Literatura Medieval en Linguas Vernáculas

• Proporcionar aos alumnos unha visión sólida do nacemento e formación da literatura medieval, non latina, no ámbito europeo.

• Mostrar as condicións e circunstancias nas que comezan a aparecer os textos escritos en “lingua vulgar”, prestando atención ás dificultades atopadas polos escribas para representar nos moldes establecidos para o latín as novas realidades fonéticas.

• Estudar a producción literaria medieval europea desde unha óptica unitaria presentando unha serie de analoxías e diferenzas que serán analizadas de forma comparada.

• Estudar o nacemento, conformación e evolución dos principais xéneros literarios medievais (épica, lírica, narrativa e teatro).

1. Características da literatura medieval. Os primeiros textos literarios en lingua vernácula.

2. ÉPICA medieval no contexto europeo.
- Características tipolóxicas.
- A épica románica e a Chanson de Roland
- A épica no ámbito xermánico.

3. LÍRICA e poesía medieval.
- A lírica trobadoresca e as súas características. Principais líricas europeas.
- Petrarca.

4. NARRATIVA EXTENSA medieval. O concepto 'roman'. Características tipolóxicas.

4.1. A ‘materia de Bretaña’ na literatura medieval europea:
- A materia artúrica en Francia.
- As adaptacións da materia artúrica no ámbito xermánico.
- A materia tristaniana na literatura francesa.
- Adaptacións da materia tristaniana no ámbito xermánico.

4.2. A narrativa alegórica: A "Divina Comedia" de Dante A., "Libro de Buen Amor" de Juan Ruíz.

5. A NARRATIVA BREVE medieval: características e evolución.
-Vidas e razós. Novas, nouvelles, lais.
-Novelle: "Decameron" de Boccaccio.
- Os fabliaux.
- O xénero do ‘Märe’ na literatura alemá e as súas principais tendencias.
-A narrativa breve inglesa: Chaucer e Os Contos de Canterbury.

