sociedad performativa. Educaçao & Realidade, 35(2), 37-55.
Casanova. M. (2007). Hacia la selección de indicadores críticos en los centros docentes. Avances en Supervisión Educativa, 7
Casanova Rodríguez, M. A. (2004). Evaluación y calidad de centros educativos. La Muralla.
Castillo, S. y Cabrerizo, J. (2003). Evaluación de programas de intervención socioeducativa. Prentice-Hall.
De Grauwe, A. y Naidoo, J.P. (Eds.) (2004). School evaluation for quality improvement. UNESCO.
De Miguel Díaz, M. (2015). Ideología y pedagogía empírica: cuestiones para un debate. Revista de Investigacion Educativa, 33(2), 269-287. DOI: http://dx.doi.org/10.6018/rie.33.2. 226611
Durán, D. (2004). La Reacción de los Profesores a las Evaluaciones Externas de los Establecimientos Escolares: La Proposición de un Modelo. Education Policy Analysis Archives, 12(9).
Eurydice (2004). Evaluación de los centros de enseñanza obligatoria en Europa. Eurydice.
Giancola, S. P. (2020). Program Evaluation: Embedding Evaluation into Program Design and Development (1st edition). SAGE Publications, Inc.
Gómez, L. F. y Valdés, M. G. (2019). La evaluación del desempeño docente en la educación superior. Propósitos y Representaciones, 7(2), 479-515. https://doi.org/10.20511/pyr2019.v7n2.255
Gutiérrez Pérez, J. (2012). Evaluación de la calidad de programas, centros y recursos de educación ambiental. Universidad de Granada.
Marcelo, C. (2011). Evaluación del desarrollo profesional docente. Davinci.
Martínez Madiano, C. (2013). Evaluación de programas. Modelos y procedimientos. UNED.
Mertens, D. M. y Wilson, A. T. (2018). Program Evaluation Theory and Practice, Second Edition. Guilford Publications.
Niremberg, O., Brawerman, J. y Ruíz, V. (2000). Evaluar para la transformación. Innovaciones en la evaluación de programas y proyectos sociales. Paidós
Nóvoa, A. (2010). La construcción de un Espacio Europeo de Educación: gobernando a través de los datos y la comparación. Revista Española de Educación Comparada, 16, 23-41.
Padilla, M.T. (2002). Técnicas e instrumentos para el diagnóstico y la evaluación educativa. CIS.
Pérez Juste, R. (2016). ¿Quo vadis, evaluación? Reflexiones pedagógicas en torno a un tema tan manido como relevante. Revista de Investigación Educativa, 34(1), 13-30. DOI: http://dx.doi.org/10.6018/rie.34.1.239381
Santos Guerra, M. Á. (2024). ¿Qué Hacemos con el Cuchillo? Las Finalidades de la Evaluación. Revista Iberoamericana de Evaluación Educativa, 17(1), 11-24
Stake, R.E. (2006). Evaluación comprensiva y evaluación basada en estándares. Ed. Graó.
Stufflebeam, D. y Shinkfield (1987). Evaluación sistemática. Guía teórica y práctica. Paidós/MEC.
Tiana, A. (2006). La evaluación de la calidad de la educación: conceptos, modelos e instrumentos. Transatlántica de Educación, 1, pp. 19-30.
Tiana, A. (2013). Los sistemas de indicadores: una radiografía de la educación. En M. Kisilevsky e E. Roca (Eds.), Indicadores, metas y políticas educativas. (pp. 17-30). Organización de los Estados Iberoamericanos para la Educación, la Ciencia y la Cultura.
Tomé M.ª (coord.) (2019). Observación sistemática y análisis de contexto para la innovación y la mejora en Educación. Paraninfo.
A materia forma parte xunto coas de Investigación en E-learning e Investigación en Formación e Recursos Humanos do Módulo de Investigación. Comparte con estas materias unha serie de Competencias Xerais e Competencias Específicas que han de terse presente para poder comprender a interdisciplinariedade do Módulo:
COMPETENCIAS XERAIS:
1. Coñecer e utilizar variedade de recursos e técnicas especializadas para a construción de coñecementos científicos sobre a Formación.
