Aprendizaxe e Ensinanza dos Módulos das Familias Profesionais do Sector Primario e Secundario

Pretendemos a través desta materia contribuír á formación de docentes capaces e comprometidos coa asunción e posta en práctica de proxectos compartidos a nivel de centro, acompañados inescusablemente dunha responsabilidade individual para levalos a cabo.
Consideramos a figura do docente como un axente protagonista e dinamizador do necesario reaxuste de toda a maquinaria organizativa, das rutinas, dos procesos de actuación..., para resituar á institución educativa como elemento socializador das novas xeracións.
Por conseguinte, esta materia persegue os seguintes obxectivos:
- Coñecer a organización e a estrutura dos Ciclos Formativos.
- Identificar os diferentes niveis de concreción curricular referidos aos módulos da súa especialidade.
- Deseñar unha Programación Didáctica.
- Coñecer como implementar unha programación didáctica na aula, coñecendo estratexias, métodos e recursos, tanto para as actividades de desenvolvemento como para as relacionadas con procesos avaliativos.

- Organización e estrutura actual dos Ciclos Formativos. Actualizacións da LOMLOE e a LOIFP.
-Niveis de concreción curricular. Análise do deseño curricular dos módulos da especialidade.
-Programación didáctica: deseño e elementos conformadores.
- Selección, deseño e desenvolvemento de actividades formativas, estratexias metodolóxicas, inclusión das TIC e recursos didácticos.
-Avaliación (e a súa práctica): obxecto, criterios, métodos e instrumentos.

*BIBLIOGRAFÍA BÁSICA:
BROWN, & PICKFORD, R. (2014). Evaluación de habilidades y competencias en educación superior. Narcea.
BRUNET, I. & MORAL, D. (2017). Origen, contexto, evolución y futuro de la Formación Profesional. Universitat Rovira i Virgili, Publicacions URV. http://llibres.urv.cat/index.php/purv/catalog/book/272
LOZANO LUZÓN, J. L. (2022). Cómo realizar la programación didáctica por competencias en Formación Profesional. Editorial Síntesis.
LUKAS, J. & SANTIAGO, K. (2014). Evaluación educativa. Alianza Editorial.
LUZÓN, A., & TORRES, M. (2015). Las políticas de formación profesional en España y en Europa. Octaedro.
MALDONADO, M. A. (2010). Currículo con el enfoque de competencias. ECOE Ediciones.
MELLA MÉNDEZ, L., FERREIRO REGUEIRO, C. (2023). La formación profesional para la empresa y la sociedad del siglo XXI: puntos críticos. ARANZADI / CIVITAS.
SANTIVÁNEZ, V. (2012). Diseño curricular a partir de competencias. Ediciones de la U.
SOLBES i MONZÓ, R. (2014). Programaciones didácticas para FP: manual de diseño y desarrollo de una programación didáctica basada en competencias contextualizadas. Nau Llibres.
VÁZQUEZ CANO, E., POLO MARTÍNEZ, I., GARCÍA IGLESIAS, A. M. (2022). Cómo hacer una Programación Didáctica en Formación Profesional. Editorial Sanz y Torres S.L.
ZABALA, A. & ARNAU, L. (2014). Métodos para la enseñanza de las competencias. Graó.


