Saúde, xénero e retos sociais en Enfermaría

- Coñecer e diferenciar os conceptos de multiculturalidade, interculturalidade e transculturalidade.
- Recoñecer a importancia do contexto cultura e as relacións sociais.
- Coñecer e identificar os diferentes contextos culturais relacionados cos coidados de saúde.
- Recoñecer a influencia da cultura nos procesos de saúde e enfermidade.
- Ser capaz de establecer un pensamento crítico en torno ao factor cultura e a súa relación cos procesos de atención á saúde e a enfermidade dende a perspectiva dos coidados.
- Desenvolver habilidades para o deseño de estratexias de prevención e promoción da saúde con grupos culturais minoritarios.
- Recoñecer o dereito á saúde, aplicar o principio de equidade á práctica profesional e comprender as implicacións éticas da saúde nun contexto mundial en transformación.
- Comprender o comportamento interactivo da persoa en función do xénero, grupo ou comunidade, dentro do seu contexto social e multicultural.
- Coñecer os conceptos básicos do sistema sexo-xénero.
- Identificar o xénero como un determinante da saúde e comprender a súa influencia no proceso saúde-enfermidade.
- Analizar a influencia da categoría xénero nas desigualdades en saúde.
- Coñecer a orixe e a repercusión das desigualdades de xénero.
- Determinar o papel do persoal sanitario e os sistemas sanitarios en relación coa diversidade sexual e de xénero.
- Coñecer e identificar os problemas físicos e psicolóxicos derivados dos diferentes tipos de violencia.
- Capacitar na prevención, detección e actuación das vítimas dos diferentes tipos de violencia.

BLOQUE I. Os determinantes culturais da relación saúde-enfermidade
1.1. A cultura como determinante dos coidados
1.2. Os coidados transculturais de enfermaría
1.3. Mediación intercultural no coidado da saúde
1.4. A relación enfermeira-usuario dende a perspectiva socio-cultural

BLOQUE II. Os determinantes de xénero na relación saúde-enfermidade
2.1. Enfoque de xénero en saúde
2.2. Os diferentes modelos de xénero
2.3. Os coidados de enfermaría durante a transición de xénero
2.4. As desigualdades en saúde por razón de xénero e os coidados de enfermaría

BLOQUE III. A violencia de xénero
3.1. A violencia de xénero como determinante da saúde
3.2. Prevención, detección e intervencións ante os casos de violencia de xénero
3.3. Protocolos de atención sanitaria e coordinación con outros servicios
3.4. Os coidados de enfermaría á vítima de violencia de xénero

BLOQUE IV. Outros tipos de violencia
4.1. Clasificación de violencia e características de esta
4.2. Prevención, detección e actuación ante os casos de violencia familiar (nenos, adultos e persoas de idade avanzada), escolar e social
4.3. Os coidados de enfermaría ás vítimas de violencia

BLOQUE V. A equidade como reto social no acceso á saúde
5.1. O acceso á saúde: a posición social, inclusión e vulnerabilidade.
5.2. Determinantes da iniquidade en saúde: nivel de ingresos, ocupación, xénero, xeración e idade social, etnia.
5.3. O papel da enfermaría fronte á iniquidade en saúde.

Bibliografía básica:
De La Guardia Gutiérrez MA, Ruvalcaba Ledezma JC. La salud y sus determinantes, promoción de la salud y educación sanitaria. JONNPR 2020; 5(1):81-90
Connel R, Pearse R. Género desde una perspectiva global. Universitat de València, 2018
Marvin Harris. Antropología cultural. Alianza Editorial, 2001
Pérez Viejo JM, Montalvo Hernández A. Violencia de género: prevención, detección y atención. Grupo 5, 2011.
Velasco Arias S. Recomendaciones para la práctica clínica con enfoque de género. Observatorio de Salud de la Mujer. Dirección General de la Agencia de Calidad del Sistema Nacional de Salud. Ministerio de Sanidad y Política Social. Madrid, 2009
Xunta de Galicia. Lei Galega para a prevención e o tratamento integral da violencia de xénero. Xunta de Galicia, 2007.


Bibliografía complementaria:
Alberdi I, Rojas-Marcos L. Violencia:tolerancia cero. Obra social Fundación La Caixa. 2005
Barker M.J &Scheele, J. Género. Una guía grafica. Edit. Melusina. 2021
Casado Mejía R, García-Carpintero Muñoz A. Género y salud apuntes para comprender las desigualdades y la violencia basadas en el género y sus repercusiones en la salud. Díaz de Santos, 2019
Leininger M, Omeri A. Advances in Contemporary Transcultural Nursing. Editorial McGraw-Hill 2008
Ministerio de Política Territorial y Función Pública. III Plan de Igualdad de Género en la Administración General del Estado. 2021. Disponible en: https://funcionpublica.hacienda.gob.es/dam/es/portalsefp/funcion-public…
Moreno Preciado M. Transculturalidad, género y salud. Manual de enfermería cultural. Elsevier, 2021.
Moreno Preciado M. El cuidado del otro. Bellaterra. 2008
Rodriguez I. Os coidados culturais de enfermería: una alternativa á xestión da profesión. Minerva. http://hdl.handle.net/10347/15684

Básicas:
CB1. Que os estudantes demostren ter y comprender coñecementos nun área de estudo que parte da base da educación secundaria xeral, e que acostuma a atoparse nun nivel que, se ben se soporta en libros de texto avanzados, inclúe tamén algúns aspectos que implican coñecementos procedentes da vangarda de seu campo de estudo.
CB2. Que os estudantes saiban aplicar os seus coñecementos a o seu traballo ou vocación dunha forma profesional e posúan as competencias que acostuman demostrarse por medio da elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de estudo.
CB3. Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo) para emitir xuízos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética.
CB4. Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado como non especializado.
CB5. Que os estudantes desenvolvan aquelas habilidades de aprendizaxe necesarias para emprender estudos posteriores cun alto grao de autonomía.

Xerais:
CG1. Ser capaz, no ámbito da enfermaría, de prestar unha atención sanitaria técnica e profesional adecuada ás necesidades de saúde das persoas que atenden, de acordo co estado de desenvolvemento dos coñecementos científicos de cada momento e cos niveis de calidade e seguridade que se establecen nas normas legais e deontolóxicas aplicables.
CG2. Planificar e prestar coidados de enfermaría dirixidos ás persoas, familia ou grupos, orientados aos resultados en saúde avaliando o seu impacto, a través de guías de práctica clínica e asistencial, que describen os procesos polos que se diagnostica, trata o coida un problema de saúde.
CG4. Comprender o comportamento interactivo da persoa en función do xénero, grupo ou comunidade, dentro de seu contexto social e multicultural.
CG5. Deseñar sistemas de coidados dirixidos ás persoas, familia ou grupos, avaliando o seu impacto e establecendo as modificacións oportunas.
CG6. Basear as intervencións da enfermaría na evidencia científica e nos medios dispoñibles.
CG11. Establecer unha comunicación eficaz con pacientes, familia, grupos sociais e compañeiros e fomentar a educación para a saúde.
CG15. Traballar co equipo de profesionais como unidade básica na que se estruturan de forma uni ou multidisciplinar e interdisciplinar os profesionais e demais persoal das organizacións asistenciais.
CG17. Realizar os coidados de enfermaría baseándose na atención integral de saúde, que supón a cooperación multiprofesional, a integración dos procesos e a continuidade asistencial.

Transversais:
CT7. Capacidade de análise e síntese.
CT9. Planificación e xestión do tempo.
CT10. Comunicación oral e escrita na lingua materna.
CT11. Deseño e xestión de proxectos.
CT15. Compromiso ético.

Específicas:
CE8. Identificar as respostas psicosociais das persoas ante as diferentes situacións de saúde (en particular, a enfermidade e o sufrimento), seleccionando as accións adecuadas para proporcionar axuda nas mesmas. Establecer unha relación empática e respectuosa co paciente e familia, acorde coa situación da persoa, problema de saúde e etapa de desenvolvemento. Utilizar estratexias e habilidades que permitan unha comunicación efectiva con pacientes, familias e grupos sociais, así como a expresión das súas preocupacións e intereses.
CT10. Coñecer e identificar os problemas psicolóxicos e físicos derivados da violencia de xénero para capacitar ao estudante na prevención, a detección precoz, a asistencia, e a rehabilitación das vítimas de esta forma de violencia.

