Dificultades no Desenvolvemento e a Aprendizaxe

- Coñecer os conceptos e procedementos básicos referidos aos fundamentos psicolóxicos da intervención educativa en suxeitos con dificultades no desenvolvemento e/o na aprendizaxe.

- Profundar no concepto, clasificación e aspectos específicos das dificultades no desenvolvemento e na aprendizaxe, así como nos distintos factores causales que explican a súa aparición e desenvolvemento.

- Coñecer as características, tipos e causas das dificultades no desenvolvemento e na aprendizaxe máis frecuentes no ámbito da práctica educativa.

- Sensibilizarse sobre a importancia da identificación temperá dos nenos con risco de desenvolver dificultades de aprendizaxe e a subseguinte atención.

- Aprender a deseñar e planificar estratexias de resposta educativa para cada tipo de dificultade e neno no contexto do proceso de ensino-aprendizaxe.

- Potenciar a capacidade científico-metodolóxica de investigación respecto a a relación Psicoloxía-Educación e incorporala á actividade profesional.

- Desenvolver aquelas habilidades de comunicación, discusión e negociación que contribúan a mellorar as relacións interpersoais e grupais que se dan en contextos educativos formais e non formais.

CLASES EXPOSITIVAS

BLOQUE I. INTRODUCIÓN AO ESTUDO DAS DIFICULTADES NO DESENVOLVEMENTO E NA APRENDIZAXE
TEMA 1. Dificultades no Desenvolvemento e na Aprendizaxe. Dificultades no desenvolvemento psicolóxico: evolución do concepto, análise causal, principais dificultades no desenvolvemento psicolóxico. Dificultades na aprendizaxe: delimitación conceptual, análises causal, principais dificultades na aprendizaxe.


BLOQUE II. AS DIFICULTADES NO DESENVOLVEMENTO PSICOLÓXICO.
TEMA 2. Dificultades no Desenvolvemento Psicomotor. Introdución. Dificultades psicomotoras de 0 a 3 anos e de 3 a 8 anos. Pautas para a intervención psicoeducativa. Repercusións na aprendizaxe.
TEMA 3. Dificultades no Desenvolvemento Cognitivo. Introdución. Principais dificultades no desenvolvemento cognitivo: perceptivas, atencionales e mnémicas. Novas perspectivas no estudo das dificultades no desenvolvemento cognitivo: as funcións executivas. Pautas para a intervención psicoeducativa. Repercusións na aprendizaxe.
TEMA 4. Dificultades no Desenvolvemento da Linguaxe. Introdución. Principais dificultades no desenvolvemento dos procesos psicolingüísticos: dificultades específicas da linguaxe, dificultades articulatorias. Pautas para a intervención psicoeducativa. Repercusións na aprendizaxe.
TEMA 5. Dificultades no Desenvolvemento Socioemocional. Introdución. Principais dificultades socioemocionales na etapa infantil e na etapa escolar. Pautas para a intervención psicoeducativa. Repercusións na aprendizaxe.

BLOQUE III. DIFICULTADES NA APRENDIZAXE.
TEMA 6. Dificultades nas Aprendizaxes Instrumentais. Modelos explicativos. Dificultades na lectura. Dificultades na escritura. Dificultades do cálculo. Pautas para a intervención psicoeducativa.

CLASES INTERACTIVAS

PRÁCTICA 1. Diferenciación de trastornos vs. dificultades no neurodesenvolvemento.
PRÁCTICA 2. Estudo de casos. Detección de dificultades psicomotrices.
PRÁCTICA 3. Estudo de casos. Detección de dificultades cognitivas.
PRÁCTICA 4. Estudo de casos. Detección de dificultades na linguaxe.
PRÁCTICA 5. Estudo de casos. Detección de dificultades específicas na aprendizaxe.

