Créditos ECTS Créditos ECTS: 4.5
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 74.5 Horas de Titorías: 2 Clase Expositiva: 18 Clase Interactiva: 18 Total: 112.5
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Zooloxía, Xenética e Antropoloxía Física
Áreas: Zooloxía
Centro Escola Politécnica Superior de Enxeñaría
Convocatoria: Segundo semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable
a) Xerais:
- Fomentar a curiosidade científica, inculcando o desexo de coñecer, investigar e comprender o mundo animal e o seu funcionamento.
- Habituar o alumno no manexo de fontes bibliográficas.
- Dispoñer dunha base de terminoloxía e principios zoolóxicos e fisiolóxicos elementais.
- Coñecer as técnicas elementais do estudo zoolóxico e fisiolóxico.
- Coñecer os diferentes modelos de organización animal baseándose na morfoloxía e bioloxía dos distintos grupos.
- Comprender que a actual diversificación animal é consecuencia do proceso evolutivo.
b) Específicos:
- Coñecer os principais taxons de interese agrario, sobre todo aqueles que poden causar ou controlar pragas, os que sexan susceptibles de aproveitamento ou os que necesitan de protección e conservación.
- Coñecer a fisioloxía destes grupos coa finalidade de poder manipulalos para obter os mellores resultados.
- Analizar os fenómenos de converxencia e diverxencia evolutiva dos sistemas funcionais como resposta adaptativa aos continuos cambios medioambientais.
- Coñecer as relacións interespecíficas que poidan condicionar as distintas especies e as súas características medioambientais.
- Inculcar nocións para a conservación da diversidade nos ecosistemas agrarios.
Os contidos a desenvolver nesta materia tratan sobre a Anatomía e fisioloxía dos principais grupos zoolóxicos de interese agrario. Fauna agraria: aspectos aplicados. O temario para acadar estes contidos é o seguinte:
Lección 1.- Concepto de zooloxía, morfoloxía, anatomía e fisioloxía animal. Fauna de interese agrario. Definición de fauna edáfica; principais grupos que a integran. Importancia ecolóxica xeral da fauna de interese agrario (2 horas presenciais e 3 non presenciais ).
Lección 2.- Nematodos: definición e caracteres xerais, anatomía e fisioloxía, reprodución e ciclos vitais das formas edáficas, zooparasitas e fitoparasitas. Significación ecolóxica e fisioloxía ambiental (2 horas presenciais e 3 non presenciais)
Lección 3.- Anélidos Oligoquetos: definición, anatomía e fisioloxía, reprodución e desenvolvemento embrionario (2 horas presenciais e 2 non presenciais).
Lección 4.- Moluscos Gasterópodos terrestres: estudo anatómico e fisiolóxico. (1 hora presencial e 2 non presenciais).
Lección 5.- Artrópodos: Estrutura e propiedades da cutícula. Muda. Organización corporal: cefalización e tagmatización. Estrutura e diversidade dos apéndices. Sistema tegumentario e esquelético. Clasificación. Quelicerados (2 horas e 3 non presenciais)
Lección 6.- Artrópodos terrestres: Hexápodos: diagnose. Cabeza: órganos sensoriais, apéndices bucais e tipos de aparellos bucais. Tórax: patas e as. Abdome. Principais grupos de interese agrario. (2 horas presenciais e 3 non presenciais)
Lección 7.- Organización interna e función. Reprodución e desenvolvemento embrionario. Metamorfose e crecemento; control hormonal da muda. Quiescencia e diapausa. (2 horas presenciais e 3 non presenciais).
Lección 8.- Cordados: definición e caracteres xerais; vertebrados: caracteres xerais e clasificación. Peixes: caracteres xerais e clasificación; características morfolóxicas e fisiolóxicas; reprodución e desenvolvemento (1 hora presencial e 1,5 non presenciais).
