Gramática Española 3 : Morfoloxía

Obxectivos xerais
1. Profundar no estudo dun ámbito de coñecemento específico.
2. Facer que os alumnos comprendan as estratexias e os procesos da análise gramatical.
3. Adestrar aos alumnos na presentación de traballos académicos.
4. Fomentar as capacidades intelectivas provocando o debate e a discusión, empregando argumentos ben fundados na resolución das prácticas propostas.

Obxectivos específicos
1. Coñecer as unidades da análise morfolóxica e saber aplicalas na descrición da estrutura da palabra.
2. Comprender os mecanismos de creación léxica.
3. Entender o funcionamento das categorías flexivas do español

Obxectivos transversais
1. Desenvolver a capacidade de reflexión crítica ante distintas aproximacións teóricas e metodolóxicas.
2. Fomentar a capacidade de traballo en grupo.
3. Comprender os mecanismos da aprendizaxe cooperativa.
4. Incentivar a utilización das TIC en contextos académicos.

TEMA 1. A morfoloxía como o estudo da estrutura da palabra
1.1. A palabra: criterios de delimitación
1.2. Partes da Morfoloxía: Morfoloxía léxica e morfoloxía flexiva
1.3. A relación da Morfoloxía con outras partes da Gramática

TEMA 2. As unidades da análise morfolóxica
2.1. Raíz, afixo, tema e base
2.2. O morfema
2.3. Clases de morfemas
2.3.1. Criterio semántico
2.3.2. Criterio sintáctico
2.3.3. Criterio distribucional
2.4. Aspectos básicos da análise morfolóxica
2.4.1. Segmentación
2.4.2. Agrupación e clasificación de alomorfos

TEMA 3. Morfoloxía derivativa
3.1. Afixación
3.2. Composición
3.3. Substitución, sustración e conversión
3.4. Outros tipos de formación de palabras
3.4.1. Composición culta ou neoclásica
3.4.2. Composición sintagmática ou sinapse
3.4.3. Acortamento, entrecruzamento e siglación

TEMA 4. Morfoloxía flexiva
4.1. Estrutura e formación de las palabras flexivas
4.2. O paradigma flexivo

Básica

Aguirre, Carmen. 2013. Manual de morfología. Madrid: Castalia.
Camus, Bruno. 2022. La formación de palabras. Madrid: Arco Libros.
Escandell Vidal, Mª Victoria. 2014. “La estructura de las palabras”, en Escandell Vidal, Mª Victoria (ed.): Claves del lenguaje humano. Madrid: Ed. Univ. Ramón Areces/UNED, cap. 5.
Escobar, Ana María y José Ignacio Hualde. 2012. “La estructura de las palabras”, en Hualde, José Ignacio e outros: Introducción a la Lingüística Hispánica, Cambridge: Cambridge Univ. Press, Cap. 3, págs. 123-200.
Fábregas, Antonio. 2013. La morfología. El análisis de la palabra compleja. Madrid: Síntesis.
Felíu Arquiola, Elena. 2009. “Palabras con estructura interna”, en de Miguel, Elena (ed.): Panorama de la lexicología, Barcelona: Ariel, págs. 51-82.
Felíu Arquiola, Elena. 2016. “Morfología”, en Gutiérrez-Rexach, Javier (ed.): Enciclopedia de Lingüística Hispánica, vol. 1, págs. 234-246.
García-Medall, Joaquín. 2019. “La morfología derivativa del español”, en Ridruejo, Emilio (ed.): Manual de Lingüística española, Berlín/Boston: Walter de Gruyter, 402-431.
Lang, Mervyn F. 1990. Formación de palabras en español, Madrid, Cátedra, 1992.
Lliteras, Margarita. 2019. “Morfología flexiva”, en Ridruejo, Emilio (ed.): Manual de Lingüística española, Berlin/Boston: Walter de Gruyter, 241-275.
Lyons, John: 1977. Introducción en la lingüística teórica, Barcelona, Teide, págs. 283-346 y 362-401.
Pena, Jesús. 1999. "Partes de la morfología. Las unidades del análisis morfológico", en I. Bosque y V. Demonte (eds.): Gramática descriptiva de la lengua española, Madrid: Espasa, cap. 66, págs. 4305-4366.
RAE-ASALE. 2010. Nueva gramática de la lengua española, Manual. Madrid: Espasa: caps. 2-11.
Serrano Dolader, David. 2018. Formación de palabras y enseñanza del español LE/L2, Routledge Advances in Spanish Language Teaching.
Varela Ortega, Soledad. 2018. Morfología léxica: la formación de palabras (versión corregida y aumentada) accesible en: https://morforetem.wordpress.com/2018/06/25/morfologia-lexica-la-formac…


Complementaria
Será indicada na guía docente da materia depositada no curso virtual, onde tamén se incluirán as lecturas obrigatorias.

Básicas do GLLE
CB1. Capacidade para conectar os coñecementos previos con outros máis avanzados no ámbito da lingüística hispánica.
CB2. Capacidade para elaborar argumentos e defendelos, así como para propoñer solucións a problemas lingüísticos.
CB3. Capacidade para reunir e interpretar datos lingüísticos relevantes co fin de emitir xuízos reflexivos.
CB4. Capacidade para transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público especializado e non especializado.
CB5. Capacidade para aplicar de forma autónoma en estudos posteriores as habilidades de aprendizaxe adquiridas.

