-
Créditos ECTS
Créditos ECTS: 3Horas ECTS Criterios/Memorias
Traballo do Alumno/a ECTS: 51
Horas de Titorías: 3
Clase Expositiva: 9
Clase Interactiva: 12
Total: 75Linguas de uso
Castelán, GalegoTipo:
Materia Ordinaria Máster RD 1393/2007 - 822/2021Departamentos:
Historia, Enxeñaría AgroforestalÁreas:
Prehistoria, Enxeñaría Cartográfica, Xeodésica e FotogrametríaCentro
Facultade de Xeografía e HistoriaConvocatoria:
Segundo semestreDocencia:
Con docenciaMatrícula:
Matriculable | 1ro curso (Si) -
A materia aportará un panorama xeral das posibilidades que as tecnoloxías xeoespaciais ofrecen para a captura, manexo e análise da información arqueolóxica. Dada a amplitude e complexidade técnica deste campo de estudo, a materia intentará mostrar ao alumnado cales son os campos de aplicabilidade destas tecnoloxías —para que serven, cando son unha opción metodolóxica axeitada, a adecuación dos medios ao obxecto de estudo— e as condicións xerais que implica o seu uso —que nocións básicas hai que coñecer para entender o que achegan—.
A materia ofrecerá unha aproximación xenérica ás tecnoloxías máis custosas ou excepcionais —teledetección, Lidar— e unha aproximación máis detallada e práctica a outras de uso máis común e accesible —SIX—. Outras, coma o uso dos sistemas GPS ou a toma de datos xeoespaciais en campo, trataranse de xeito máis superficial —esencialmente, a súa integración cos SIX—, xa que son ámbito propio doutra materia —Prospección Arqueolóxica—.Sesión 1a (Expositiva): Conceptos básicos (1 h)
- Tipos de aplicacións informáticas e licencias
- Compoñentes da información espacial
- Sistemas de referencia e proxección
Sesión 1b (Interactiva): Introdución a QGIS (2 h)- Configuración básica
- Carga de capas e modificación da aparencia
- Composición de mapas
Sesión 2a (Expositiva): Modelo de representación vectorial (1 h)- Tipos de estrutura
- Tipos de ficheiro
- Índices espaciais
- Operacións de superposición
Sesión 2b (Interactiva): Introdución á análise en espazo vectorial (2 h)- Consultas e seleccións
- Entidades simples e múltiples
- Operacións de superposición
- Áreas de influencia
Sesión 3a (Expositiva): Modelo de representación ráster (1 h)- Resolución espacial
- Tipos de ficheiro
- Tipos de compresión
- Mellora do rendemento na visualización
Sesión 3b (Interactiva): Introdución á análise en espazo ráster (2 h)- Análise do terreo: pendente, orientación, sombreado…
- Cambios de resolución espacial: remostraxe
Sesión 4a (Interactiva): Fontes de información (2 h)- Centros de descarga públicos
- Servizos OGC
- Introdución de puntos desde táboas de texto
- Xeorreferenciación de material en papel
Sesión 4b (Titoría en grupo) (1 h)- Resolución de dúbidas
Sesión 5a (expositiva): Os SIX en Arqueoloxía (1 h)- SIX en Arqueoloxía. Historia e aplicacións principais
- Preguntas arqueolóxicas: Que podemos responder con un SIX e outras ferramentas xeoespaciais?
- O caso de estudo práctico: definición e posibilidades
Sesión 5b (Interactiva): Xeoprocesamento básico (1,5 h)- Dixitalización vectorial
- Manexo e edición da táboa de atributos
- Creación de curvas de nivel, seccións e perfís do terreo
- Visualizacións 2.5D e 3D
- Interoperabilidade: ferramentas Google Earth e QField en Arqueoloxía
Sesión 6a (Expositiva): Teledetección e prospección remota en Arqueoloxía (1 h)- Análise e interpretación de imaxes (fotografía aérea, satelital, drons, fotogrametría) en Arqueoloxía. Casos aplicados.
- Tecnoloxía LiDAR: fundamentos, visualizacións, potencial e limitacións. Casos aplicados.
- Fundamentos da prospección xeofísica (resistividade eléctrica, magnetometría, xeorradar). Casos aplicados.
Sesión 6b (Interactiva): O estudo das paisaxes arqueolóxicas (1,5 h)- Análise diacrónica de paisaxes arqueolóxicas usando fotografía aérea e satelital.
- Xeración de visualizacións a partir de MDT e MDS usando o plugin RVT.
- Manipulación, procesado e interpretación da información xerada en entornos SIX.
Sesión 7a (Expositiva): Análise espacial en Arqueoloxía usando SIX (1 h)- Evitar caer no método polo método: ¿que lle podemos preguntar aos datos?
- Formulación de preguntas de investigación axeitadas
- Análise estatística, mobilidade e visibilidade en Arqueoloxía. Casos de estudo aplicados
Sesión 7b (Interactiva): Recursos e ferramentas básicas para a análise espacial (3 h)- Análise estatística
- Análise da mobilidade e cálculo de cuncas visuais: exemplos de análise
Sesión 8 (Expositiva): Novos camiños na Arqueoloxía computacional (1 h)- As linguaxes de programación e a modelización computacional
- Ciencia arqueolóxica en aberto: publicación, cesión de datos e investigacións reproducibles
Sesión 9 (Titoría en grupo): Suposto práctico final (2 h)- Traballo co alumnado para a mellora e perfeccionamento do seu caso de estudo aplicado.