Lección 9.- Anfibios e réptiles: peculiaridades morfolóxicas e fisiolóxicas (1 hora presencial e 2 non presencial)
Lección 10.- Aves: peculiaridades morfofuncionais; réximes alimenticios e dixestión; reprodución e desenvolvemento (1 hora presencial e 2 non presencial)
Lección 11.- Mamíferos: caracteres xerais e clasificación; peculiaridades morfofuncionais; sistema dixestivo e nutrición; reprodución e desenvolvemento; mamoxénese e lactancia (2 horas presenciais e 3 non presenciais).
.
SEMINARIOS
Lumbricultura e helicicultura. (3 horas)
Apicultura (1 hora)
Fauna e Agro (1 hora)
Biodiversidade e conservación (1 hora)
PRÁCTICAS DE LABORATORIO
Práctica 1.- Explotación de miñocas a pequena escala ao longo de todo o semestre (6 horas)
Práctica 2.- Morfoloxía externa de invertebrados non artrópodos (1h 30’)
Práctica 3.- Captura de fauna edáfica (trampas de caída e mostras de solo). Identificación no laboratorio dos principais grupos de interese agrario (1h 30’)
Práctica 4.- Morfoloxía externa de artrópodos e identificación das ordes de insectos de interese agrario (coleópteros, larvas de lepidópteros, larvas de tipúlidos, etc) (1h 30’)
Práctica 5.- Morfoloxía de peixes, anfibios, reptiles, aves e mamíferos: plumas, patas, picos, cranios, etc. (1h 30’)
PRÁCTICAS DE CAMPO:
Poderá haber unha saída ao campo para colocar as trampas de caída e tomar mostras de solo
Realizarase unha segunda saída para visitar unha explotación de miñocas (se é posible)
Bibliografía básica
Benckiser, G.. Fauna in soil ecosystems: recycling processes, nutriente fluxes and agricultural production. Ed.Marcel Dekker 1997
Brusca, R. C., e Brusca, G. J.,.- Invertebrados. Ec. McGraw-Hill-Interamericana, 2005
Curry, J.P.- Grassland Invertebrates: Ecology, influence on soil fertility and effects on plant growth. Ed. Chapman&Hall, 1994
de la Fuente, J. A., Artrópodos. I. Características xerais, Dpto. Zoología, Univ. Salamanca, 1982.
de la Fuente, J. A., Zoología de Artrópodos, Ed. McGraw-Hill-Interamericana de España, Madrid, 1994.
Eckert, R., Randall, D., e Augustine, G., Fisiología animal. Mecanismos e adaptaciones, Ed. McGraw-Hill Interamericana de España, Madrid, 1991.
Hickman, J.R.; Cleveland, P.; Keen, S.L.; Eisenhour, D.J.; Larson, A.; L´anson, H..- Principios integrales de Zoología. Servet Edra, Zaragoza, 924 pp 2021
Kardong, K. V., Vertebrados: anatomía comparada, función, evolución, Ed. McGraw-Hill Interamericana, Madrid, 1999.
Lavelle, P. e Spain, A.V.- Soil Ecology. Kluwer Academic Publishers 2001
Randall, D., Burggren, W. e French, K., Fisioloxía animal. Mecanismos e adaptaciones, Ed. McGraaw-Hill Interamericana, Madrid, 1998.
Bibliografía complementaria
Barber, A. M. e Ponz, F., Fisiología Animal: funciones vegetativas, Ed. Síntesis, 1991.
Barja de Quiroga, G., Fisiología Animal e Evolución. Hacia una visión más objetiva de los seres vivos, Ed. Akal, Madrid, 1993.
Barnes, R. S. K., Calow, P., e Olive, P. J. W., The Invertebrates: a new synthesis, Blackwell Scientific Publications, Oxford, 1993.
Birch, M. C. e Hainer, K. F., Feromonas de insectos, Ed. Oikos-Tau, Barcelona, 1990.
Bonnet, J.C., Aupinel, P. e Vrillon, J.L.- L'escargot Helix aspersa: biologie-élevage. INRA 1989
Bush, A. O., Fernández, J. C., Esch, G. W. e Seed, J. R., Parasitism. The diversity and ecology of animal parasites, Cambridge University Press, 566 pp, 2001.