2. Suscitar e resolver problemas extraídos da práctica, chegando a usar esquemas de resolución non coñecidos (ser creativo).
4. Organizar e xestionar a utilización e o funcionamento de recursos humanos, materiais e tecnolóxicos en contornas formativos.
6. Asumir un compromiso ético e metodolóxico coa práctica científica e profesional.
7. Ter iniciativa na intervención en contextos complexos resolver situacións educativas que afectan a estudantes con diferentes capacidades e distintos ritmos de aprendizaxe.
10. Saber situarse asimilando rapidamente conceptos, ideas e experiencias dándolle un carácter persoal ao apreso, o que supón curiosidade por saber sobre temas novos e utilizar estratexias para ampliar o coñecemento.
11. Actuar con rigor e obxectividade e cautela á hora de emitir xuízos atendendo aos valores democráticos.
COMPETENCIAS ESPECÍFICAS
1. Desenvolver unha actitude positiva, crítica e plural da investigación como ferramenta de comprensión e mellora da realidade educativa.
2. Tomar conciencia do valor social do coñecemento científico.
3. Comprender e aplicar técnicas e estratexias metodolóxicas adecuadas para a resolución de casos.
4. Identificar aspectos específicos das problemáticas e tendencias educativas actuais.
5. Desenvolver unha actitude positiva cara á incorporación das técnicas e/ou procedementos de recolleita de información no traballo profesional.
7. Participar de forma colaborativa no desenvolvemento do coñecemento científico, empregando unha linguaxe formal científico e promovendo a transferencia dos achados da investigación educativa á práctica profesional.
8. Deseñar e poñer en marcha procesos formativos de calidade que respondan a necesidades da práctica profesional e nichos formativos emerxentes.
9. Implicarse, aconsellar, organizar e dirixir plans de formación, desde o diagnóstico de necesidades ata a concreción en accións de formación organizadas por prioridade, así como a súa avaliación e seguimento.
10. Coñecer os fundamentos e a metodoloxía de avaliación, referida a programas, contextos, procesos, produtos, profesionais, institucións e/ou organizacións e sistemas educativos
11. Promover, planificar e dirixir a implantación de procesos e modelos de xestión da calidade.
12. Axudar a outros profesionais na elaboración de programas de formación tomando como soporte os medios e redes de información e comunicación.
13. Deseñar materiais didácticos e contornas formativos en rede axustados ás características dos suxeitos e os contextos nos que van ser implementados.
14. Elaborar e utilizar dispositivos de avaliación diagnóstica das características de suxeitos e colectivos en relación aos seus coñecementos, destrezas, valores, actitudes; así como dos seus comportamentos, necesidades, calidades e outras características que permitan xustificar e fundamentar a acción educativa que de dita detección derivarase.
15. Detectar e avaliar os diferentes factores tanto persoais, interpersonais ou sociais que inciden en determinadas situacións e que son xeradores ou manteñen situacións de exclusión.
En termos de resultados de aprendizaxe, e como Competencias Específicas da materia, o estudante deberá de ser capaz de:
1. Identificar, planificar e desenvolver os aspectos craves de calquera proceso de avaliación referido a programas, centros e institucións e sistemas educativos.
2. Deseñar e desenvolver estudos avaliativos desde distintos enfoques epistemolóxicos e metodolóxicos respectando as normas e estándares propios da avaliación.
3. Elaborar, adaptar e validar instrumentos de avaliación de programas.
4. Aplicar instrumentos de avaliación de programas e realizar informes de avaliación.
5. Analizar investigacións sobre avaliación de programas e institucións e elaborar un informe sobre a investigación.
6. Concibir a arquitectura dun informe avaliativo axeitado ás diferentes audiencias e para valorar a calidade técnica de informes xa publicados e referidos a programas de formación e institucións educativas.