Bibliografía básica
- Conolly, J., Lake, M. 2009. Sistemas de Información Geográfica en Arqueología. Bellaterra, Barcelona.
- Gillings, M.; Haciguzeller, P. y Lock, G. (2020): Archaeological Spatial Analysis: A Methodological Guide. Oxon-New York: Routledge.
- Mínguez García, M.C., Capdevilla Montes, E. (eds.). Manual de tecnologías de la información geográfica aplicadas a la arqueología. Museo Arqueológico Regional, Alcalá de Henares, Madrid.
- Olaya Ferrero, V. 2019. Sistemas de Información Geográfica. Bubok. (E-book para descarga gratuíta.)
Bibliografía complementaria- Aldenderfer, M. y Maschner, H. D.G. (eds). 1996. Anthropology, Space, and Geographic Information Systems. Oxford: Oxford University Press.
- Carrero-Pazos, M. 2023. Arqueología Computacional del Territorio. Métodos y técnicas para investigar las relaciones humanas en paisajes pretéritos. Oxford: Archaeopress.
- Cortell-Nicolau, A., Pardo-Gordó, S. (2023). Modelizaciones computacionales para la comprensión de fenómenos históricos y sociales. Vegueta 23(1): 9-14.
- Daly, Patrick, and Thoms L. Evans (eds). 2005. Digital Archaeology. Bridging Method and Theory: Routledge.
- García Sanjuán, L. 2005. Introducción al Reconocimiento y Análisis Arqueológico del Territorio. Ariel.
- Grau Mira, I. (ed.). 2006. La aplicación de los SIG en la Arqueología del Paisaje, Alicante: Universidad de Alicante.
- Kokalj, Ž., Hesse, R. 2017. Airborne laser scanning raster data visualization. A Guide to Good Practice. Institute of Anthropological and Spatial Studies, ZRC SAZU.
- Mayoral Herrera, V. and Celestino Pérez, S. (eds.). 2011. Tecnologías de Información Geográfica y Análisis Arqueológico del Territorio. Col. Anejos de Archivo Español de Arqueología, LIX. Madrid: CSIC.
- Musson, C., Palmer, R. and Campana, S. (2013). Flights into the Past. Aerial Photography, Photo Interpretation and Mapping for Archaeology. Aerial Archaeology Research Group y ArchaeoLandscapes Europe (ArcLand) Project.
- Opitz, R. and Cowley, D. (eds.). 2013. Interpreting Archaeological Topography – Airborne Laser Scanning, 3D Data and Ground Observation. Occasional Publications of the Aerial Archaeology Research Group No. 5. Oxbow Books, Oxford/UK.
- Remondino, F. & Campana, S. (2014): 3D Modeling in Archaeology and Cultural Heritage: Theory and Best Practices. Oxford: Archaeopress.
- van Leusen, M. (2002). Methodological Investigations into the Formation and Interpretation of Spatial Patterns in Archaeological Landscapes. Amsterdam, Rijksuniversiteit Netherlands.
- Wheatley, D. y Gillings, M. 2002. Spatial technology and archaeology. London and New York: Taylor and Francis.
A memoria de título contempla para esta materia as seguintes competencias básicas, transversais e específicas:
Competencias básicas- CB6 - Posuír e comprender coñecementos que aporten unha base ou oportunidade de ser orixinais no desenvolvemento e aplicación de ideas, a miúdo nun contexto de investigación.
- CB7 - Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en entornos novos ou pouco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo.
- CB8 - Que os estudantes sexan capaces de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formular xuízos a partir dunha información que, sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos.
- CB9 - Que os estudantes saiban comunicar as súas conclusións e os coñecementos e razóns últimas que as sustentan a públicos especializados e non especializados dun modo claro e sen ambigüidades.
- CB10 - Que os estudantes posúan as habilidades de aprendizaxe que lles permitan continuar estudando dun modo que haberá de ser en grande medida autodirixido ou autónomo.
Competencias transversais- CT1 - Utilizar bibliografía e ferramentas de procura de recursos bibliográficos xenerais e específicos, que inclúe o acceso por Internet, vendo as súas enormes posibilidades e potenciando a capacidade discriminatoria do alumno sobre os seus contidos.
- CT2 - Xestionar de forma óptima o tempo de traballo e organizar os recursos dispoñibles, establecendo prioridades, camiños alternativos e identificando erros en toma de decisións.
- CT3 - Potenciar a capacidade de traballo en equipo, en contornas cooperativos, pluridisciplinares ou de alto nivel competitivo.
Competencias específicas- CE5 - Adquirir as capacidades necesarias para dirixir actividades de campo, de prospección e de excavación arqueolóxica e de tratamento e estudo de materiais e mostras.