Díaz, J. A. e Santos, T., Aproximación evolutiva a la diversidad e organización de los animales, Ed. Síntesis, Madrid, 1998.
Malakhov, V. V., Nematodos: Structure, Development, Classification and Phylogeny, Smithsonian Institution, 1994.
Mayordomo Exojo, I.- Cría Biológica del Caracol. Ed. Agrotecnicas, 2003
Meléndez-Hevia, E., La evolución del metabolismo: hacia la simplicidad, ed. Eudema Biología, 1992.
Richards, O. W. e Davies, R. G., Tratado de Entomología Imms. 1 Estructura, Fisiología y Desarrollo, ed. Omega, Barcelona, 1983.
Richards, O. W. e Davies, R. G., Tratado de Entomología Imms. 2. Clasificación y Biología, ed. Omega, Barcelona, 1984.
Schuldt, M.- Lombricultura: Teoría y práctica. Ed. Mundi-Prensa 2006
Vaughan, T. A., Mamíferos, Interamericana, México, 1988.
Weichert, C. K. e Presch, W., Elementos de anatomía de los cordados, Ed. McGraw-Hill, México, 1981.
Wessels, N. K., Adaptaciones estructurales de los vertebrados en Scientific American: Vertebrados: estructura y función, Ed. Blume, Madrid, 1979.
COMPETENCIAS BÁSICAS
CB2 - Que os estudantes saiban aplicar os seus coñecementos ao seu traballo ou vocación de xeito profesional e posúan as competencias que se demostran normalmente mediante a elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de estudo.
CB3 - Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo) para emitir xuízos que inclúan unha reflexión sobre cuestións relevantes de índole social, científica ou ética.
CB4 - Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a públicos especializados e non especializados
CB5 - Que os estudantes desenvolveron as habilidades de aprendizaxe necesarias para realizar estudos posteriores
COMPETENCIAS XERAIS
CG1 - Coñecemento de temas básicos, científicos e tecnolóxicos que permiten unha aprendizaxe continua, así como unha capacidade de adaptación a novas situacións ou ambientes cambiantes.
CG2 - Capacidade para resolver problemas con creatividade, iniciativa, metodoloxía e razoamento crítico.
CG3 - Capacidade de liderado, comunicación e transmisión de coñecementos, habilidades e habilidades nos campos sociais de acción.
CG5 - Capacidade para desenvolver as súas actividades, asumindo un compromiso social, ético e ambiental acorde coa realidade do medio humano e natural.
CG6 - Capacidade para traballar en equipos multidisciplinares e multiculturais.
COMPETENCIAS TRANVERSAIS
CT1 - Capacidade de análise e síntese.
CT2 - Capacidade de razoamento e argumentación.
CT3 - Capacidade para o traballo individual, con actitude autocrítica.
CT4 - Capacidade para traballar en grupo e cubrir colectivamente situacións problemáticas.
CT5 - Capacidade para obter información adecuada, diversa e actualizada.
CT6 - Capacidade para desenvolver e presentar un texto organizado e comprensible
CT7 - Capacidade para facer unha presentación en público dun xeito claro, conciso e coherente
CT8 - Compromiso coa veracidade da información ofrecida a outros.
CT9 - Capacidade para utilizar as tecnoloxías da información e a comunicación (TIC).
CT10 - Uso de información bibliográfica e Internet.
CT11 - Uso de información nunha lingua estranxeira.
CT12 - Capacidade para resolver problemas mediante a aplicación integrada dos seus coñecementos.
COMPETENCIAS ESPECÍFICAS
FB8 - Coñecemento das bases biolóxicas e fundamentos do campo vexetal e animal en enxeñaría.
CR3 - Capacidade para coñecer, comprender e utilizar os principios dos fundamentos da produción animal. Instalacións gandeiras.
