Créditos ECTS Créditos ECTS: 4.5
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 72.5 Horas de Titorías: 5 Clase Expositiva: 25 Clase Interactiva: 10 Total: 112.5
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Dereito Público Especial e da Empresa
Áreas: Dereito Penal
Centro Facultade de Dereito
Convocatoria: Primeiro semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable
Nesta materia comézase a estúdar algunhas manifestacións da fenomenología delituosa máis representativa: os delitos violentos e contra a liberdade. Se pretende ensinar ao alumnado é a etioloxía das diferentes formas de delincuencia, a súa regulación no Código penal e a súa relación con outras figuras delituosas, medidas preventivas, represivas, e as particularidades administrativas, penais, procesuais e penais existentes na investigación e axuizamento en función da tipoloxía ou forma específica de criminalidade analizada. Así como familiarizalos cos diversos actores institucionais e órganos especializados (xudiciais, fiscais e policiais, axencias europeas) cuxas competencias se centran na investigación e axuizamento da delincuencia específica que constitúen cada un dos contidos temáticos da Guía Docente Igualmente, o estudo das diversas tipoloxías criminais irá precedida pola análise dos datos empíricos da súa frecuencia e incidencia na sociedade, así como dos posibles patróns de comportamento dos autores das diferentes formas de criminalidade e dos potenciais factores de risco que poden propiciar a súa comisión. Son obxectivos da materia:
1. Fortalecer o coñecemento na análise e na investigación criminológica dos diferentes modos nos que cursa o delito e motivar a capacidade crítica do estudantado tendo en consideración as diferentes explicacións teóricas sobre a etiología do crime.
2. Coñecer os conceptos básicos e fundamentais das formas específicas do delito e as súas relacións epistemológicas con outras disciplinas.
3. Promover unha visión integradora das formas específicas de delincuencia, a nivel teórico e práctico.
4. Coñecer os procesos de interacción entre membros de diferentes formas específicas de delincuencia.
5. Saber recoñecer diferentes perfís de delincuencia específicos.
6. Comprender a nocividade social do comportamento e funcionamento destas formas específicas de delincuencia.
Resultados de aprendizaxe:
a) Coñecemento por parte do estudantado dos conceptos fundamentais da Criminoloxía e das diversas liñas de investigación.
b) Adquisición dos métodos e técnicas de investigación necesarias para a práctica criminológica.
c) Incentivar ao alumnado para unha comprensión global e interdisciplinar sobre o fenómeno delituoso, superando unha visión parcial e simplista.
d) Propiciar a reflexión sobre os factores e causas que son as responsables da aparición dos fenómenos criminais, deseñando estratexias innovadoras sobre modelos de prevención estrutural e individual.
e) Fomentar unha actitude crítica na resposta social ao problema do delito desde unha perspectiva interdisciplinar onde á Criminoloxía correspóndelle o momento explicativo empírico, o decisional á Política Criminal e o instrumental ao Dereito Penal e Procesual.
Lección 1.- Fenomenoloxía criminal: conceptos e evolucións conceptuais. Coñecemento convencional e desmitificación das formas especiais de delincuencia. Perfís delituosos e algoritmos preditivos no sistema de xustiza penal.
Lección 2.- Introdución ao concepto flexible de violencia. O concepto de Violencia da Organización Mundial da Saúde (OMS). Clases de Violencia. Fenomenoloxía. Etioloxía e Factores de risco. A delincuencia violenta: previr, castigar ou rehabilitar? Estratexias de prevención.
Lección 3.- Terrorismo. Etioloxía e factores involucrados no fenómeno terrorista. Instrumentos e estratexias internacionais na loita contra o terrorismo. Medidas contra a radicalización terrorista na Unión Europea e a súa persecución en España. Os delitos de terrorismo como lexislación de excepción. Delitos de terrorismo no Código penal español: delimitación conceptual. Delitos de terrorismo como organización. Delitos de terrorismo individual: Adoctrinamiento e Adestramento. O desprazamento ao estranxeiro a países dominados por grupos terroristas. O financiamento do terrorismo. Outros delitos de terrorismo: Enaltecemento ou xustificación do terrorismo ou denigración das vítimas. Especialidades en materia de investigación. Sancións penais. Tratamento penal e vítimas.