*BIBLIOGRAFÍA COMPLEMENTARIA
BARREIRA-CERQUEIRAS, E. M., & SARCEDA GORGOSO, C. (Coords.) (2022). Desafíos para la formación inicial del profesorado técnico de formación profesional y claves para el éxito. Dykinson.
CANTÓN MAYO, I. & PINO JUSTE, M. R. (Coords.) (2014). Diseño y desarrollo del currículum. Alianza Editorial.
CATALÁN BLAY, F. L. (2011). Unidad 2: El desarrollo curricular de la formación profesional. https://bit.ly/455TeP8
CEUFP (2019). Manual. Elaboración de programacións dos módulos profesionais LOE a través da aplicación informática. Consellería de Educación, Universidade e Formación Profesional. Xunta de Galicia. https://bit.ly/44XG9qP
DE LA TORRE, S. (Dir.) (2008). Estrategias didácticas en el aula. Buscando la calidad y la innovación. UNED.
DE MIGUEL DÍAZ, M. (Coord.) (2006). Metodologías de enseñanza y aprendizaje para el desarrollo de competencias : orientaciones para el profesorado universitario ante el espacio europeo de educación superior. Alianza.
GARCÍA MONTERO, R. (2015). Metodología didáctica en la formación profesional de Grado Medio (Tesis Doctoral Inédita). Universidad de Deusto. https://bit.ly/44WtbcU
GÓMEZ HURTADO, I. & GARCÍA PRIETO, F. J. (2014). Manual de didáctica. Ediciones Pirámide.
HOLGUERAS, A. I. & GONZÁLEZ, R. (2017). La formación del docente de formación profesional. En A. Medina Rivilla, A. de la Herrán Gascón e Mª C. Domínguez Garrido (Coords.). Nuevas perspectivas en la formación de profesores (pp. 125-169). Madrid: Universidad Nacional de Educación a Distancia (UNED).
LÓPEZ BARAJAS, J. C., LÓPEZ BARAJAS, R. C., & LÓPEZ BARAJAS, J. M. (2021). Evaluar los procesos de aprendizaje. Estrategias de evaluación. Página Seis Editorial.
LÓPEZ BARRANCOS, S., NAVARRO BARBA, J., ESCARBAJAL FRUTOS, A. (2023). La Formación Profesional como palanca para la inclusión. Narcea.
MARTÍNEZ NAVARRO, F. (2004). Programaciones didácticas para el aula. Manual para opositores de Secundaria. Las Palmas: Cam – PDS Ediciones. https://bit.ly/44Ro51E
MOSCOSO ARIZA, A. (2009). Metodología docente en la formación profesional. Temas para la Educación - Revista digital para profesionales de la enseñanza, https://bit.ly/3VX6LnL
PARRA-GONZÁLEZ, M. E., FUENTES CABRERA, A., SEGURA-ROBLES, A., & LÓPEZ-BELMONTE, J. (Coords.) (2020). Metodologías emergentes para la innovacion en la práctica docente. Octaedro.
RAJADELL, N. (2001). Los procesos formativos en el aula: estrategias de enseñanza - aprendizaje. En F. SEPÚLVEDA Y N. RAJADELL (Coords.). Didáctica general para psicopedagogos (pp. 463-525). UNED.
RAPOSO RIVAS, M., SARCEDA GORGOSO, M.C., & SANJUÁN ROCA, M. M. (2002). Teoría y práctica para la elaboración de programaciones de aula ¿Cómo hacemos una unidad didáctica? Tórculo Artes Gráficas, S.A.
RIAL SÁNCHEZ, A. (2007). Diseño curricular por competencias: el reto de la evaluación. Jornada de treball: L'avaluació dels aprenentatges a partir de competències. Universidad de Girona. https://bit.ly/3I2pwAo
VALCARCE FERNÁNDEZ, COIMBRA, J. L., RIAL SÁNCHEZ, A., & CASTRO, J. M. (2019). Formación en alternancia: a Formación Profesional Dual. Universidade de Santiago de Compostela, Servizo de Publicacións e Intercambio Científico.
VIA GIMÉNEZ, & IZQUIERDO AYMERICH, M. (2016). Aprendizaje por competencias (I). Identificación de los perfiles de las competencias adquiridas. Enseñanza de Las Ciencias, 34(3), 73–90. https://doi.org/10.5565/rev/ensciencias.1693
ZABALA, A. (2007). La Práctica educativa : cómo enseñar (13a ed). Graó.

X1 Coñecer os contidos curriculares das materias relativas á especialización docente correspondente.
X3 Planificar, desenvolver e avaliar o proceso de ensino e aprendizaxe potenciando procesos educativos que faciliten a adquisición das competencias propias dos respectivos ensinos, atendendo ao nivel e formación previa dos estudantes, así como á orientación dos mesmos, tanto individualmente como en colaboración con outros docentes e profesionais do centro.
X4 Buscar, obter, procesar e comunicar información “oral, impresa, audiovisual, dixital ou multimedia”, transformala en coñecemento e aplicala aos procesos de ensino e aprendizaxe nas materias propias da especialización cursadas.
X5 Contextualizar o currículo que se vaia a implantar nun centro docente participando na planificación colectiva do mesmo.
X6 Deseñar e desenvolver metodoloxías didácticas tanto grupais como personalizadas, adaptadas á diversidade dos estudantes.
X7 Deseñar e desenvolver espazos de aprendizaxe, con especial atención á equidade, a igualdade de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, a formación cidadá e o respecto aos dereitos humanos que faciliten a vida en sociedade, a toma de decisións e a construción dun futuro sostible.
X10 Deseñar e realizar actividades formais e non formais que contribúan a facer do centro un lugar de participación e cultura na contorna no que está situado.

