Comunicación e linguaxe no envellecemento. Avaliación e intervención

• Coñecer os procesos e estratexias de comunicación e linguaxe no envellecemento normal, deterioro cognitivo lixeiro, demencias e afasias.
• Saber avaliar as capacidades comunicativas e lingüísticas no envellecemento normal e patolóxico
• Saber deseñar programas de intervención individual e grupal en omunicación e linguaxe no envellecemento normal e patolóxico.
• Saber deseñar unha investigación sobre algún aspecto concreto da comunicación e a linguaxe no envellecemento.

1. Características da comunicación e a linguaxe no envellecemento normal, deterioro cognitivo lixeiro, demencias e afasias.
1.1. Desenvolmemento, pérdida, deterioro.
1.2. Comunicación, linguaxe e cognición.
1.3. Comunicación e linguaxe no envellecemento normativo.
1.4. Comunicación e linguaxe no deterioro cognitivo lixeiro.
1. 5. Comunicación e linguaxe nas demencias.
1.6. Comunicación e linguaxe nas afasias.
2. Procedementos e técnicas de avaliación
2.1. Avaliación das capacidades comunicativas.
2.2. Avaliación da linguaxe espontáneo e narrativo.
2.3. Avaliación da linguaxe con instrumentos estandarizados.
3. Programas de intervención
3.1. A conversación como marco de intervención na comunicación e linguaxe.
3.2. Programas e formatos de intervención na conversación no envellecemento normativo.
3.3. Programas baseados na conversación no deterioro cognitivo.
3.4. Programas específicos de millora de acceso léxico, e discurso narrativo.
3.5. Programas específicos para distintos tipos de afasias.
4. O uso de novas tecnoloxías nos programas sobre comunicación e linguaxe.
4.1. O uso de internet e as redes sociais nos programas de comunicación e linguaxe.
4.2. Programas e aplicacións específicos de intervención de linguaxe.
5. Consideracións acerca do bilingüismo e plurilingüismo.
5.1. Bilingüismo e plurilingüismo como factor de reserva cognitiva.
5.2. Neuropsicolingüística do bilingüismo e plurilingüismo no envellecemento, deterioro cognitivo lixeiro, demencias e afasias.
5.3. Intervención na linguaxe no bilingüismo e plurilingüismo.

Bibliografía básica

-Juncos-Rabadán, O. (1998). Lenguaje y envejecimiento. Bases para la intervención. Barcelona: Ed. Masson.
-Juncos-Rabadán, O., 2015. Bilingual Aphasia. In: James D. Wright(editor-in-chief), International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences,2nd edition, Vol 2. (pp. 574–579). Oxford: Elsevier.
-Juncos-Rabadán, O. (2019). Lenguaje en la Enfermedad de Parkinson. Retos para la Logopedia.Revista de Logopedia, Foniatría y Audiología, 39, 49---51
-Juncos-Rabadán, O., Pereiro, A.X y Facal, D. (2006). Lenguaje y comunicación. En C. Triadó y F. Villar (Coord). Psicología de la vejez, (pp.169-189). Madrid: Alianza.
-Juncos-Rabadán, O., Pereiro-Rozas, A. X., Facal-Mayo, D., Rodríguez, N. (2010). Una revisión de la investigación sobre lenguaje en el deterioro cognitivo leve. Revista de Logopedia, Foniatría y Audiología,30, 73-83
-Juncos-Rabadán, O., Pereiro, A. X. y Facal, D. (2011). Intervención comunicativa y lingüística en el envejecimiento. En O. Bruna, T., Roig, Puyuelo, M., Junqué, C., y Ruano, A. (Eds.). Rehabilitación neuropsicológica. Intervención y práctica clínica (pp. 333-345). Barcelona: Elsevier-Masson.

Bibliografía complementaria

-Burke, D. M. (2006). Representation and aging. In F.I.M. Craik & E. Bialystok (Eds.) Lifespan Cognition: Mechanisms of Change. Oxford: Oxford University Press
-Burke, D. M. & Safto, M.A. (2008). Language and aging. In F.I.M. Craik & T. A. Salthouse. (Eds.) The handbook of aging and cognition (pp.373-443). N.York: Psychology Press
-De Bot, K. (2005). Language and aging in multilingual context. Clevendon: Multilingual Matters.
-Facal, D., Juncos-Rabadán, O., Álvarez, M., Pereiro, A.X. y Díaz, F. (2006). Efectos del envejecimiento en acceso al léxico. El fenómeno de la punta de la lengua ante los nombres propios. Revista de Neurología, 43, 719-723.
-Gómez-Ruiz, I., & Aguilar-Alonso, Á. (2011). Capacity of the catalan and spanish versions of the bilingual aphasia test to distinguish between healthy aging, mild cognitive impairment and alzheimer's disease. Clinical Linguistics & Phonetics, 25(6-7), 444-463
-Juncos-Rabadán, O., Pereiro, A.X. and Rodríguez, M.J. (2002). Treatment of aphasia in bilingual subjects. In F. -Fabbro (Ed.). Advances in the neurolinguistics of bilingualism (pp. 275-298). Udine;Italy: Forum
-Juncos-Rabadán, O., Pereiro, A.X. & Rodríguez, M.S. (2005). Narrative speech in aging: Quantity, information content and cohesion. Brain and Language, 95, 423-434.
-Juncos-Rabadán, O., Facal, D., Rodríguez, M. S., & Pereiro, A.X (2010). Lexical knowledge and lexical access in aging. Insights from a Tip-of-the-tongue (TOT) task. Language and Cognitive Processes, 25, 1301-1334
-Kemper, S. (2015). Language production in late life. In A. Gerstenberg & A. Voeste (Eds.). Language development: The lifespan perspective (pp. 59-75). New York: John Benjamins Publishing Company
-Nussbaum, J. F. & Coupland, J. F. (2004). Handbook of communication and aging. Mahwah, N.J.: Lawrence Erlbaum.
-Paradis, M. & Libben, G. (1989). La evaluación de la afasia en bilingües. Barcelona: Masson.
-Shaddon, B. & Toner, M.A. (1997). Aging and communication. Austin: PRO-ED.
-Shafto, M. A., & Tyler, L. K. (2014). Language in the aging brain: the network dynamics of cognitive decline and preservation. Science, 346(6209), 583-587.
-Thompson, K. & Jhonson, N. (2006). Language intervention in dementia. En D.K. Attiv & K.A. Welsh-Rohmer (Eds.). Geriatric Neuropsychology: Assessment and intervention. N. York: Grilford Press

BÁSICAS E XENERAIS

CG4 - Deseñar, desenvolver, supervisar e avaliar plans e programas de intervención e tratamento psicogerontológico en función da avaliación previa e das variables individuais, sociais e institucionais.
CG8 - Saber aplicar os coñecementos adquiridos e a capacidade de resolución de problema a ámbitos novos ou pouco coñecidos dentro dos contextos interdisciplinares relacionados coa Psicogerontología.
CB8 - Que os estudantes sexan capaces de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formular xuízos a partir dunha información que, sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos
CB10 - Que os estudantes posúan as habilidades de aprendizaxe que lles permitan continuar estudando dun modo que haberá de ser en gran medida autodirigido ou autónomo.

TRANSVERSAIS

CT1 - Saber obter, analizar e sintetizar información especializada.
CT3 - Desenvolver as habilidades en manexo de tecnoloxías da información e comunicación.

ESPECÍFICAS
CE2 - Ser capaz de planificar e desenvolver unha avaliación utilizando os instrumentos e técnicas máis convenientes.
CE6 - Saber deseñar e desenvolver programas específicos relacionados coas trastornos psicolóxicos e os problemas sociais máis frecuentes en persoas maiores.
CE7 - Saber asesorar e intervir no ámbito familiar das persoas maiores tanto sas como enfermas
CE10 - Saber adecuar as actuacións ao marco legal e administrativo correspondente e promover os cambios que se consideren nesarios para mellorar a atención ás persoas maiores.
CE11 - Saber identificar e formular problemas de investigación e participar no deseño e desenvolvemento de proxectos de investigación en Psicogerontología.

A ensinanza basearase na combinación das sesión presenciais de clases expositivas, clases interactivas e de titorías, especificadas nos horarios oficiais, coa realización por parte do alumnado das tarefas non presenciais. As tarefas desta materia poderían estar vinculadas a Proxectos de ApS.

-Participación en clase : 20%
-Informe e presentacións de traballos individuais ou en grupo: 80%

-Clases expositivas (horas presenciais): 9
-Clases interactivas (horas presenciais): 12
-Preparación de presentacións orais e debates (horas traballo autónomo): 5
-Traballos tutelados (horas non presenciais): 16
-Estudo da bibliografía recomendada (horas traballo autónomo): 30
-Titorías individuais ou en grupo (horas presenciais): 3
TOTAL: 75 horas