O desenvolvemento desta materia, seguindo a dinámica xeral do Máster, está dividida en sesións expositivas de carácter basicamente teórico e sesións interactivas en que se debaterá e traballará de forma máis práctica. Hai que ter en conta que parte destas sesións, tanto expositivas como interactivas, tamén se desenvolven online os xoves e venres. Para que a proposta formativa teña viabilidade o estudante deberá realizar parte de traballo de forma autónoma en modalidade individual e noutras ocasións de forma colaborativa a través de grupos de traballo que se organizarán na materia. Tanto as sesións presenciais como as actividades propostas online contan cun apoio moi alto no Campus Virtual da USC, que se complementará coas aplicacións de traballo colaborativo dispoñibles en Microsoft Office365 vinculado á conta Rai. Isto supón que o Campus Virtual funciona como un lugar de apoio transversal a toda a materia, non só para as sesións online.
Hai que ter presente que toda a bibliografía usada estará á disposición do alumnado no espazo do Campus Virtual da materia. As actividades que se van desenvolver nas sesións interactivas suporán o desenvolvemento de tarefas que se entregarán a través do Campus Virtual da materia en formato PDF cunha estrutura de arquivo tipo "nome.primeiroapelido.pdf". Nalgúns casos, estas tarefas requirirán un traballo cooperativo entre grupos dun máximo de 4 persoas. Estes grupos de traballo serán estables ao longo do cuadrimestre para evitar rotacións innecesarias.
Tamén hai que ter presente que esta materia comparte un espazo modular con outras dúas do máster (Investigación en formación e recursos humanos; Investigación en e-learning). As disciplinas que comparten módulo realizarán un obradoiro conxunto en tres sesións dentro do horario das materias para abordar os procesos de formación coas achegas dos distintos ámbitos de especialización e favorecer a interdisciplinariedade ao afrontar a resolución de casos prácticos. Esta tarefa non se require para o alumnado de complementos de formación. Neste contexto establécense relacións explícitas na docencia e nas propostas de traballo conxuntas que se propoñen.
A distribución de tarefas faise tendo presente a carga horaria segundo os 6 créditos ECTS e as competencias específicas da materia cruzadas cos obxectivos propostos. No desagregamento de horas de traballo pódese diferenciar horas presenciais expositivas (12h.) e presenciais interactivas (16h.) xunto con sesións online expositivas (6h.) e sesións online interactivas (8h.) facendo un conxunto de 18h. expositivas e 24 h. interactivas. A estas horas hai sumar as horas de titorización (8h.) e as correspondentes ao traballo autónomo do estudante (100h.).
As actividades formativas que se desenvolverán baséaranse nos seguintes elementos:
- Exposicións do profesorado: presentación de investigacións e estratexias de análise.
- Lectura e análise dunha documentación seleccionada a partir da bibliografía básica da materia: realización e entrega de fichas de análise.
- Debates sobre o contido formulado na aula tomando en consideración as lecturas da materia.
- Elaboración e entrega das diferentes actividades e informes propostas polos profesores encargados da materia.
Os traballos propostos partirán dun contexto real de referencia para favorecer unha aprendizaxe situada e significativa. Con este obxectivo partirá das experiencias previas do alumnado fronte ás lecturas propostas, que detallarán nas fichas de análise propostas e que acompañarán dunha análise crítica á luz dos diferentes documentos de lectura propostos.
O desenvolvemento das sesións coas actividades propostas de forma máis sistemática con explicitación das cargas que supón de traballo para o alumnado detállase a continuación e supón un maior grao de desenvolvemento das actividades eixe propostas na materia:
1. Revisión/estudio/análise da documentación da materia.
2. Estudo de investigacións e exemplos de boas prácticas.
3. Análise de casos prácticos de institucións ou programas e debate.
4. Elaboración de informe de avaliación ou proxecto.
O traballo do alumnado agrúpase en dúas grandes bloques, deseñados en función dos obxectivos da materia, así como das actividades eixe propostas:
1º Bloque: trátase dun conxunto de 11 sesións presenciais e online que dan conta dos dous primeiros obxectivos da materia: (1) Establecer os conceptos básicos que serven para fundamentar a avaliación de programas e institucións e responsabilidade.visar os principais enfoques baixo os que se levan a cabo os ditos procesos e (2) Analizar propostas e iniciativas de avaliación xa realizadas e deconstruílas para analizar tanto a racionalidade á que pertencen, o enfoque en que se sitúan, o deseño do proceso, as evidencias seleccionadas, os instrumentos utilizados e as análises realizadas.
