Desenvolvemento Psicolóxico e Aprendizaxe Escolar

Obxectivo xeral
Coñecer e comprender as características evolutivas e os procesos de aprendizaxe do alumnado adolescente.

Obxectivos específicos
1. Proporcionar ao alumnado coñecemento acerca da singularidade da adolescencia.
2. Procurar que o alumnado coñeza, valore e reflexione de modo crítico acerca dos problemas e esixencias que supón a diversidade nas aulas.
3. Proporcionar ao alumnado un marco conceptual sobre la natureza da aprendizaxe escolar.
4. Facilitar ao alumnado unha aprendizaxe funcional dos conceptos e das teorías que ofrecen explicacións sobre como aprenden as alumnas e alumnos.

Os contidos da materia abarcarán os seguintes tópicos:

• Educación e desenvolvemento. Características evolutivas da adolescencia e a mocidade.
• Variables intrapersoais relacionadas coa aprendizaxe. Diferenzas individuais e diversidade.
• Construción do coñecemento e aprendizaxe significativa.
• Ensinar e aprender na escola.

A súa organización nos diferentes bloques e/ou núcleos, será especificada de forma pormenorizada polo profesorado da materia na guía/presentación da mesma.

Bibliografía básica:

1. Ausubel, D.P. (2002). Resumen de la teoría de la asimilación sobre el aprendizaje y la retención de carácter significativo. En D.P. Ausubel, Adquisición y retención del conocimiento. Una perspectiva cognitiva. Barcelona: Paidós.
2. Coll, C. (2006). El constructivismo en el aula. Graó
3. Coll, C., Palacios, J. e Marchesi, Al. (2007). Desarrollo psicológico y educación. Alianza

Bibliografía complementaria:

1. Alonso Tapia, J. (1997): Un problema: ¿Qué hacer para motivar a mis alumnos? En: Motivar para el aprendizaje. Teorías y estrategias (pp. 13-18). Edebé
2. Coll, C. (2010). Enseñar y aprender, construir y compartir: Procesos de aprendizaje y ayuda educativa. En C. Coll (Coord.), Desarrollo, aprendizaje y enseñanza en la educación secundaria (pp.31-55).: Graó.
3. Gardner, H. e Boix-Mansilla, V. (1994): Enseñar para la comprensión en las disciplinas -y más allá de ellas. Teachers College Record, vol. 96, 2.
4. González, M.M., e De la Mata, M. (1994). Caracterización de la psicología del/la adolescente: Aspectos cognitivos y socioafectivos. En ICEUniversidad de Sevilla, Materiales didácticos: Didáctica general. Piscología de la Educación(pp. 83-97). Sevilla: ICE.
5. Good T. e Brodphy J. (1996): Implicaciones para los profesores. Estrategias de los profesores para influir en la motivación. En: Psicología Educativa Contemporánea (pp. 343-344 e 348). McGraw-Hill.
6. Delval, J. (2000). Concepciones sobre la adquisición del conocimiento. En J. Delval, Aprender en la vida y en la escuela. Editorial Morata.
7. Delval, J. e Moreno, Mª M. (2003). Las culturas infantil y juvenil. Cuadernos de Pedagogía, 326, 25-29.
8. Dolz, Mª D. e Moltó, P. (1993): Vías y medidas de atención a la diversidad en la ESO. Aula de Innovación Educativa, 12, 58-63.
9. Feixa, C. (1998). De púberes, efebos, mozos, muchachos. En C. Feixas, De jóvenes, bandas y tribus. Editorial Ariel.
10. Gimeno Sacristán J. (1995). Diversos y también desiguales, ¿qué hacer en educación? Kikiriki. Revista del Movimiento Cooperativo Escuela Popular, 38, 18-25.
11. Monereo, C. e Pozo, J.I. (2001). ¿En qué siglo vive la escuela? Cuadernos de Pedagogía, 298, 50-55
12. Moreira, M.A. (2008), Organizadores previos y aprendizaje significativo. Revista Chilena de Educación Científica, v 7(2), 23-30.
13. Oliva, A. (2003). Adolescencia en España a principios del siglo XXI. Cultura y Educación, 15, 373-383.
14. Papalia, D. E. e Martorell, G. (2023). Psicología de la adolescencia y de la juventud (Edición adaptada UNED). McGraw-Hill
Interamericana de España S.L.
15. Pérez Gómez, A.I. (1993). La función social y educativa de la escuela obligatoria. Signos. Teoría y práctica de la educación, 8-9, 16-27.
16. Pérez Gómez, A.I. (2002). Un aprendizaje diverso y relevante. Cuadernos de Pedagogía, 133, 66-70.
17. Perkins, D. (1995). Las campanas de alarma. En D. Perkins, La escuela inteligente. Del adiestramiento de la memoria a la educación de la mente. Gedisa.
18. Pardo, J.C. (2016). La lógica de las competencias para la escuela de la postmodernidad En Mª D. Fernández Tilve e G.F. Fernández Suárez (coords.), La escuela de ayer, hoy y mañana. Dykinson.
19. Porlán, R. (1993): Constructivismo y escuela. Hacia un modelo de enseñanza-aprendizaje basado en la investigación. Díada.
20. Progré, P. (2012). Marco de Enseñanza para la Comprensión (EPC). En P. Pogré, Enseñanza para la comprensión. Un marco para el desarrollo profesional docente. Universidad Autónoma de Madrid.
21. Solé, I. (1991). ¿Se puede enseñar lo que se ha de construir? Cuadernos de Pedagogía, 188, 33-35.