Xerais do GLLE
CG1. Adquisición e comprensión de coñecementos, métodos científicos e recursos de análises específicas para o estudo lingüístico avanzado do español.
CG2. Habilidade para aplicar os coñecementos e métodos adquiridos na identificación e resolución de problemas, tanto no ámbito dos estudos lingüísticos como no ámbito profesional.
CG3. Capacidade de reflexión e pensamento crítico para describir, interpretar e valorar os feitos lingüísticos.
CG4. Capacidade para aplicar o razoamento indutivo e dedutivo, combinando a análise dos datos coa argumentación teórica.
CG5. Capacidade de abstracción, síntese e análise para extraer ideas xerais a partir da observación e descrición dos datos.
CG6. Capacidade para transmitir información, ideas, problemas e solucións sobre cuestións da lingua española a un público especializado e non especializado.
CG7. Dominio da expresión oral e escrita en español en diferentes contextos de uso.
CG8. Habilidade para manexar ferramentas informáticas e redes cooperativas que permitan establecer contactos nacionais e internacionais.
CG9. Habilidade para o traballo cooperativo en contextos multiculturais e multilingües.
CG10. Aprendizaxe autónoma de novos coñecementos e técnicas de análise.

Específicas do GLLE
CE1. Dominio das bases teóricas, enfoques e recursos de análise do ámbito da lingüística.
CE4. Identificación e comprensión dos elementos que definen e articulan os estudos lingüísticos como disciplinas científicas no ámbito das Humanidades.
CE5. Capacidade para recoñecer o carácter interdisciplinar dos estudos lingüístico-literarios.
CE6. Capacidade para adecuar a metodoloxía científica aos distintos tipos de estudos lingüísticos.
CE9. Desenvolvemento dun coñecemento máis profundo da lingua española grazas ao estudo reflexivo da gramática e dos usos discursivos dos falantes.
CE10. Comprensión da complexidade dos feitos lingüísticos.
CE11. Capacidade para aplicar os coñecementos da gramática española tanto na súa vertente sincrónica como diacrónica.
CE14. Capacidade para recoñecer as variedades internas da lingua española (temporais, espaciais, sociais e situacionais).
CE16. Habilidade para manexar novas tecnoloxías que faciliten o estudo da lingua española.
CE17. Habilidade para empregar ferramentas de busca de recursos bibliográficos no estudo da lingua española.
CE18. Desenvolvemento da competencia comunicativa en contextos académicos.
CE19. Adquisición de estratexias que faciliten a realización de estudos filolóxicos posteriores.

Específicas da materia GE3: Morfoloxía

1. Capacidade para aplicar as técnicas de análise morfolóxica a interpretación de novos datos lingüísticos.
2. Capacidade para elaborar respostas concisas, coherentes e ben argumentadas aos problemas, prácticas ou casos propostos.
3. Obtención das estratexias necesarias para poder sustentar con argumentos sólidos distintas respostas a un mesmo problema.
4. Adestramento na busca e manexo de recursos bibliográficos, así como na selección das informacións relevantes en diversas fontes.
5. Competencia comunicativa no rexistro académico, tanto oral como escrito, con unha utilización precisa dos conceptos e da terminoloxía morfolóxica especializada.

O curso ten unha dobre vertente teórico-descriptiva e práctica e dispón dun aula virtual con materiais e recursos necesarios para o desenvolvemento dos temas e a realización das prácticas.

Semanalmente hai dúas horas de clase semanais destinadas á presentación e explicación dos contidos do programa, e unha hora práctica para resolución e comentario de cuestións e exercicios de tipo práctico. Nas clases interactivas é imprescindible o traballo persoal dos estudantes, que deberán realizar as tarefas previstas e ler as lecturas obrigatorias. O seguimento destas tarefas levarase a cabo mediante a comprobación de participación, entregas realizadas nas datas programadas e constatación de progreso na adquisición de competencias.

1. Procedemento seguido na 'oportunidade ordinaria'.

1.1. Avaliación continua mediante probas e exame. Require asistencia regular ás clases e participación nas actividades programadas. Teráse en conta:

a) O traballo continuado ao longo do curso, que se avaliará mediante probas ou tarefas breves escritas, preferentemente de tipo práctico (40% da cualificación final).
b) A cualificación obtida no preceptivo exame escrito, na data fixada pola Facultade (60% da cualificación final).

1.2. Avaliación non continua, mediante exame final (100% da cualificación), para quen non asista regularmente a clase.

2. Procedemento seguido na segunda oportunidade (xullo): a avaliación consistirá nun exame escrito (100% da cualificación).

3. Para os alumnos/as con dispensa de asistencia acreditada a avaliación consistirá nun exame escrito en ambas oportunidades (100% da cualificación).


Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na "Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións".

As actividades non presenciais ocuparán ao alumno 96 horas de traballo, o que sumado ás 54 horas de traballo na aula supón 150 horas, equivalentes a 6 créditos ECTS.

É recomendable que os estudantes posúan un dominio instrumental avanzado de lingua española (en estudantes non nativos recoméndase ter, como mínimo, o nivel de español B2).
É recomendable que os estudantes posúan coñecementos elementais de gramática española.
É necesario que os estudantes lean a bibliografía obrigatoria para mellorar a comprensión dos contidos e para a realización das actividades prácticas.