2º Bloque: trátase dun conxunto de 10 sesións presenciais e online que dan conta dos dous últimos obxectivos da materia: (3) Deseñar unha simulación simple de proceso de avaliación de programas ou institucións que tome en consideración os aspectos mencionados (4) Explicitar e reflexionar sobre os dilemas metodolóxicos e conflitos prácticos implícitos en todo proceso de avaliación.
O traballo interdisciplinar de Módulo realizarase sobre un caso real do mundo profesional que se abordará conxuntamente entre as materias do módulo. O caso estará definido desde o inicio con materiais seleccionados polos docentes. O traballo interdisciplinar do módulo elaborarase e presentarase en equipos de tres alumnas/os. Para a elaboración do traballo interdisciplinar de módulo cada equipo aplicará os coñecementos específicos traballados nas tres materias. O obradoiro realizarase en tres sesións coa participación de todo o profesorado do módulo para orientar e axudarlle ao alumnado na realización do traballo.
As materias que integran o módulo recollerán nas súas avaliacións o traballo interdisciplinar de módulo asumindo a puntuación obtida na avaliación por todo o profesorado e co mesmo peso específico en cada materia.
As sesións presenciais de distribuirán en clases expositivas-interactivas. Nas sesións online continuaranse as actividades iniciadas nas sesións presenciais e daráselle o apoio ao traballo individual a través do campus virtual.
A avaliación será continua e basarase nunha serie de elementos con diferente carga porcentual, que se distribúe do seguinte xeito:
(1) participación activa do alumnado (10%),
(2) a elaboración das actividades e os informes propostos ao longo do desenvolvemento da materia a partir das lecturas dos documentos que se toman da bibliografía da materia (60%) e
(3) Traballo Tnterdisciplinar de Módulo contribución da materia na análise do caso proposto no Módulo de Investigación (30 %). Este último punto avaliarase tomando como referencia a avaliación conxunta do profesorado de todas as materias do módulo baséada nunha rúbrica. Este traballo requirirá unha presentación grupal ante o profesorado das tres materias e apoiarase nun informe escrito.
Para superar a materia é imprescindible ter obtido un mínimo dun 4 sobre 10 en cada unha das partes que anteriormente se detallan. Na segunda oportunidade mantéñense as mesmas criterios e porcentaxes que na primeira. Tamén se manteñen para o alumnado repetidor. No caso de alumnado de complementos de formación, a súa avaliación prescindirá do traballo interdisciplinar e a carga porcentual do traballo conxunto incorporarase ao número 2 supondo este o 90% e incorporando outras actividades específicas equivalentes que se vai realizar polo alumnado con este perfil.
Dispensa de asistencia a clase
Nos casos excepcionais definidos na normativa recóllese a dispensa de asistencia a clase. A avaliación nestes casos consistirá en:
(1) Realización das tarefas de forma asíncrona con seguimento no campus virtual e titorización por parte do profesorado (70%)
(2) Traballo interdisciplinar de Módulo realizado individualmente (30 %). Este último punto avaliarase tomando como referencia a avaliación conxunta do profesorado de todas as materias do módulo baseada nunha rúbrica.
Indicación referida ao plaxio e ao uso indebido das tecnoloxías na realización de tarefas ou probas: Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións.
O uso de ferramentas xerativas, de intelixencia artificial, para a elaboración dos traballos da materia, deberá ser referido, identificando as ferramentas e a finalidade de uso. En ningún caso, o uso destas forramentas poderá substituír ou suplantar as habilidades e coñecementos requiridos. O cal suporá suspender a materia.