O profesorado facilitará, en cada núcleo de contidos, unha selección destes e outros documentos que considere oportunos para a realización de traballos e actividades de clase e/ou avaliación.

Competencias da titulación

Xerais:
CX7 - Deseñar e desenvolver espazos de aprendizaxe, con especial atención á equidade, a igualdade de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, a formación cidadá e o respecto aos dereitos humanos que faciliten a vida en sociedade, a toma de decisións e a construción dun futuro sostible.
CX8 - Adquirir estratexias para estimular o esforzo do estudantando e promover a súa capacidade para aprender por si mesmo e con outros e desenvolver habilidades de pensamento e de decisión que faciliten a autonomía, a confianza e iniciativas persoais.
CX9 - Coñecer os procesos de interacción e comunicación na aula e dominar destrezas e habilidades sociais necesarias para fomentar a aprendizaxe e a convivencia na aula e abordar problemas de disciplina e resolución de conflitos.
CX12 - Participar na avaliación, investigación e a innovación dos procesos de ensino e aprendizaxe, comunicando as súas conclusións e as razóns que as sustentan á comunidade educativa e outros profesionais da educación.

Básicas:
CB6 - Posuír e comprender coñecementos que acheguen unha base ou oportunidade de ser orixinais no desenvolvemento e/ou aplicación de ideas, a miúdo nun contexto de investigación.
CB7 - Que o estudantado saiba aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en contornas novas ou pouco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo .
CB8 - Que o estudantado sexa capaz de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formular xuízos a partir dunha información que, sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos.
CB9 - Que o estudantado saiba comunicar as súas conclusións e os coñecementos e razóns últimas que as sustentan a públicos especializados e non especializados dun modo claro e sen ambigüidades.
CB10 - Que o estudantado posúa as habilidades de aprendizaxe que lle permita continuar estudando dun modo que haberá de ser en gran medida autodirixido ou autónomo.

Específicas:
CEX1 - Coñecer as características do estudantado, os seus contextos sociais e motivacións.
CEX2 - Comprender o desenvolvemento da personalidade deste estudantado e as posibles disfuncións que afectan a aprendizaxe.
CEX3 - Elaborar propostas baseadas na adquisición de coñecementos, destrezas e aptitudes intelectuais e emocionais.
CEX4 - Elaborar propostas baseadas na adquisición de coñecementos, destrezas e aptitudes intelectuais e emocionais.
CEX5 - Coñecer os procesos de interacción e comunicación na aula e no centro, abordar e resolver posibles problemas.
CEX9 - Participar na definición do proxecto educativo e nas actividades xerais do centro atendendo a criterios de mellora da calidade, atención á diversidade, prevención de problemas de aprendizaxe e Convivencia.

Transversais:
CT1 - Utilizar bibliografía e ferramentas de busca de recursos bibliográficos xenerais e específicos, incluíndo o acceso por Internet.
CT2 - Xestionar de forma óptima o tempo de traballo e organizar os recursos dispoñibles, establecendo prioridades, camiños alternativos e identificando erros lóxicos na toma de decisións.
CT3 - Potenciar a capacidade para o traballo en contornos cooperativos e pluridisciplinarios.

Outras competencias específicas:
- Tomar conciencia da importancia e necesidade dunha formación psicopedagóxica que posibilite ou desenvolvemento dás competencias precisas para ou exercicio da profesión docente.
- Analizar as relacións existentes entre desenvolvemento de capacidades, aprendizaxe de contidos escolares e educación escolar.
- Identificar a natureza interactiva do proceso de ensinanza e aprendizaxe escolar.
- Coñecer vos procesos psicolóxicos implicados na aprendizaxe escolar (motivación, atribucións, expectativas, ...).
- Elaborar criterios psicopedagóxicos para a intervención educativa na Educación Secundaria.