E1. Coñecer o valor formativo e cultural das materias correspondentes á especialización.
E2. Coñecer os contidos que se cursan nas respectivas ensinanzas.
E3. Coñecer contextos e situacións en que se usan ou aplican os diversos contidos curriculares.
E5. Coñecer os desenvolvementos teórico-prácticos do ensino e a aprendizaxe das materias correspondentes.
E6. Transformar os currículos en programas de actividades e de traballo.
E7. Adquirir criterios de selección e elaboración de materiais educativos.
E8. Fomentar un clima que facilite a aprendizaxe e poña en valor as achegas dos estudantes.
E9. Integrar a formación en comunicación audiovisual e multimedia no proceso de ensino - aprendizaxe.
E10. Coñecer estratexias e procedementos de avaliación e entender a avaliación como un procedemento de regulación da aprendizaxe e estímulo ao esforzo.
E15. En formación profesional, coñecer a evolución do mundo laboral, a integración entre sociedade, traballo e calidade de vida.
E16. En formación profesional, coñecer a necesidade de adquirir a formación adecuada para a adaptación aos cambios e transformacións que poidan requirir as profesións.

P1.- Adquirir experiencia na planificación, na docencia e na avaliación das materias correspondentes á especialización.
P5.- Para a formación profesional, coñecer a tipoloxía empresarial correspondente aos sectores produtivos e comprender os sistemas organizativos máis comúns nas empresas.

Tendo en conta as características da materia, é preciso desenvolver unha metodoloxía que integre teoría e práctica. Para isto combínanse sesións expositivas, de carácter máis teórico, con sesións interactivas máis centradas na aplicación práctica dos coñecementos. Estas sesións desenvólvense a través dunha metodoloxía de traballo colaborativo, o que supón unha forte implicación do alumnado, que debe realizar unha gran parte de traballo autónomo fora do horario de clase para poder participar dunha maneira activa nas diferentes sesións de traballo.

Tanto nas sesións expositivas como interactivas, o alumnado deberá realizar exposicións orais e presentacións con apoio de material audiovisual relacionadas cos coñecementos que vai adquirindo a partir das distintas actividades como lecturas, procura de información, exploración de sitios web, observación e investigación na aula, discusións con outros compañeiros, e calquera outra que contribúa á construción de coñecemento.
O traballo nas aulas será apoiado polo seguimento a través da USC Virtual (Aula Virtual da materia) onde o alumno disporá de ferramentas e materiais de apoio ao seu estudo.

A metodoloxía empregada para aquel alumnado que dispón dunha ‘dispensa de asistencia’ estará baseada na titoría directa (en directo/en diferido) tanto con carácter grupal como individual así como no manexo de dispositivos tecnolóxicos e dixitais que a USC pon a disposición da comunidade universitaria para as funcións de docencia. Así mesmo, este alumnado disporá dun ‘plan individualizado de traballo’ no cal se recollen as tarefas e traballos específicos que deberán realizar para a superación da materia. En todo caso, procurarase que estas tarefas sigan a mesma liña do realizado en aula co alumnado asistente.

AVALIACIÓN PARA ALUMNADO ASISTENTE (asistencia ao 80% das clases; véxase o apartado de “Observacións”).

A. PARTICIPACIÓN NA AULA
­- Peso na cualificación: 20%
­- Instrumentos de avaliación: control de asistencia, rexistro de participación, observación do profesor e/ou actividades/probas escritas que o profesor recollerá durante as clases.
­- Indicadores/orientacións para a avaliación: a puntuación total deste apartado será acadada por aqueles alumnos que participen de xeito activo en clase, e coa actitude adecuada, nas dinámicas que se propoñan nas sesión de clase.