Na realización das prácticas e traballos seguiranse as normas APA -Publication Manual of the American Psychological Association (APA). 7ª ed., que se poden consultar no seguinte enlace:
http://www.apastyle.org
Ver guía resumida en castelán nas seguintes enderezos:
https://www.javerianacali.edu.co/centro-escritura/recursos/manual-apa-7…
A distribución oficial de tempos establecida para esta materia é a seguinte:
Número de créditos ECTS: 6
Horas totais de traballo na materia: 150
Horas expositivas: 18
Horas interactivas: 24
Horas de titoría: 8
Tempo de traballo autónomo do estudante: 100
Para poder desenvolver de forma correcta o traballo proposto, é fundamental por parte do alumnado evitar a acumulación de traballos cara ao final da docencia. Para facilitar esta carga de traballo e que sexa proporcional, estableceranse unha serie de datas máximas para a entrega das diferentes tarefas no propio Campus Virtual. Cada un dos profesores que forman parte do equipo docente dará as orientacións que considere pertinentes para obter o máximo provecho do traballo realizado.
A USC é unha universidade presencial, polo que a asistencia a un mínimo do 80% das sesións de clase é obligatoria.
Perspectiva de xénero: en atención aos criterios de igualdade de xénero no ámbito universitario, recoméndase facer uso de linguaxe non sexista tanto no traballo cotián de aula como nos traballos académicos encomendados.
Utilización do móbil no aula: queda restrinxido o uso do teléfono móbil no aula ao seu uso como instrumento de traballo seguindo as indicacións dadas polo docente, responsabilizándose ao alumnado das consecuencias legais e académicas que se poidan derivar dun uso non adecuado do mesmo.
Os traballos realizados polo alumnado deben entregarse, preferentemente, a través da aula virtual.
Responsabilidade medioambiental. Se o docente da materia solicita a entrega en papel, debe cumprir os seguintes requisitos:
- Evitar tapas de plástico ou outros envoltorios externos innecesarios.
- Sempre que sexa posible, empregar grampas en lugar de encadernación.
- Imprimir a dúas caras en calidade “aforro de tinta”.
- Non empregar folios en branco como separadores de capítulos ou partes.
- Evitar anexos que non teñan referencia directa cos temas desenvolvidos.
Obrigatoriedade de uso da conta de correo rai.
Ter en conta que o ensino-aprendizaxe (clases / titorías) é un proceso privado, enténdase privado como proceso de comunicación e intercambio entre o/a docente e o estudantado matriculado na materia.
Obrigatoriedade do cumprimento da normativa de protección de datos https://www.usc.gal/gl/institucional/goberno/area/normativa/proteccion-…
Jose Pablo Franco Lopez
- Departamento
- Pedagoxía e Didáctica
- Área
- Métodos de Investigación e Diagnóstico en Educación
- Teléfono
- 881813835
- Correo electrónico
- jpablo.franco [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Profesor Axudante Doutor LOU
Fernando Fraga Varela
Coordinador/a- Departamento
- Pedagoxía e Didáctica
- Área
- Didáctica e Organización Escolar
- Teléfono
- 881812128
- Correo electrónico
- fernando.fraga [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Profesor Contratado/a Doutor
| Luns | |||
|---|---|---|---|
| 18:00-20:00 | Grupo /CLE_01 | Galego | AULA 1 (CAMPUS VIDA-Módulo C2) |
| Mércores | |||
| 16:00-18:00 | Grupo /CLIL_01 | Galego | AULA 1 (CAMPUS VIDA-Módulo C2) |
| 15.01.2025 17:00-19:00 | Grupo /CLE_01 | AULA 1 (CAMPUS VIDA-Módulo C2) |
| 16.06.2025 17:00-19:00 | Grupo /CLE_01 | AULA 1 (CAMPUS VIDA-Módulo C2) |