BÁSICA

AMERICAN PSYCHIATRIC ASSOCIATION (APA) (2014). Manual diagnóstico y estadístico de los trastornos mentales. DSM-5. Editorial Médica Panamericana.
AMERICAN PSYCHIATRIC ASSOCIATION (APA) (2022). Guía de consulta de los criterios diagnósticos del DSM-5-TR. Editorial Médica Panamericana.
ARNEDO, M., BEMBIBRE, J., MONTES, A. Y TRIVIÑO, M. (2015). Neuropsicología infantil. Médica Panamericana.
ARNEDO, M., BEMBIBRE, J., MONTES, A. Y TRIVIÑO, M. (2018). Neuropsicología del Desarrollo. Médica Panamericana.
CASTEJÓN, J. L. Y NAVAS, L. (Eds.) (2011). Dificultades del aprendizaje y del desarrollo en infantil y primaria. ECU.
CLASIFICACIÓN INTERNACIONAL DE ENFERMEDADES, undécima revisión (CIE-11), Organización Mundial de la Salud (OMS) 2019/2021, https://icd.who.int/browse11.
LÓPEZ, M. D. Y POLO, M. T. (2015). Trastornos del desarrollo infantil (2ª ed.). Pirámide.
MARCHESI, A., COLL, C. Y PALACIOS, J. (2007). Desarrollo psicológico y educación 3. Trastornos del desarrollo y necesidades educativas especiales. Alianza Editorial.
RIVAS TORRES, R.Mª. Y LÓPEZ GÓMEZ, S. (2015). Dificultades en el desarrollo y del aprendizaje. Pearson. (eBook en formato PDF).
ROSSELLI, M., MATUTE, E. Y ARDILA, A. (2010). Neuropsicología del Desarrollo Infantil. Manual Moderno.

COMPLEMENTARIA

ALONSO GARCÍA, J. Y ROMÁN SÁNCHEZ, J. Mª. (2003). Educación familiar y autoconcepto en niños pequeños. Pirámide (Colecc. Ojos Solares).
AMAR-TUILLIER, A. (2007). Trastornos infantiles del lenguaje y del aprendizaje. Octaedro.
COBOS ALVÁREZ, P. (2007). El desarrollo psicomotor y sus alteraciones. Manual práctico para evaluarlo y favorecerlo. Pirámide (Colecc. Ojos Solares).
DIAZ-AGUADO, M.J. (DIR.) y MARTÍNEZ ARIAS, P.(1995) . Niños con dificultades socioemocionales. Ministerio de AsuntosSociales.
GARAIGORDOBIL, M. (2003). Intervención psicológica para desarrollar la personalidad infantil. Juego, conducta prosocial y creatividad. Pirámide.
GARCÍA SEVILLA, J. (2007). Mejorar la atención del niño. Pirámide.
INGLÉS SAURA, C. J. (2003). Enseñanza de habilidades interpersonales para adolescentes. Pirámide.
HULME, CH. Y MACKENZIE, S. (1994). Dificultades graves en el aprendizaje. El papel de la memoria de trabajo. Ariel.
LARROY, C. Y PUENTE, M.L. (1998). El niño desobediente. Estrategias para su control. Pirámide.
LÓPEZ SOLER, C. Y GARCÍA SEVILLA, J. (1997). Problemas de atención en el niño.Pirámide.
LÓPEZ VALERO, A. Y ENCABO FERNÁNDEZ, E. (2001). Mejorar la comunicación en niños y adolescentes. Pirámide.
MACIÁ ANTÓN, D. (2002). Problemas cotidianos de conducta en la infancia. Pirámide.
MARTÍN DOMÍMGUEZ, D. (2008). Psicomotricidad e intervención educativa. Pirámide.
MÉNDEZ, F. (1998). El niño que no sonríe. Estrategias para superar la tristeza y la depresión infantil. Pirámide.
MENDOZA LARA, E. (2001). Trastorno Específico Del Lenguaje. Pirámide.
MIRANDA CASAS, A., VIDAL-ABARCA GÁMEZ, E. Y SORIANO FERRER, M. (2000). Evaluación e intervención psicoeducativa en dificultades de aprendizaje. Pirámide.
MORENO GARCÍA, I. (1995). Hiperactividad. Prevención, evaluación y tratamiento en la infancia. Pirámide.
PAZ BERMÚDEZ, Mª. (2000). Déficit de autoestima. Pirámide.
PÉREZ, E. Y SERRA, M. (1998). Análisis del retraso del lenguaje. Ariel.
RIVAS TORRES, R. Mª. Y FERNÁNDEZ, P. (2011). Dislexia, disortografía y disgrafía. Pirámide.
SALDAÑA GARCÍA, C. (2001). Detección y prevención en el aula de los problemas del adolescente. Pirámide.
SALVADOR, F. (1999). El aprendizaje lingüístico y sus dificultades. Grupo Editorial Universitario.
SANTACREU, J. Y FORJÁN, Mª.J. (1993). La tartamudez. Guía de prevención y tratamiento infantil. Pirámide.
SOPRANO, A. Mª. Y NARBONA, J. (2007). La memoria del niño. Desarrollo normal y trastornos. Barcelona.