HJ8 - Capacidade para coñecer, comprender e utilizar os principios da hidroloxía. Erosión. Material vexetal: produción, uso e mantemento; Ecosistemas e biodiversidade; Media física e cambio climático. Análise, xestión e plans de organización territorial. Principios paisaxísticos. Ferramentas específicas para o deseño gráfico e a expresión; Desenvolvemento práctico de estudos de impacto ambiental; Desenvolvemento de proxectos de restauración. Instrumentos para a planificación do territorio e da paisaxe; Xestión e planificación de proxectos e obras, ambientais e paisaxísticos; Proxectos e plans de mantemento de zonas verdes; Proxectos de desenvolvemento. Instrumentos para a planificación do territorio e da paisaxe; Xestión e planificación de proxectos e obras
EA1 - Capacidade para coñecer, comprender e utilizar os principios das tecnoloxías de produción animal: anatomía animal. Fisioloxía animal. Sistemas de produción, protección e explotación animal. Técnicas de produción animal. Xenética e mellora animal.
MC1 - Capacidade para coñecer, comprender e utilizar os principios das tecnoloxías de produción de plantas e animais: reprodución vexetal; Biotecnoloxía e cría de plantas; Cultivos; Protección dos cultivos; Xardinería e deseño de xardíns. Zonas deportivas.
A docencia teórica (leccións maxistrais participativas) terá lugar durante o segundo semestre, segundo o horario aprobado polo centro, e o material empregado en cada clase de teoría estará previamente, a disposición do alumnado, na plataforma virtual. As clases teóricas consistirán na explicación dos contidos da asignatura, por parte do profesorado e axudándose da pizarra e dos medios audiovisuais (presentacións mediante ordenador).
Titorías individuais e colectivas
Docencia interactiva (seminarios e prácticas de laboratorio)
Os seminarios son actividades complementarias sobre aspectos aplicados que serán impartidas polo profesorado da materia
A docencia práctica no laboratorio servirá para a ilustración dos contidos teóricos da materia e estará orientada fundamentalmente a que o alumnado adquira habilidades e experiencia práctica; esta docencia se desenvolvera do seguinte xeito:
- Breve introdución por parte do docente.
- Realización da práctica, seguindo as directrices marcadas por un guión, baixo o seguimento e a supervisión do profesorado.
Todas as tarefas do estudiantado (traballo autónomo e independiente, elaboración e presentación de traballos de curso, traballo en grupo e aprendizaxe cooperativo, lecturas) serán orientadas polo persoal académico nas sesións de titorías.
USC-virtual:
- Utilizaranse as ferramentas dispoñibles na USC-virtual para prover ao alumnado do material necesario para o desenrolo da materia (presentacións, apuntes, textos de apoio, bibliografía, etc.) e para establecer unha comunicación fluída co profesorado.
Competencias traballadas
1. Clases expositivas: CT1, CT10, CT11, CT12, CG7, CEG6, HJ8, FB8, MC1
2. Seminarios: CG5, CT5, CT6, CT10, MC1, CB3, CR3
3. Prácticas: CG1, HJ8, FB8, MC1, CB2, CT2
4. Titorías en grupo: CT12, CG1, CT4
5. Titorías indiviudais: CT3
6. Actividades de avaliación: EA1, MC1, CT10, CT12, CG1, CG2, CG3, CG6, CB3 CB4, CB5, CT7, CT8, CT9, CG3
DISPENSA DE ASISTENCIA: non se contempla a dispensa de asistencia ás sesións correspondentes á docencia presencial interactiva
SISTEMA DE AVALIACIÓN (VÁLIDO PARA TODAS AS CONVOCATORIAS DUN CURSO ACADÉMICO)
1º OPORTUNIDADE
A cualificación final da materia será a suma dos seguintes apartados:
1. Exame teórico (45% da nota final). É preciso aprobar o examen para sumar o resto das puntuacións
Competencias avalidas: CB2, CG1, CG2,CT1, CT2, FB8, HJ8, EA1, CR3, MC1
2. Asistencia, actitude, aproveitamento das prácticas así como a elaboración dunha memoria final das mesmas (15% da nota final). As prácticas serán obrigatorias e a non asistencia a elas supón ter que presentarse a un exame práctico ao final do curso.