A metodoloxía de ensino promoverá estimular a participación activa do alumnado, por medio de actividades que posibiliten a reflexión (individual e/ou colectiva) e o traballo en equipo, así como a análise e a aplicación dos temas tratados a situacións cotiás do mundo da educación (supostas e/ou reais). Para iso, as sesións de clase organizaranse ao redor de:

a) Exposicións coas que o profesorado presentará unha visión global e integradora dos temas e dos conceptos máis relevantes dos mesmos.
b) Actividades de tipo interactivo e colaborativo en pequeno e/ou gran grupo, nas que o alumnado abordará os temas de forma máis activa de forma colaborativa. Estas actividades poden incluír accións dirixidas a organizar o traballo, elaborar informes, discutir documentos, etc.
c) Titorías onde se atenderán as necesidades específicas de cada alumno/a e se realizarán as orientacións pertinentes para guiar o seu proceso de ensino-aprendizaxe.

A avaliación da materia terá un carácter preferentemente formativo e orientado á aprendizaxe. Por tanto, deseñaranse actividades de avaliación continua, entre as que se poderán incluír:

- Informes-síntese.
- Mapas conceptuais.
- Esquemas.
- Exposicións orais.
- Informes escritos.
- Probas de avaliación obxectivas.
- Actividades de autoavaliación e/ou avaliación por pares.

Terase en conta tamén a asistencia e a participación activa na aula, a través da observación continuada da actividade desenvolvida polos grupos de traballo e as intervencións individuais.

A Instrución núm. 1/2017, do 27 de abril de 2017, da Secretaría Xeral da USC sobre dispensa de asistencia a clase obriga a que os programas contemplen o dereito á avaliación de alumnos e alumnas aos que, por diversas circunstancias, se dispense da asistencia á clase. Por este motivo, nesta materia óptase por propoñer a este alumnado a realización das mesmas probas e traballos que se programen de forma xeral na Guía Docente, salvo aquelas actividades que necesitan da asistencia continuada á clase. Deste xeito, tratamos de asegurar que se cumpran condicións similares de aprendizaxe tanto para o alumnado asistente como non asistente. Este alumnado deberá contactar co profesorado na primeira semana de clase.

IMPORTANTE: O profesorado especificará na guía/presentación da materia, o peso das distintas partes en que se divide a avaliación e as condicións mínimas para superala.

Actividades presenciais:
Clases expositivas: 14 horas
Clases interactivas: 9 horas
Titorías en pequeno grupo: 5 horas

Traballo autónomo do estudante:
Lecturas, reunións do grupo de traballo, elaboración de resumos, esquemas, mapas conceptuais, estudo da materia, etc.: 59,5 horas.

- Asistencia a clase de forma regular.
- Lectura previa dos documentos para traballar en clase.
- Implicación activa na dinámica de clase.
- Realización puntual de traballos individuais e de grupo.
- Seguimento continuado da materia.

1. Posto que a USC é unha Universidade presencial, é obrigatoria a asistencia a un mínimo do 80% das sesións de clase, á marxe daqueles alumnos con dispensa de asistencia. Máis información en: https://minerva.usc.es/xmlui/handle/10347/13189.

2. Responsabilidade ambiental:
- Evitar tapas de plástico ou outros envoltorios externos innecesarios.
- Sempre que sexa posible, empregar grampas en lugar de encadernación.
- Imprimir a dúas caras en modo “aforro de tinta”.
- Non empregar folios en branco como separadores de capítulos ou partes.
- Evitar anexos que non fagan referencia directa aos temas desenvolvidos.

3. Perspectiva de xénero. Recoméndase facer uso dunha linguaxe inclusiva e non sexista, tanto no traballo habitual da aula como nos traballos académicos. Máis información en: https://assets.usc.gal/sites/default/files/documents/2023-10/linguaxe_n…

4. É obrigatorio o uso do correo rai.

5. Recoméndase o emprego das ferramentas tecnolóxicas institucionais: Campus Virtual, Plataforma Firgoa, Microsoft Office 365, e outras ferramentas facilitadas pola Facultade e autorizadas como ferramentas institucionais pola USC (Lifesize, etc.).

6. Non se poderá utilizar o teléfono móbil, salvo como instrumento de traballo seguindo as indicacións do/a docente. O alumnado será responsable das consecuencias legais e académicas que poidan derivarse dun uso non adecuado do mesmo.

7. Debe terse en conta que o proceso de ensino-aprendizaxe (clases, titorías) é un proceso privado de comunicación e intercambio entre a docente e o alumnado.

8. Debe cumprirse a normativa de protección de datos: https://www.usc.gal/es/politica-privacidad-proteccion-datos.

9. Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na normativa de avaliación do rendemento académico do estudantado e de revisión de cualificacións.