BÁSICAS E XENERAIS
CB1 - Que os estudantes demostrasen posuír e comprender coñecementos nunha área de estudo que parte da base da educación secundaria xeral, e adóitase atopar a un nivel que, aínda que se apoia en libros de texto avanzados, inclúe tamén algúns aspectos que implican coñecementos procedentes da vangarda do seu campo de estudo
CB2 - Que os estudantes saiban aplicar os seus coñecementos ao seu traballo ou vocación dunha forma profesional e posúan as competencias que adoitan demostrarse por medio da elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de estudo
CB3 - Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo) para emitir xuízos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética
CB4 - Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado como non especializado
CB5 - Que os estudantes desenvolvesen aquelas habilidades de aprendizaxe necesarias para emprender estudos posteriores cun alto grao de autonomía
CG1 - Que teñan capacidade para abordar a súa actividade profesional e formativa desde o respecto ao Código Deontolóxico do psicólogo, que inclúe, entre outros máis específicos, os principios do respecto e a promoción dos dereitos fundamentais das persoas, a igualdade entre as persoas, os principios de accesibilidade universal e deseño para todos e os valores democráticos e dunha cultura de paz.
TRANSVERSAIS
CT1 - Capacidade de síntese
CT2 - Capacidade de resolución de problemas e toma de decisións
CT3 - Capacidade de traballo en equipo e colaboración con outros profesionais
CT4 - Capacidade de autocrítica
CT5 - Capacidade de comunicación
CT6 - Capacidade de desenvolvemento e mantemento actualizado das competencias, destrezas e coñecementos propios da profesión
ESPECÍFICAS
CE1 - Demostrar coñecementos e comprensión das funcións, características, contribucións e limitacións dos distintos modelos teóricos da Psicoloxía.
CE3 - Demostrar coñecementos e comprensión dos procesos e etapas principais do desenvolvemento psicolóxico ao longo do ciclo vital nos seus aspectos de normalidade e anormalidade.
CE6 - Demostrar coñecementos e comprensión dos métodos e deseños de investigación e as técnicas de análises de datos propios da
Psicoloxía
CE7 - Demostrar coñecementos e comprensión dos distintos métodos de avaliación, diagnóstico e tratamento psicolóxico en diferentes ámbitos aplicados da Psicoloxía %ou2013clínico e da saúde, social, educativo
CE8 - Saber identificar as necesidades e demandas dos destinatarios nos diferentes campos de aplicación e establecer as metas de actuación psicolóxica
CE9 - Saber identificar as características relevantes do comportamento dos individuos, grupos, organizacións e contextos mediante os métodos, técnicas e instrumentos propios da avaliación psicolóxica
CE10 - Saber promover a saúde e a calidade de vida, a través dos métodos propios da profesión, nos individuos, grupos, comunidades e organizacións nos distintos ámbitos e contextos: educativo, clínico e dá saúde, do traballo e as organizacións, grupal e comunitaria
CE11 - Saber seleccionar e administrar técnicas e instrumentos propios e específicos da Psicoloxía
CE12 - Saber definir os obxectivos, elaborar o plan e as técnicas de intervención en función das necesidades e demandas dos destinatarios, e avaliar os resultados obtidos
CE13 - Saber transmitir aos destinatarios, de forma adecuada e precisa, os resultados da avaliación
CE14 - Saber elaborar informes psicolóxicos en distintos ámbitos de actuación, dirixidos aos destinatarios e a outra profesionais
CE15 - Saber axustarse ás obrigacións deontolóxicas da Psicoloxía

Coa finalidade de axustarse aos contidos teórico-prácticos da materia, a metodoloxía docente incluirá tanto técnicas expositivas como procedemento didáctico básico de presentación, transmisión e explicación dos contidos teórico-prácticos, como técnicas de debate dirixido propias das clases participativas para a realización de traballos autónomos -lectura anticipada de materiais, elaboración de temas, glosarios e estudos de caso- e para os traballos en grupo -posta en común de temas, glosarios e casos-.

Para facilitar as explicacións dos contidos teóricos, o alumnado disporá dunha guía docente -accesible en Aula CESGA- na que se desenvolven pormenorizadamente cada un dos temas, incluíndo as referencias bibliográficas que se recomendan consultar.

Nas clases expositivas presentaranse os contidos da materia, proporcionando unha visión organizada e integrada dos distintos enfoques e modelos explicativos das dificultades no desenvolvemento e na aprendizaxe. A continuación, abordaranse cada unha das dificultades no desenvolvemento que afectan aos distintos ámbitos -psicomotor, cognitivo e lingüístico-, así como aquelas que afectan as aprendizaxes instrumentais, desenvolvendo os aspectos básicos e fundamentais de cada unha e, complementando a explicación con materiais audiovisuais diversos.

Para a realización das clases interactivas, facilitaráselle, ao alumnado, un dossier que inclúe o material necesario para a realización das distintas prácticas.
Nas clases interactivas se implementarán actividades de carácter práctico e aplicado (p.e., deseño de protocolos de avaliación-intervención psicoeducativa, estudo de casos, elaboración de casos, análises de programas de intervención) vinculadas aos contidos teóricos estudados, fomentando, particularmente, a aprendizaxe autónoma e cooperativa, así como a toma de decisións. Tamén se tratará de fomentar a implicación do alumnado en debates dirixidos a promover o pensamento crítico.

Ademais, ao comezo de cada tema ou práctica, porase a disposición dos alumnos a documentación necesaria a través da aula CESGA.

A avaliación da materia inclúe os seguintes aspectos:

1.Avaliación de coñecementos sobre os contidos explicados e traballados nas clases expositivas e interactivas mediante a realización dun exame final tipo test. A cualificación deste (corrixido segundo a fórmula acertos-erros/2) suporá o 60% da cualificación final. Para superar o exame, debe obterse un mínimo de 4 (sobre 6) para que se lle poidan sumar o resto de cualificacións obtidas a través de traballos individuais varios e os realizados en grupo.
O exame realizarase ao final do cuadrimestre. O contido do exame inclúe tanto cuestións relativas ao contido das clases expositivas, ás lecturas recomendadas, como ás clases interactivas.

2.Realización individualizada de actividades varias (desenvolvemento de temas, síntese e comentarios críticos, estudos de casos) que, avaliadas de forma continua, terán un peso do 25% na cualificación final.

3.Realización, en grupo ( máx. 4 alumnos), para a elaboración dun caso, cun peso do 15% sobre a cualificación final.

Nas avaliacións finais de ambos os traballos, como actividade de avaliación continua, recóllese a participación e respostas do alumnado no seguimento das diferentes actividades.

Para poder realizar e presentar ambos os informes -individual e en grupo-, debe asistirse a un 80% das clases interactivas. No caso de non cubrir dita asistencia, unicamente poderase realizar o exame final, debendo obter un 5 (sobre 6) para superar a materia.

Durante as titorías, o profesorado tamén poderá requirir entrevistas individuais ou grupais para comprobar o grao de cumprimento e participación dos obxectivos das diferentes actividades realizadas. A non asistencia a esta cita suporá que non se supere a actividade(s) en cuestión. Ademais, non se valorarán os traballos realizados na ausencia das clases correspondentes.

O alumnado con exención de asistencia deberá comunicar na mesma semana ao profesor que se aproba a súa exención para finalizar o seu plan de traballo e a avaliación específica da materia. O procedemento de avaliación, tendo en conta as características temporais do alumno, seguirá as condicións xerais de avaliación da materia: un exame final tipo pregunta curta, cuxa nota sexa do 60 % da nota final, e deberá obter un mínimo de 4 ( en 6) poder sumar as cualificacións obtidas no traballo individual; Ademais, terás que realizar diversas actividades individuais con casos prácticos, que terán un peso do 40% na nota final. Ademais, este plan de avaliación implica o seguimento do alumnado nas titorías virtuais programadas (mínimo 3), sendo o alumno quen debe solicitalas.

De acordo cos sistemas de avaliación da materia, as competencias que se avalían, son: CE7, CE8, CE12, CE14, CE15, CT1, CT2, CT3, CT4, e CT5.


Se destaca que, se se detecta a realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recolleito na " Normativa de avaliación do rendemento académico dous estudantes e de revisión de cualificacións".



Nota: Para superar a materia, os alumnos vinculados a un programa interuniversitario deben seguir os criterios de avaliación que figuran no programa e na guía docente, podendo cumprilos de modo virtual.

A materia ten 4,5 créditos ECTS que se distribúen en 28 para as clases expositivas e 10 para as clases interactivas.
Aproximadamente, estímase que o alumnado debe dedicar á mesma un total de 75 hs., con 45 hs. de estudo e 30 hs. para a elaboración de traballos.

1.Asistencia e implicación activa na dinámica de clase desde o comezo da mesma.
2.Realización puntual dos traballos.
3.Dominio básico da lingua inglesa.
4.Posuír certos rudimentos informáticos como o manexo dun procesador de textos e de Internet.
5.Asitir ás titorías ao longo do semestre.

-Ao comezo das clases, o alumnado disporá da guía docente da materia na que se detallan os aspectos fundamentais da mesma.