B. TRABALLOS ESCRITOS E OUTRAS PRODUCIÓNS
­- Peso na cualificación: 50%
­- Instrumentos de avaliación: exercicios e prácticas; exposicións orais.
­- Indicadores/orientacións para a avaliación: explicación polo/a docente ao inicio das sesións da materia.

*NOTA ACLARATORIA: para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas (plaxio nos traballos e uso indebido de tecnoloxías na realización das probas) será de aplicación o recollido na “Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións”.

C. PROBAS ESPECIFICAS
­- Peso na cualificación: 30%
­- Instrumentos de avaliación: proba final (poderá ser tipo test, preguntas curtas ou unha combinación de ambas).
­- Indicadores/orientacións para a avaliación: realizarase un exame final na data estipulada para tal fin, no que se avaliarán os coñecementos adquiridos polo alumno ao longo do curso.

~SUPERACIÓN DA MATERIA: será preciso superar todos os apartados anteriores para a superación da materia, obtendo unha cualificación mínima global de 5 puntos (cualificación mínima no apartado B: 2 sobre 4, e cualificación mínima no apartado C: 2 sobre 4).

_____________


AVALIACIÓN DO ALUMNADO CON DISPENSA DE ASISTENCIA

Estará nesta situación aquel alumnado que por algún motivo considerado non poida asistir a clase de forma continuada e lle sexa concedida unha dispensa oficial de asistencia a clase pola Comisión do Título (véxase o apartado de “Observacións”).

A. TRABALLOS ESCRITOS E OUTRAS PRODUCIÓNS.
­- Peso na cualificación: 40%
­- Instrumentos de avaliación: portafolios; exercicios e prácticas.
­- Indicadores/orientacións para a avaliación: o alumno/a deberá entregar os traballos requiridos segundo unha programación e espazo de entregas habilitados.

**NOTA ACLARATORIA: para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas (plaxio nos traballos e uso indebido de tecnoloxías na realización das probas) será de aplicación o recollido na “Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións”.

B. PROBAS ESPECIFICAS
­- Peso na cualificación: 60%
­- Instrumentos de avaliación: proba final (preguntas tipo test; preguntas de desenvolvemento, curtas e extensas).
­- Indicadores/orientacións para a avaliación: realizarase un exame final na data estipulada para tal fin, no que se avaliarán os coñecementos adquiridos polo alumno ao longo do curso.


~SUPERACIÓN DA MATERIA: será preciso aprobar todos os apartados anteriores para a superación da materia, obtendo unha cualificación mínima global de 5 puntos (cualificación mínima no apartado B: 2 sobre 4, e cualificación mínima no apartado C: 3 sobre 6).

-----

OUTROS ASPECTOS A TER EN CONTA NO SISTEMA DE AVALIACIÓN:

~O ALUMNADO que NON ASISTA ao 80% das SESIÓNS DE AULA (segundo normativa da USC; véxase apartado de ‘Observacións’) decaerá das súas opcións en canto ao sistema de avaliación establecido con anterioridade. A este respecto, non se correxirán entregas escritas ni outras producións e terá que ir, directamente, á PROBA ESPECÍFICA, que terá un carácter teórico-práctico e, por tanto, se axustará ao formato más conveniente a decisión do profesorado da materia.

~PROCEDEMENTO PARA A RECUPERACIÓN DA MATERIA: o alumnado que non supera a materia na primeira oportunidade, deberá recuperar a parte ou partes suspensas do sistema de avaliación (a excepción do apartado relativo á ‘participación’ para o alumnado asistente) na convocatoria de segunda oportunidade.

~AO ALUMNADO REPETIDOR se lle conservarán as cualificacións obtidas nos apartados do sistema de avaliación sempre e cando estean aprobados e a materia fose impartida polo profesorado que figura no programa do curso académico vixente.

Actividades formativas con seu contido en horas do alumno:

TRABALLO PRESENCIAL DO ALUMNADO:
- Clases expositivas: 30 h.
- Clases interactivas: 35 h.
- Titorías co profesor: 5 h.

TRABALLO PERSOAL DO ALUMNO:
- Estudio autónomo individual: 50 h.
- Lecturas a realizar fora da aula: 32 h.
- Realización de traballos da materia: 30 h
- Preparación de debates, ou exposicións, busca bibliográfica. 25 h. en relación o seu desenvolvemento.

- Traballo diario.
- Asistencia a clase de acordo coa normativa de USC.
- Uso do tempo de titorías do profesorado para a resolución de dúbidas.

PRESENCIALIDADE NAS SESIÓNS DE AULA DA USC
A Universidade de Santiago de Compostela é unha universidade presencial, tal como queda reflectido no sistema de avaliación. É obrigatoria a asistencia a un mínimo do 80% das sesións de clase. É por iso que o alumnado que non poida asistir a clase de forma continuada deberá contar cunha dispensa de asistencia, segundo as condicións que se recollen na Instrución Nº 1/2017 da Secretaría Xeral sobre a dispensa de asistencia a clase en determinadas circunstancias, que terá que ser aprobada pola Comisión do Título.
O alumnado que se atope nesta situación deberá ter en conta as condicións que se establecen na avaliación en relación coa asistencia ás clases.

PROCESO DE ENSINO-APRENDIZAXE
O proceso de ensino - aprendizaxe que se desenvolve nesta materia (titorías / sesións de aula) é un proceso privado entre docente e discentes, isto é, un proceso de comunicación e intercambio académico entre ámbalas dúas partes (docente/s da materia e alumnado matriculado nela).

ATENCIÓN A ALUMNADO CON NEAE
O alumnado da materia que precise algún tipo de adaptación ou apoio debido a características asociadas a NEAE (Necesidade Específica de Apoio Educativo) deberá solicitalo ao profesorado, non obstante, só se terán en conta a estes efectos aqueles casos que foran valorados e informados polo SEPIU (Servizo de Participación e Integración Universitaria: www.usc.es/gl/servizos/sepiu), co obxecto de poder coñecer con maior fundamento a súa problemática e garantir a igualdade no trato e o mellor aproveitamento da materia.

USO DE FERRAMENTAS DIXITAIS/TECNOLÓXICAS INSTITUCIONAIS
Como membros da USC é obrigatorio manexar e facer uso das distintas ferramentas tecnolóxicas e dixitais que esta Universidade pon a disposición da comunidade universitaria. A máis importante e fundamental é a conta de usuario @rai.usc.es a cal permite acceder e manexar todas estas ferramentas e recursos: o Campus Virtual (e Aula Virtual da materia, que servirá como medio de comunicación, repositorio de materiais e de entrega de exercicios e traballos) e todas as funcionalidades de Microsoft 365 (correo electrónico, Forms, Teams, Office, etc.). Igualmente, poderán empregarse outras ferramentas, de ser o caso, que tiveran sido autorizadas pola universidade (p. e., Lifesize, etc.).

A este respecto os traballos, actividades e exercicios solicitados no marco desta materia serán entregados preferentemente a través da Aula Virtual da materia.

USO DO TELÉFONO MÓBIL
Non está permitido o uso do teléfono móbil/smartphone salvo cando se empregue como instrumento de traballo seguindo as indicacións dadas polo profesorado da materia, responsabilizándose o alumnado das consecuencias legais e académicas que poidan derivarse dun emprego non axeitado do mesmo.

PROTECCIÓN DE DATOS
Nesta materia é obrigatorio o cumprimento da normativa de protección de datos. Pódese consultar máis información na seguinte ligazón: https://www.usc.gal/es/politica-privacidad-proteccion-datos

RESPONSABILIDADE MEDIOAMBIENTAL
Seguindo unha actitude respectuosa co medioambiente, aqueles traballos/exercicios, tanto individuais como grupais, que se soliciten en papel para esta materia, deberán seguir as seguintes pautas: evitar tapas de plástico ou outros envoltorios externos innecesarios; empregar grampas en lugar de encadernacións (sempre que sexa posible); imprimir a dúas caras en calidade “aforro de tinta”; non empregar folios en branco como separadores de capítulos ou partes; evitar anexos que non teñan referencia directa cos temas desenvolvidos.

PERSPECTIVA DE XÉNERO
Esta materia impártese atendendo á perspectiva de xénero polo cal se recomenda facer un uso da linguaxe non sexista, tanto no traballo cotiá en aula (intervencións, debates, exercicios, actividades...) como nos traballos académicos encomendados.