Lección 4.- . Homicidio e asasinato en España. Delito Homicidio no Código penal español. Delito de Asasinato no Código penal español. Os asasinatos cualificados. A agravante xenérica por discriminación de xénero e o delito de feminicidio. Asasinos en masa (múltiples): tipos e subclasificaciones: asasino masa- asasino en serie. O tratamento legal das psicopatías no Código penal español.
Lección 5.- Malos tratos familiares. Violencia familiar e violencia de xénero. Delitos relacionados coa violencia doméstica en España: especial referencia á violencia habitual. O concepto de “xénero” segundo a Lei Orgánica de Medidas Integrais de Protección contra a Violencia de Xénero. O Convenio de Istambul. Medidas do Pacto de Estado contra a Violencia de Xénero. Os denominados delitos de "violencia de xénero" no código penal. Violencia de xénero e violencia de control tecnolóxico. Malos tratos infantís. Violencia filoparental. Malos tratos a persoas maiores. Especialidades procesuais en delitos de violencia intrafamiliar e de xénero.
Lección 6.-Delincuencia sexual. Delitos contra a liberdade sexual no Código penal español: agresións sexuais e acoso sexual. As agresións sexuais a menores de dezaseis anos. Novas tecnoloxías e delitos sexuais contra menores. O delito de pornografía infantil. Penas e medidas de seguridade nos delitos contra a liberdade sexual. Indicadores asociados á reincidencia. O Rexistro Central de delincuentes sexuais. Estratexias de prevención. Unidades especializadas de investigación e cooperación internacional.
Lección 7.- Prostitución e explotación sexual. Corrupción de menores. Trata de seres humanos con fins de explotación sexual.
Código penal español
ALBA ROBLES, J.L./FERNÁNDES DE ALMEIDA. F.G.; Manual Práctico de Criminología Forense. Valencia 2019
ÁLVAREZ GARCÍA, F.J (DIRECT) VENTURA PÚSCHEL, A. (CORD); Tratado de Derecho Penal Español Parte Especial (I). Tirant Lo Blanch. Valencia (última edición).
BRAGE CENDÁN, S.; Cuadernos de Criminología. Bosch JMB .Barcelona 2013.
GARCIA PABLOS DE MOLINA, A.; Tratado de Criminología (5ªed.). Tirant Lo Blanch. Valencia 2014.
GARCIA PABLOS DE MOLINA, A.; Criminología: una introducción a sus fundamentos teóricos. (8 ª ed.). Tirant Lo Blanch. Valencia 2016.
GARRIDO GENOVES, V.; Nuevos perfiles criminales. Los mayores desafíos de la investigación. Ariel. Barcelona 2020.
LLEDÓ BENITO, I; Formas Específicas e Criminalidad. Dykinson. Madrid 2019.
MENDOZA CALDERON S. /MARTINEZ GONZALEZ, M.I.; Teorías de la criminalidad (2ªed.) Tirant Lo Blanch. Valencia 2022.
REDONDO ILLESCAS, S./GARRIDO GENOVES, V.; Principios de Criminología. (4ª ed.) Tirant Lo Blanch. Valencia 2023.
ROMERO FLORES, B.; Criminología aplicada. Ed. Bosch. Madrid 2021
SERRANO MAILLO; A; Introduccion a los patrones y procesos delictivos. Ed. Dykinson . Madrid 2023.
VELASCO DE LA FUENTE, P.; Homo Criminalis. El crimen a un clic: los nuevos riesgos de la sociedad actual. Ariel. Barcelona 2021.
VIVES ANTÓN, T.S./ ORTS BERENGUER, E./ GONZÁLEZ CUSSAC Y OTROS; Derecho Penal .Parte Especial 7ª Edición. Tirant Lo Blanch. Valencia 2022.
Bibliografía complementaria
QUINTERO OLIVARES, G (DIRECTOR), FERMÍN MORALES PRATS (coord.); Comentarios al Código penal español. Tomo I y II, 7ª, Aranzadi-Thompson. 2016
BRAGE CENDÁN, S.; «La violencia machista: análisis del conflicto», en Estudios Penales y Criminológicos, Vol. XXXII, 2012.
GIL GIL, A. /MACULAN; E.; (dir.); La ejecución de las penas por delitos de terrorismo. Dykinson 2023.
HERRERO HERRERO, C.; Fenomenología Criminal y Criminología comparada. Dykinson. Madrid, 2011.
HERRERO HERRERO, C.; Criminología (parte general y especial), (4ª ed.) Dykinson, Madrid 2017.
LAMEIRAS FERNÁNDEZ, M./ ORTS BERENGUER, E. (coords); Delitos sexuales contra menores: abordaje psicológico, jurídico y policial. Tirant lo Blanch. Valencia 2014.
LARRAURI PIJOAN, E./CID MOLINE, J.; La delincuencia violenta: ¿prevenir, castigar o rehabilitar?. Tirant Lo Blanch. Valencia 2005.
LLORIA GARCÍA, P.;Violencia sobre la mujer en el siglo XXI.Violencia de control y nuevas tecnologías. Habitualidad, sexting y stalking. Iustel 2020.
REDONDO ILLESCAS, S.;El origen de los delitos: introducción al estudio y explicación de la criminalidad. Tirant Lo Blanch. Valencia 2015.
ROIG TORRES, M. (dir.); Tratamiento penal de la delincuencia sexual: comparativa entre los sistemas norteamericano y europeo. Valencia: Tirant Lo Blanch. Valencia 2014.
RUGGIERO VINCENZO;La violencia política: Un análisis criminológico. Anthropos. Barcelona 2016.
VÁZQUEZ-PORTOMEÑE SEIJAS, F. A. (coord.);Violencia contra la mujer. Manual de Derecho penal y procesal penal. Tirant Lo Blanch- Valencia, 2016.
A través do Campus Virtual poñeranse ao dispor do alumnado apuntes, sentenzas, e outros materiais bibliográficos que lles permitan estudar as Leccións.
Competencias Xerais (CG)
CG1. Capacidade para colaborar e interactuar con outros, tanto con profesionais de diversas facetas da actividade criminológica como dentro de equipos interdisciplinares e multiculturais (CG interpersoal).
CG2. Capacidade para reflexionar de forma crítica e construtiva e para argumentar e expresarse de forma organizada e razoada, tanto na comunicación oral como escrita (CG instrumental).
CG3. Capacidade para identificar e explicar problemas sociais complexos no campo da Criminología e aplicar estratexias adecuadas para resolvelos, traballando cunha perspectiva sistémica que permita a súa consideración analítica e sintética (CG instrumental).
CG4. Adquisición dunha conciencia crítica na análise do ordenamento xurídico, desde unha perspectiva plenamente respectuosa dos principios de respecto e promoción dos dereitos humanos, igualdade e accesibilidade universal (CG instrumental).
CG5. Capacidade para utilizar os coñecementos que integran a Criminología como disciplina científica e para identificar e desenvolver un conxunto de estratexias de investigación de metodoloxía cuantitativa e cualitativa, tanto en áreas básicas como aplicadas (CG instrumental).
CG6. Capacidade para recompilar, interpretar e sintetizar datos e información relevante (especialmente a través da rede informática), dentro da súa área de estudo (GC instrumental).
CG7.Capacidade para transmitir información, ideas, problemas e solucións a públicos especializados e non especializados, utilizando unha linguaxe correcta (xurídico, médico, psicolóxico, sociolóxico e técnico) (CG instrumental). Competencias específicas (CE)
As competencias específicas que os estudantes deben adquirir na materia son:
CE15. Coñecemento das novas formas de delincuencia, especialmente o crime organizado, profundando nas novas técnicas de investigación criminal e os seus límites.
CE16. Coñecer e comprender a diversidade de formas de constitución, representación e tratamento do delito e analizar críticamente as distintas respostas ao problema delituoso desde unha tripla perspectiva: explicativo-empírica, decisiva e instrumental.
CE17. Promover a reflexión político-criminal sobre os factores e causas responsables do xurdimento de fenómenos delituosos e formular, deseñar e xestionar proxectos e estratexias innovadoras sobre modelos de intervención social e prevención estrutural e individual.
Clase maxistral, na que se explicarán os conceptos fundamentais de cada Lección que compoñen o contido da Guia docente e na que se utilizarán diversos recursos didácticos (expositivo, participativo, uso efectivo de preguntas, uso adecuado de medios audiovisuais, uso de materiais de traballo). Os materiais de estudo necesarios poñeranse ao dispor do alumnado a través do Campus virtual da USC.
- Clases interactivas, que incluirán a resolución de casos prácticos e a realización, presentación e discusión de traballos, tanto de maneira individual como en equipo, sobre temas previamente autorizados, e dirixidos pola docente. En relación ao contido dos traballos, fomentarase a iniciativa do alumnado para a selección de temas actuais ou especialmente relevantes desde o punto de vista político-criminal. Os materiais necesarios proporcionaranse a través do Campus virtual da USC.
- Ao longo do curso académico, celebraranse diferentes conferencias, xornadas, mesas coloquio, ou seminarios sobre cuestións de actualidade criminolóxica. Así mesmo, procurarase organizar coloquios sobre feitos e acontecementos de transcendencia social e mediática e que incidan sobre algún dos contidos que forman parte da Guía. Nas citadas actividades valorarase a participación do alumnado. As dúbidas e consultas do alumnado resolveranse nas correspondentes titorías, que poden ser presenciais ou telemáticas, sempre dentro do horario oficial establecido. As horas de titoría poden consultarse no Campus virtual. Para concertar unha titoría deberase enviar con carácter previo un correo electrónico a Inma.valeije @usc.es
1º. A cualificación final da materia de Formas Específicas de Criminalidade I é o resultado da suma das cualificacións obtidas na realización dunha proba teórica escrita final e da avaliación continua desenvolvida por cada estudante.
- O 70% exame final teórico sobre os contidos do programa da materia.
- O 25% realización dos exercicios prácticos e entrega da memoria das mesmas.
- O 5% asistencia e participación ás sesións presenciais e interactivas, que será controlada mediante firmas de asistencia.
2º. O 70% da cualificación procederá dun exame teórico final sobre os contidos da Guía docente. A modalidade de exame poderá consistir nunha proba tipo proba obxectiva (test) ou na modalidade de preguntas curtas ou de desenvolvemento, nas que se ponderará o coñecemento do alumnado sobre o contido do programa. A concreta modalidade de exame e o valor ponderado de cada pregunta publicarase antes da data do exame no Campus Virtual. No caso de probas tipo test, introducirase unha puntuación de corrección (penalización) da puntuación final relacionada co número de respostas falsas ou non contestadas.
3º. O 25% da nota final procederá das actividades prácticas, que levarán a cabo ao longo do curso nas clases interactivas. Para cualificalos teranse en conta os seguintes criterios:
a) Asistencia e participación do alumnado en clase, presencial ou interactiva e nos seminarios, coloquios, etc. que fosen organizadas durante todo o curso,
b) a presentación das prácticas xa sexa individual ou grupal. Os casos obxecto da avaliación continua realizaranse e entregaranse necesariamente dentro das datas establecidas no Campus virtual.
4º. En cada caso práctico describirase a metodoloxía que debe utilizar o alumnado para responder o caso de estudo. Para acollerse ao sistema de avaliación continua é imprescindible que o alumnado na redacción dos casos prácticos demostre que estudou as cuestión que se preguntan, mediante a presentación argumentada das respostas, o uso adecuado da linguaxe criminolóxico, xurídico e técnico que require o caso, así como a cita dos textos, normas, e de ser necesario a xurisprudencia na que se apoian as respostas. Se na redacción do caso práctico non se aprecie un nivel adecuado de estudo sobre os contidos da materia vinculados á formulación do caso práctico, e unha adecuada argumentación nas respostas considerarase como non presentado para os efectos da avaliación continua. No suposto de realización fraudulenta de exercicios ou probas ou traballos de investigación, aplicaranse as disposicións do Regulamento para a avaliación do rendemento académico dos estudantes e a revisión de cualificacións.
5º. O 5% procederá da asistencia ás sesións presenciais e interactivas.
6º. Para aprobar o exame final e poder sumar o resto de notas derivadas da avaliación continua, o alumnado deberá obter no exame final polo menos unha nota de 3,5 (valor 7 puntos).
7º. Para poder realizar o exame na parte teórica polo método de avaliación continua, débese asistir polo menos ao 80% das clases teóricas e interactivas e entregar nas datas establecidas o 80% das actividades prácticas (mínimo 3), que se programen para as sesións interactivas.
8º. En caso de non aprobar a materia na convocatoria de maio-xuño (1ª oportunidade), na convocatoria de xullo (2ª oportunidade) repetirase unicamente a proba obxectiva, conservando a puntuación obtida nas clases interactivas realizadas ao longo do curso.
9º. O alumnado que non seguiron ou non superaron o sistema de avaliación continua teñen dereito a un exame final (proba teórica final escrita descrita no punto 2º) no que se avalíen as competencias globais da materia e co que poidan chegar ao 70 %. Nesta modalidade de avaliación as preguntas de exame final poden ser distintas ás expostas para o alumnado que se acolleu ao sistema de avaliación continua.
10º. Para efectos do regulamento de permanencia na USC, enténdese que a única actividade avaliable é o exame. O alumnado que, por resolución positiva da Xunta da Facultade de Dereito, obteñan a exención docente para esta materia, deberán realizar, ademais da proba final escrita, un traballo de investigación empírica sobre un tema de interese criminológico na materia. Para ese efecto, unha vez que se lle comunica a resolución administrativa concedendo a exención de docencia , o alumnado ten a obriga de poñerse en contacto de inmediato co profesorado encargado da materia para concretar o tema obxecto de investigación así como a metodoloxia para a súa redacción. O alumnado que se acolla á exención de docencia debe ter moi presente que o traballo de investigación que substituirá a súa actividade presencial na aula e a súa participación en clases interactivas será cualificado cun máximo do 30 % da nota final. Requírese a máxima seriedade e rigor académico na súa elaboración e presentación final.
11º. As datas e horas de revisión dos exames estableceranse e desenvolverán de acordo con a normativa interna da USC.
Estudo individual ou en grupo: 70H
Titorías en grupos reducidos 5H
Leccións e debates, e asistencia a conferencias: 2,5H
Recoméndase, para a asimilación da materia, o estudo diario da materia, o uso das titorías e o uso dos materiais didácticos complementarios postos ao dispor no Campus virtual da USC e na plataforma Teams. Tamén se recomenda asistir ás clases teóricas e prácticas cun exemplar do Código penal actualizado no mes setembro do curso académico en cuestión, e manter actualizados os coñecementos esenciais de Dereito Penal. Parte Xeral e Parte Especial
En canto ao plaxio e o mal uso de tecnoloxías na realización de tarefas e probas e #de acordo con as "Directrices para o desenvolvemento dun ensino presencial seguro", lembrar ao alumnado e alumnas que para os casos de exercicio fraudulento de exercicios ou as probas ou traballos de investigación aplicarase o establecido no Regulamento de avaliación do desempeño académico dos estudantes e revisión de cualificacións.
Maria Inmaculada Valeije Alvarez
Coordinador/a- Departamento
- Dereito Público Especial e da Empresa
- Área
- Dereito Penal
- Teléfono
- 881814692
- Correo electrónico
- inma.valeije [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
| Luns | |||
|---|---|---|---|
| 15:00-16:30 | Grupo clases expositivas | Castelán | Aula 17 |
| Martes | |||
| 15:00-16:30 | Grupo clases expositivas | Castelán | Aula 17 |
| 10.01.2025 16:00-18:00 | Grupo clases expositivas | Aula 4 |
| 10.01.2025 16:00-18:00 | Grupo clases expositivas | Aula 5 |
| 11.06.2025 16:00-18:00 | Grupo clases expositivas | Aula 5 |