Docencia expositiva:
O/a docente explicará os contidos con apoio de medios audiovisuais e informáticos. Desenvolveranse leccións teóricas conforme a un modelo de clase maxistral, empregándose un formato flexible que quedará aberto á formulación de preguntas, realización de pequenas actividades prácticas, resolución de dúbidas, realización de debates ou outro tipo de actividades que axuden á comprensión da docencia exposta. Seguirase unha orde lóxica no desenvolvemento do temario. As clases complementaranse con material adicional para o traballo persoal del alumnado.

Docencia interactiva de seminario:
Sesións sobre temas concretos, que poden ampliar, complementar ou desenvolver aspectos específicos introducidos na docencia expositiva. Fomentarase a participación activa do alumnado, o traballo cooperativo e o debate baseado en argumentos racionais e científicos. Para o desenvolvemento das sesións de seminario, poderanse empregar algunhas das seguintes metodoloxías: aprendizaxe baseado en problemas, aprendizaxe baseado en proxectos, aprendizaxe colaborativo, estudos de casos, foros de discusión, prácticas a través de TICs, gamificación, aula invertida… A metodoloxía empregada será adaptada conforme ás necesidades do alumnado.

A cualificación final da materia realizarase conforme á seguinte ponderación:
DOCENCIA EXPOSITIVA: avaliaranse os coñecementos teóricos adquiridos por medio de exame. A súa avaliación representará un 55% da nota final.

DOCENCIA INTERACTIVA: avaliaranse as competencias adquiridas por medio da realización de tarefas. A súa avaliación representará un 25% da nota final, repartido en: 15% para actividades grupais e 10% para a revisión e resolución de casos.

DOCENCIA EXPOSITIVA/INTERACTIVA: avaliaranse as competencias adquiridas por medio da realización de actividades individuais (15%) e a participación (5%).

Para superar a materia deberase obter máis do 55% do total de puntos posibles tanto na docencia expositiva como na docencia interactiva.

Traballo presencial:
- Aula: 14 horas
- Seminario: 10 horas
- Titoría: 1,5 horas
- Probas de avaliación: 1,5 horas

Traballo persoal do estudante, non presencial:
Por cada hora de docencia expositiva, considérase necesario dedicar ao estudo aproximadamente 1,5 horas de traballo do alumnado (revisión de conceptos e consulta de bibliografía).
En relación á docencia interactiva, por cada hora considérase necesaria unha hora para a revisión da clase e/ou realización de actividades planificadas.

- A asistencia e participación de maneira activa en todas as actividades presenciais é fundamental para o seguimento e superación da materia.
- O estudo e preparación dos temas de forma sistemática e continuada contribúe ao desenvolvemento fluído da materia, así como á resolución de dúbidas durante toda a súa impartición e non só na fase final correspondente á avaliación.
- A preparación desta materia debería abordarse de maneira complementaria ás demais materias, de maneira integral ao plan de estudos.

- A ensinanza desta titulación é de tipo presencial, sendo obrigatoria a asistencia ás clases, tanto expositivas como interactivas. En caso de falta por causa de forza maior, esta deberá ser xustificada en tempo e forma ao docente responsable da materia. A non asistencia a clases expositivas ou a seminarios repercutirá na non superación da materia.
- Aplicarase a exención de docencia só nos casos determinados polo centro, no referente á docencia expositiva, pero non na interactiva.
- Para a atención do alumnado con necesidades específicas de apoio educativo terase en conta o establecido no Protocolo de atención a persoas con discapacidade (Área de Integración do Servizo de Participación e Integración Universitaria da USC). Realizaranse as debidas adaptacións metodolóxicas e/ou adaptacións curriculares para dar resposta ás necesidades educativas do citado alumnado.
- Para os casos de realización fraudulenta de exercicios e/ou probas será de aplicación o recollido na “Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións” da USC.
- É obrigatorio o uso de ferramentas institucionais de comunicación (correo electrónico da USC, campus virtual, etc.).
- Atendendo ao artigo 9.2.a do Estatuto do Estudante da USC e ao artigo 36 da Lei Orgánica do Sistema Universitario, nas clases expositivas e interactivas non está autorizado o uso de dispositivos electrónicos (teléfonos móbiles, tablets, ordenadores, etc.) salvo cando o autoricen expresamente os profesores.