Competencias avaliadas: CB5, CR3.
3. Elaboración dun traballo sobre os resultados da práctica 1 (15% da nota final).
Competencias avaliadas: CB3, CB4, CG2, CG5, CG3, CG6, CT1, CT2, CT3, CT4, CT5, CT6, CT8, CT9, CT10, CT11, CT12, CR3.
4. Elaboración, e presentación, dun traballo a partires dun artigo científico en inglés (10 % da nota final).
Competencias avaliadas: CB3, CB4,CG2, CG3, CG5, CG6, CT2, CT3, CT4, CT5, CT6, CT7,CT8, CT9, CT10, CT11, CT12, CR3
5. Avaliación continua mediante a resposta duns cuestionarios ao final de cada tema e dos seminarios, xunto coa paticipación activa nas clases e elaboración dun glosario con termos en galego, español e inglés (15% da nota final). Rematado o tempo de clases expositivas, non hai unha nova posibilidade para contestar os cuestionarios
Competencias avaliadas: CB2,CT2, CT3, CT9, MC1
2ª OPORTUNIDADE: As cualificacións obtidas, na oportunidade ordinaria, nos apartados 3, 4 e 5 será a mesma na de recuperación; e dicir, non hai posibilidade de entregar un novo traballo
ORIXINALIDADE DOS TRABALLOS PRESENTADOS
“Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o establecido na “Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudiantes e de revisión das cualificacións”:
“A realización fraudulenta dalgún exercicio ou proba exixida na avaliación dunha materia implicará a cualificación de suspenso na convocatoria correspondente, con independencia do proceso disciplinario que se poida seguir contra o alumno infractor. Considerarase fraudulenta, entre outras, a realización de traballos plaxiados ou obtidos de fontes accesibles ao público sen reelaboración ou reinterpretación e sen citas aos autores e das fontes”
Na elaboración dos traballos realizados durante o curso, deben seguirse certas normas:
* Calquera cita literal de texto e/ou figuras tomada dun libro, separata ou dunha páxina web, terá que estar correctamente referenciada. De non ser así, se considerará que se está a realizar un plaxio (acción e efecto de copiar, no sustancial, obras alleas dándoas como propias).
* Tamén se considerará plaxio se a copia se fai doutro compañeiro/a, ou se entrega un traballo escrito por outra persona, facéndose pasar polo autor/a do mesmo.
* A detección de calquera de estas formas de plaxio suporá que dito traballo no sexa tomado en consideración e haxa que refacelo. Ademais, si o plaxio é reiterado conlevará a ausencia da cualificación correspondiente na nota final da materia.
* No caso dos cuestionarios, se se detecta copia nas respostas de unha parte do alumnado, conlevará a ausencia da cualificación correspondente nota final da materia para todos os casos detectados
REPETIDORES: no caso de non ter superada a materia en algunha das dúas convocatoria do curso académico, as cualificación acadadas nas distintas actividades durante o mesmo non se gardarán para cursos posteriores, polo que se terán que repetir na súa totalidade
Clases expositivas: 18 horas
Lectura e preparación dos temas: 27,5 horas
Clases interactivas (laboratorio e seminarios): 18 horas
Lectura e preparación das clases interactivas: 8 horas
Realización de exercicios: 8 horas
Elaboración e exposición de traballos: 17 horas
Tutorías en grupos reducidos: 2 horas
Actividades de avaliación: 2 horas
Preparación de exame: 14 horas
- Horas totais de dedicación do alumno: aproximadamente 112,5 horas
- Asistencia presencial e participativa nas clases de teoría e, moi especialmente, nas prácticas de laboratorio dado que son obrigatorias
- Consulta da bibliografía recomendada e do material dispoñible no campus virtual
- Uso das horas de titoría dos profesores para consultas e aclaracións.
Maria Teresa Rodriguez Lopez
Coordinador/a- Departamento
- Zooloxía, Xenética e Antropoloxía Física
- Área
- Zooloxía
- Correo electrónico
- teresa.rodriguez [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade