Gramática histórica do Español

Ofrecer ao alumno os instrumentos teóricos e prácticos que lle permitan coñecer e entender a evolución de cada unha das clases de palabras, alargando así a súa comprensión do cambio lingüístico e facilitándolle a lectura e o comentario filolóxico dos textos casteláns da Idade Media.

1. A natureza do cambio gramatical
2. O substantivo
2.1. A evolución das desinencias de caso
2.2. A evolución do xénero e do número
3. O adxectivo
4. Os pronomes
4.1. O pronome persoal
4.2. O demostrativo e a creación do artigo
4.3. os pronomes posesivos, relativos e indefinidos
5. O verbo
5.1. A evolución das categorías verbais
5.2. A creación das formas románicas
5.3. A evolución morfolóxica do paradigma verbal
5.4. As formas non persoais
6. O adverbio e os elementos de relación

Abad Nebot, F. (2008). Historia general de la lengua española. Tirant Lo Blanch.
Cano Aguilar, R. (coord.) (2004). Historia de la lengua española. Ariel.
Company, C. y Cuétara, J. (2008). Manual de gramática histórica. UNAM.
Corominas, J. (1973). Breve diccionario etimológico de la lengua castellana. Gredos.
Corominas, J. y Pascual, J. A. (1980-91). Diccionario crítico etimológico castellano e hispánico. Gredos.
Eberenz, R., (2000). El español en el otoño de la Edad Media. Sobre el artículo y los pronombres. Gredos.
Echenique Elizondo, M. T. y Martínez Alcalde, M. J. (2011). Diacronía y gramática histórica de la lengua española, (4.ª ed.). Tirant Humanidades.
Echenique, M. T. y Sánchez, J. (2005). Las lenguas de un reino. Historia lingüística hispánica. Gredos.
Elvira, J. (2015). Lingüística histórica y cambio gramatical. Síntesis.
García Gallarín, C. (2018). Diccionario histórico de la morfología del español. Guillermo Escolar Editores.
Lloyd, P. M. (1993 [1987]). Del latín al español, vol. 1: Fonología y morfología históricas de la lengua española. Gredos.
Menéndez Pidal, R. (2005). Historia de la lengua española. Fundación Ramón Menéndez Pidal y Real Academia Española.
Penny, Ralph (2002/2006). Gramática histórica del español, (2.ª ed.). Ariel.
Penny, Ralph (2000/2004). Variación y cambio en español. Gredos.
Pharies, David A. (2007). Breve historia de la lengua española. The University of Chicago Press.
Pöckl, W., Rainer, F. y Pöll, B. (2003). Introducción a la lingüística románica. Gredos.
Pons Rodríguez, L. (2010). La lengua de ayer. Manual práctico de Historia del Español. Arco/Libros.
Rodríguez Iglesias, I. (2018). Aspectos de lingüística histórica española en el contexto europeo. Lincom.
Torrens Álvarez, M. J. (2007). Evolución e historia de la lengua española. Arco/Libros.
Urrutia Cárdenas, H. y Álvarez Álvarez, M. (1983). Esquema de morfosintaxis histórica del español. Universidad de Deusto.


Sitios web:

Corominas, J. y Pascual, J. A. Diccionario Crítico Etimológico Castellano e Hispánico. http://bibliamedieval.es/bibliateca.es/corominas/corominas.html
Davies, M. Corpus del español. http://www.corpusdelespanol.org>
Real Academia Española. Corpus diacrónico del español. http://corpus.rae.es/cordenet.html >
Real Academia Española. Corpus de referencia del español actual. http://corpus.rae.es/creanet.html
Real Academia Española. Corpus del Español del Siglo XXI. http://web.frl.es/CORPES>.
Real Academia Española. Corpus del Nuevo Diccionario Histórico del Español. http://web.frl.es/CNDHE>
Torruella, J. y Kabatek, J. Portal de Corpus Históricos Iberorrománicos (CORHIBER). http://www.corhiber.org>.


Na aula e no campus virtual daránse outras indicacións bibliográficas adicionais sobre algúns contidos do programa.

1. Básicas do GLLE
CB1. Capacidade para conectar os coñecementos previos con outros máis avanzados no
ámbito da lingüística hispánica.
CB2. Capacidade para elaborar argumentos e defendelos, así como para propoñer
solucións a problemas lingüísticos.
CB3. Capacidade para reunir e interpretar datos lingüísticos relevantes co fin de emitir
xuízos reflexivos.
CB4. Capacidade para transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público
especializado e non especializado.
CB5. Capacidade para aplicar de forma autónoma en estudos posteriores as habilidades
de aprendizaxe adquiridas.

2. Xerais do GLLE
CG1. Adquisición e comprensión de coñecementos, métodos científicos e recursos de
análises específicas para o estudo lingüístico avanzado do español.
CG2. Habilidade para aplicar os coñecementos e métodos adquiridos na identificación e
resolución de problemas, tanto no ámbito dos estudos lingüísticos como no ámbito
profesional.
CG3. Capacidade de reflexión e pensamento crítico para describir, interpretar e valorar
os feitos lingüísticos.
CG4. Capacidade para aplicar o razoamento inductivo e deductivo, combinando a
análise dos datos coa argumentación teórica.
CG5. Capacidade de abstracción, síntese e análise para extraer ideas xerais a partir da
observación e descrición dos datos.
CG6. Capacidade para transmitir información, ideas, problemas e solucións sobre
cuestións da lingua española a un público especializado e non especializado.
CG7. Dominio da expresión oral e escrita en español en diferentes contextos de uso.
CG8. Habilidade para manexar ferramentas informáticas e redes cooperativas que
permitan establecer contactos nacionais e internacionais.
CG9. Habilidade para o traballo cooperativo en contextos multiculturais e multilingües.
CG10. Aprendizaxe autónoma de novos coñecementos e técnicas

3. Específicas do GLLE

CE4. Identificación e comprensión dos elementos que definen e articulan os estudos
lingüísticos como disciplinas científicas no ámbito das Humanidades.
CE5. Capacidade para recoñecer o carácter interdisciplinar dos estudos lingüístico-
literarios.
CE9. Desenvolvemento dun coñecemento máis profundo da lingua española grazas ao
estudo reflexivo da gramática e dos usos discursivos dos falantes.
CE10. Comprensión da complexidade dos feitos lingüísticos.
CE 11. Capacidade para aplicar os coñecementos da gramática española tanto na súa vertente sincrónica como diacrónica.
CE14. Capacidade para recoñecer as variedades internas da lingua española (temporais,
espaciais, sociais e situacionais).
CE16. Habilidade para manexar novas tecnoloxías que faciliten o estudo da lingua
española.
CE17. Habilidade para empregar ferramentas de busca de recursos bibliográficos no
estudo da lingua española.
CE18. Desenvolvemento da competencia comunicativa en contextos académicos.

O curso ten unha dobre vertente: teórico-descritiva e práctica. Semanalmente, dedicaranse dúas horas de clase á presentación e explicación dos contidos do programa (sesións expositivas), e unha hora de práctica para aplicar os conceptos estudados a través de exercicios, proxectos e comentarios (sesións interactivas). Nos dous tipos de sesións fomentarase a participación activa do estudantado, que deberá realizar previamente as lecturas e tarefas asignadas.

O curso dispón dunha aula virtual con materiais e recursos para o desenvolvemento dos temas e a realización das prácticas. Ademais, poderán utilizarse outras ferramentas virtuais a criterio da profesora.

A explicación dos temas será realizada pola docente na aula, concedendo especial importancia aos exemplos que ilustren a evolución das diferentes clases de palabras do latín ao español. A exposición teórica apoiarase en baterías de exemplos de cada fenómeno tomados de textos medievais e clásicos. Nas sesións interactivas os alumnos e alumnas traballarán individualmente ou en grupo en diferentes tarefas relacionadas coas diferentes partes da materia. Ditas tarefas serán acordadas coa docente e asignadas a persoas ou grupos.

PRIMEIRA OPORTUNIDADE

Haberá só unha modalidade de avaliación: avaliación continua.
Esta será a forma natural de valoración das actividades académicas, en calquera escenario e para todo o alumnado, asista a clase ou estea dispensado deste requisito. A avaliación levarase a cabo mediante tres elementos. A data exacta, forma de realización e rúbrica de avaliación das dúas primeiras probas serán comunicadas aos e as estudantes tanto na aula de clase como no campus virtual; a terceira realizarase na data anunciada pola Facultade para o exame final. As probas serán valoradas como segue:
1ª PEC: Portafolio de aprendizaxe (incluirá como anexo os exercicios e tarefas prácticas realizadas polos e as estudantes durante o cuadrimestre). (2 puntos)
2ª PEC: Traballo en grupo (de tres ou catro integrantes), sobre un proxecto asignado durante o mes de setembro. O traballo exporase oralmente nas aulas interactivas no mes de decembro. Aquelas persoas que estean dispensadas da asistencia a clase realizarán e exporán o traballo de forma individual. (4 puntos)
3ª PEC: Proba obxectiva sobre todos os contidos da materia que se realizará na data fixada pola Facultade en xaneiro de 2025. (4 puntos)

SEGUNDA OPORTUNIDADE
Haberá só unha modalidade de avaliación: exame final.
Esta proba final realizarase de forma presencial e suporá o 100% da nota. Incluirá unha parte teórica e outra práctica sobre os contidos do programa. Este exame realizarase na data marcada pola Facultade.

Nota importante. Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións.

Aínda que o tempo de traballo varía dependendo de cuestións de comprensión, atención e organización individuais, as actividades non presenciais ocuparán ao alumno entre 90 e 100 horas de traballo, o que sumado ás 50 horas de traballo na aula supoñen un total de 150 horas, equivalentes a 6 créditos ECTS.

A aprendizaxe da materia require a disposición duns coñecementos necesariamente adquiridos polo alumno en cursos anteriores. Son os seguintes:

- Coñecementos básicos de latín
- Coñecementos das clases de palabras do español
- Coñecementos de Fonética e Fonoloxía históricas do español

Idioma no que se imparten as clases: español. Tamén poderán utilizarse outras linguas con fins didácticos.