6. Teatro medieval.

7. Outros xéneros (historiografía, enciclopedismo e literatura de viaxes)

LECTURAS RECOMENDADAS
Antología del Minnesang. Selección, traducción, prólogo y notas biográficas de Bernd Dietz, Madrid, Hiperión, 1981.
Beowulf y otros poemas anglosajones (siglos VII-X), L. Lerate (trad.), Madrid, Alianza Editorial, 1998.
Boccaccio, El Decamerón, ed. de Mª Hernández Esteban, Madrid, 1994.
Brea, M. (coord.), Lírica profana galego-portuguesa. Corpus completo das cantigas medievais, con estudio biográfico, análise retórica e bibliografía específica, Santiago de Compostela, Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades, 1996, 2 vols.
Brunetto Latini. Tresor, a cura di P G. Beltrami et alii, Torino, Eianudi, 2007.
Cantar de los Nibelungos. Edición de E. Lorenzo Criado, Madrid, Cátedra, 20034.
Chrétien de Troyes, Lanzarote o el caballero de la carreta, traducción de C. García Gual y L. A. de Cuenca, Barcelona, Labor, 1976.
- Lanzarote ou o cabaleiro da carreta, tradución de S. Gutiérrez García, Vigo, Edición Xerais, 2001.
- El Libro de Perceval (o El cuento del Grial), J. M Lucía Megías (trad.), Madrid, Gredos, 2000.
Dante, La Divina Comedia, A. Echeverría (ed.), Alianza, Madrid, 1995.
Edda Mayor, L. Lerate (ed.), Madrid, Alianza, 1986.
Eilhart von Oberg. Gottfried von Strassburg. Tristán e Isolda, V. Millet y B. Dietz (trads.), Madrid, Siruela, 2001.
El Cantar de Mio Cid, A. Montaner (ed.), Barcelona, Crítica, 1993.
El teatro de Adam de la Halle. Le Jeu de la Feuillée, Le Jeu de Robin et Marion, Palacios Bernal, C. - Martínez Pérez, A. (trads.), Murcia, Universidad, 1989.
Fabliaux. Cuentos franceses medievales, F. de Casas (ed. y trad.), Madrid, Cátedra, 1997.
Francesco Petrarca. Cancionero, A. Crespo (trad.), Madrid, Alianza Editorial, 1995.
Geoffrey Chaucer. Cuentos de Canterbury, P. Guardia (trad.), Madrid, Cátedra, 1995.
Hartmann von Aue. Erec. Pról. de J. M. Zarandona, introd. de M. E. Montero, traduc. y notas de E. Parra Membrives, Valladolid, Universidad, 2004.
Hartmann von Aue. Iwein, trad., estudio y notas por Víctor Millet, Barcelona, PPU, 1989.
Jaime I. Libro de los hechos, trad. J. Butiña Jiménez, Madrid, Gredos, 2003.
Juan Ruiz, Arcipreste de Hita, Libro de buen amor, Anthony N. Zahareas - Óscar Pereira Nazo, eds., Akal, 2009.
La Chanson de Roland, I. de Riquer (trad.), Madrid, Gredos, 1999.
La leyenda de Tristan e Iseo, I. de Riquer (ed.), Madrid, Siruela, 1995.
Lázaro Carreter, F., Teatro medieval, Madrid, Castalia, 1986.
Le Roman d’Eneas / La novela de Eneas, A. M. Holzbacher (trad.), Memini - Presses Universitaires de France, Roma - Paris, 1999.
Locus amoenus. Antología de la lírica medieval de la Península Ibérica (latín, hebreo, mozárabe, provenzal, galaico-portugués, castellano y catalán, ed. bilingüe, C. Alvar – J. Talens (eds.), Barcelona, Galaxia Gutenberg, 2009.
Los Fabliaux, Josefa López Alcáraz (ed. y trad.), 3 vols., Murcia, Universidad, 1990-2003.
Marco Polo, Libro de las maravillas del mundo, ed. de M. Carrera Díaz, Madrid, Cátedra, 2013 (1ª ed. 2008).
Poesía de cancionero, A. Alonso (ed.), Madrid, Cátedra, 1991.
Poesía de trovadores, trouvères y Minnesinger, C. Alvar (trad.), Madrid, Alianza Editorial, 1982.
Saga de los Volsungos, Javier E. Díaz Vera (trad.), Madrid, Gredos, 1998.
Saga de Teodorico de Verona, M. González Campo (ed.), Madrid, La Esfera de los Libros, 2010.
Sir Gawain y el Caballero Verde, L.A. Cuenca et al. (eds.), Madrid, Siruela, 2001.
Snorri Sturluson. Edda Menor, L. Lerate (ed.), Madrid, Alianza, 1983.
Wolfram von Eschenbach. Parzival. ed. a cargo de Antonio Regales, Epílogo de René Nelli, Madrid, Siruela, 20012.