- CE1 - Ser capaz de preparar e redactar informes históricos e arqueolóxicos, adaptándose ao tipo de actividade que se desenvolva.
A materia combinará dúas formas esenciais de docencia presencial (expositiva e interactiva) e unha ampla parte práctica de traballo persoal dos estudantes. Durante as sesións presenciais, o alumnado realizará en ordenadores á súa disposición diferentes tarefas de manexo básico de SIX con información arqueolóxica, previamente presentadas e comentadas polo profesor.
As últimas sesións destínanse exclusivamente a formar ao alumnado na detección e estudo de sitios arqueolóxicos a través do uso de distintos recursos e estruturas de datos xeoespaciais e ao reforzo destes contidos mediante seminarios especializados. As titorías grupais, de asistencia obrigatoria, teñen como obxectivo preparar aos alumnos para a realización dos traballos prácticos avaliables.
A materia é presencial, e utilizarase a aula virtual como marco de desenvolvemento da materia, colgándose nela recursos útiles ao estudantado. É o medio a través do cal se fará entrega das tarefas e traballos avaliables.
A totalidade da docencia, tanto expositiva como interactiva, será presencial e de acordo co horario oficial.A avaliación será continua mediante o seguimento do traballo do alumno na aula, así como a entrega e/ou exposición dos traballos.
Ata un 50% da nota corresponderase coa entrega de tarefas relacionadas coa materia explicada durante as primeiras 4 sesións. O profesor determinará, de acordo co caso, se estas tarefas son individuais ou grupais. O restante 50% basearase na realización dun suposto práctico final, que se centrará no estudo mediante SIX adaptado aos intereses do alumnado.
Na segunda convocatoria, de xullo, o alumnado terá que realizar o mesmo tipo de probas realizadas a longo do curso para a avaliación continua.
En caso de dispensa oficial examinarase ao alumnado cos mesmos criterios aplicados á docencia presencial.
Sistema de cualificación: expresado mediante cualificación final numérica de 0 a 10 segundo a lexislación vixente (RD 1125/2003 de 5 de setembro). É preciso obter unha puntuación mínima de 4 en cada unha das partes sinaladas para a realización da media final.
Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido no artigo 16 da Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións da Universidade de Santiago.
Tempo de estudos e traballo persoal
A materia ten asignados 3 créditos (ECTS), que se distribúen en 7 horas de clase expositiva, 14 horas de clase interactiva, 3 horas de titoría en grupo, 2 horas previstas para a realización de exames ou outras probas presenciais (de ser o caso) e 49 horas de traballo persoal.A materia ten asignados 3 créditos (ECTS), que se distribúen en 7 horas de clase expositiva, 14 horas de clase interactiva, 3 horas de titoría en grupo, 2 horas previstas para a realización de exames ou outras probas presenciais (de ser o caso) e 49 horas de traballo persoal.
Recoméndase a asistencia a clases e utilizar o tempo de titoría (individual, fóra de horario, ou en grupo) para realizar consultas sobre bibliografía e dúbidas sobre outras cuestións que teñan que ver coa materia e a elaboración dos traballos prácticos.
O alumnado debe coñecer o uso básico de paquetes ofimáticos xerais —como Microsoft Office ou Libre Office—. De igual xeito, debe familiarizarse co Campus Virtual da USC e co software colaborativo estándar da mesma, Microsoft Teams.
Por comodidade e facilidade para a realización dos traballos prácticos, recoméndase ao alumnado a instalación nos seus propios equipos informáticos do software en aberto usado durante a materia. Igualmente, é conveniente que acheguen os seus equipos portátiles ás aulas.Esta materia require dispoñer dun aula equipada con ordenadores e con determinadas aplicacións informáticas distribuídas baixo licencia libre (GPL). Nas distintas tarefas e actividades respectarase a normativa vixente referida á propiedade intelectual e á protección de datos. En caso de fraude académica, tal e como se define no artigo 42 do Regulamento polo que se establecen as normas de convivencia da Universidade de Santiago de Compostela e de conformidade co disposto no artigo 11. g) da Lei de convivencia universitaria, aplicaranse as sancións previstas pola normativa. Entre os comportamentos premeditados tendentes a falsear os resultados dun exame ou traballo inclúense o plaxio e o emprego non consentido de ferramentas de Intelixencia Artificial
-
Ines Sante Riveira
Coordinador/a- Departamento
- Enxeñaría Agroforestal
- Área
- Enxeñaría Cartográfica, Xeodésica e Fotogrametría
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Miguel Carrero Pazos
- Departamento
- Historia
- Área
- Prehistoria
- Teléfono
- 881812565
- Correo electrónico
- miguel.carrero@usc.es
- Categoría
- PROFESOR/A PERMANENTE LABORAL
-
2º semestre - Do 20 ao 26 de xaneiro Mércores 10:30-12:00 Grupo /CLE_01 Castelán Aula 17 de informática 12:30-14:00 Grupo /CLE_01 Castelán Aula 17 de informática Exames 04.06.2025 11:30-14:00 Grupo /CLE_01 Aula 17 de informática 01.07.2025 11:30-14:00 Grupo /CLE_01 Aula 17 de informática