BIBLIOGRAFÍA BÁSICA
Auerbach, E., Mímesis. La representación de la realidad en la literatura occidental, Mexico, 1975.
Beltrami, P., La filologia romanza, Bologna, 2017.
Boitani, P., et alii (coords.), Lo spazio letterario del Medioevo. 2: Il Medioevo volgare, 5 vols. La produzione del testo, Roma, 1999-2002.
Brugnolo, F. – Capelli, R., Profilo delle letterature romanze medievali, Roma, 2011.
Bumke, J., Courtly culture: Literature and Society in the High Middle Ages, Berkeley 1991.
Clover, Carol J./ Lindow, John (eds.), Old-Norse – Icelandic Literature: a critical guide, Ithaca, 1985.
Curtius, E. R., Literatura europea y Edad Media latina, Madrid, 1976 (2ª reimpr.).
Di Girolamo, C. di, La letteratura romanza medievale, Bologna, 1994.
Galván Reula, F., Literatura inglesa medieval, Madrid, 2001.
Gally, M. - Ch. Marchello-Nizia, Littératures de l’Europe médiévale (textes choisis), Paris, Magnard, 1985.
Gibbs, M.. E. - Johnson, S. M. (eds.), Medieval German Literature, New York/ London, 1997.
Greenfield, S. - Calder, D.G., A New Critical History of Old English Literature. New York, 1986.
Haug, W., Vernacular literary Theory in the Middle Ages. The German Tradition, 800-1300, in its European context, Cambridge, 1997.
Jauss, H. R. - Köhler, E. (dir.), Grundriss der romanischen Literaturen des Mittelalters, vol. I, (Généralités), Heidelberg, 1972.
Meneghetti, M.L., Le origini delle letterature medievali romanze, Bari, 1997.
Parra Membrives, E., Literatura medieval alemana, Madrid, 2002.
Pérez Priego, M. A., Teatro medieval, Madrid, Cátedra, 2009
Pulsiano, P. - Treharne, E. (eds.), A Companion to Anglo-Saxon Literature, Blackwell, 2001.
Pulsiano, P. (ed.), Medieval Scandinavia: an encyclopedia, New York, 1993.
Riquer, M. de., Los trovadores. Historia literaria y textos, Barcelona, 1989-92, 3 vols.
Ruud, J., Encyclopedia of medieval literature, New York, 2006.
Selig, M. et alii, Le passage à l’écrit des langues romanes, Tübingen, 1993.
Suard, F., Guide de la chanson de geste et de sa posterité littéraire (XI-XV siècle), Paris, H. Champion, 2011.
Trapp, J. B. (ed.), Medieval English literature, New York, 1973.
Vàrvaro, A., Literaturas románicas de la Edad Media, Barcelona, 1983.
Wallace, D. ed., The Cambridge History of Medieval English Literature, Cambridge, 1999.
Ward, A.W. ed., The Cambridge History of English Literature, Cambridge, 1966-1969.
Zumthor, P., La lettre et la voix. De la ‘littérature’ médiévale, Paris, 1987.
Zumthor, P., La medida del mundo, Madrid, 1994.

• Coñecemento da xénese e consolidación das literaturas europeas a través dun panorama xeral da aparición dos distintos xéneros literarios.

• Información sobre os soportes materiais dos textos literarios.

• Capacidade para relacionar manifestacións literarias en linguas diferentes dada a súa matriz común, que permitirá verificar máis tarde os trazos específicos de cada tradición.

• Capacidade de análise crítica de textos literarios medievais.

As clases teóricas están dedicadas á explicación e comprensión dos contidos obxecto da programación. Para as explicacións utilizaranse os recursos tecnolóxicos de apoio (audiovisuais e informáticos) oportunos. Dado que as sesións presenciais dispoñibles non permiten tratar en profundidade todos os temas do programa, para unha parte deles facilitaranse esquemas e referencias bibliográficas que sirvan de guía para unha correcta contextualización dos contidos e para facilitar unha aprendizaxe autónoma.

As clases prácticas orientaranse á lectura e á análise de textos medievais en linguas vernáculas que sirvan de modelo dos contidos teóricos estudados, dando a coñecer os instrumentos necesarios para a actividade académica e investigadora no ámbito dos estudos medievais (edicións, dicionarios, repertorios, bases de datos, etc.). Estas clases prácticas estarán dirixidas polo profesor, pero buscarán a participación activa dos estudantes, tanto no desenvolvemento e resolución de exercicios realizados colectivamente na aula, como na preparación persoal dun traballo individual.

O alumno deberá elaborar un traballo escrito individual sobre un tema monográfico, que seleccionará da relación proposta polos docentes que figura na guía docente (accesible na web propia do máster), ou que proporá libremente ao seu titor (sempre en relación cos temas do programa), quen decidirá sobre a súa viabilidade despois de reunirse cos restantes docentes da materia. Previamente nas últimas sesións de clase da materia (penúltima e última semana de decembro) os estudantes deberan realizar unha breve presentación oral do traballo trazando os obxectivos e facendo un breve resumo do contido do mesmo. Os profesores dirixirán un número similar de traballos, pero todos eles serán corrixidos e cualificados polo conxunto dos docentes da materia.

A versión final escrita do traballo deberá ser entregada ao seu director antes do día 13 de xaneiro de 2025, e, ademais, deberá ser enviada por correo electrónico aos outros profesores da materia. Ao final da guía docente detállanse una serie de directrices ou pautas para á súa redacción.

As titorías realizaranse individualmente a cada alumno, ao que se orientará bibliográfica e metodoloxicamente na realización do traballo.

Todos os alumnos deben participar nas clases presenciais, lendo e analizando os textos que se presentan na aula, aportando os seus comentarios e observacións persoais aos temas que explica o profesor ou realizando comentarios de texto indicados previamente. Todos deberan ler as fontes primarias de bibliografía recomendadas polos profesores e que serán colgadas no Campus Virtual. A asistencia será controlada polos docentes pasando lista de xeito oral ou ben a través de sinaturas. Calquera falta será xustificada polo alumno ante o profesor correspondente e, no caso de que as ausencias xustificadas superen as 2 horas, o estudante deberá acordar co docente unha actividade compensatoria, que consistirá en comentarios de textos vistos en clase ou nunha lectura particular dun artigo ou capítulo de libro.

Esta parte (asistencia, lectura, participación activa e realización de comentarios) suporá o 30 % da cualificación total da materia valorando a calidade e pertinencia das intervencións.

A cualificación do traballo individual (entregado antes do 13 de xaneiro do 2025 equivalerá ao 70% restante (exposición oral 20% + traballo escrito 50%). O profesorado cualificará a intervención oral en función de: 1) dominio teórico-conceptual do tema, 2) profundidade de análise, e 4) corrección expresiva.

Os alumnos que se presenten a segunda convocatoria serán avaliados do mesmo xeito que na primeira tendo en conta a participación activa e comentarios realizados durante o curso (30% da nota) e o traballo individual (70% da nota). O traballo debe ser entregado antes do 15 de xuño de 2025.

A avaliación para os alumnos repetidores (que no curso anterior asistisen as clases) realizarase a través dun traballo individual, titorizado por un profesor da materia que neste caso terá unha extensión de 15 páxinas, e dunha recensión dunha lectura especializada.

Os alumnos con dispensa oficial deberán realizar un exame sobre o programa da materia no mes de xaneiro, nunha data acordada entre o profesorado e o estudantado afectado.

Nos traballos das materias do máster debe evitarse toda forma de plaxio e, mesmo, de autoplaxio. É dicir, non é lícito aproveitar partes duns traballos noutros, aínda que sexan da autoría do mesmo estudante. Terase, polo tanto, especial vixilancia con esta práctica. Cando nun traballo se detecte a copia literal (total ou parcial), dun parágrafo porase en coñecemento do estudante para que o modifique. No caso de que non teña en conta estas indicacións, o traballo pode ser cualificado como Suspenso. En calquera caso, queda sometida á decisión do grupo de profesores da materia a consideración dos casos particularmente ambiguos.

Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificaciones.

A materia consta de 6 créditos ECTS, equivalentes a 150 horas de traballo do alumno. Deste conjunto, 75 horas (50%) dedicaranse a traballo dirixido polos profesores e as outras 75 horas (50%) a traballo libre por parte dos alumnos. As horas de traballo dirixido distribuiránse en 48 de actividades formativas presenciais (o que supón o 32% do traballo total) e 27 de actividades dirixidas non presenciais.

Clases expositivas:18 (h. presenciais)+ 20 (h. tr. autónomo)= TOTAL: 38

Clases interactivas: 24 (h. presenciais)+15(h. non presenciais)+ 30 (h. tr. autónomo)=TOTAL 69

Traballo escrito:12 (h. non presenciais) + 25 (h. tr. autónomo)=TOTAL 37

Titorías: 6 (h. presenciais)

TOTAL: 48 (h. pres) + 27(h. non pres.) + 75 (h. trab. autónomo) = 150

- Boa disposición cara á lectura e ao comentario.

- Capacidade de ler en linguas diferentes, co auxilio, cando sexa posible, de edicións bilingües para as fontes primarias.

- Lectura das fontes primarias de bibliografías recomendadas na clase.

É recomendable que os alumnos lean antes do inicio das clases as fontes primarias de textos que os profesores facilitarán previamente mediante fotocopias ou como material colgado no Campus Virtual.

As Profªs Esther Corral e Elvira Fidalgo encargaranse das partes da materia relacionadas coas tradicións literarias románicas (galega, portuguesa, castelá, catalá, francesa, occitana e italiana). As seccións literarias inglesa e alemá serán impartidas polo Prof. Víctor Millet