Bioética e deontoloxía

Formúlanse como obxectivos xerais: (1) Que o/a estudante coñeza os conceptos fundamentais da ética, a bioética e a deontoloxía, e (2) Que desenvolva a capacidade de reflexionar e argumentar sobre cuestións morais, propias da práctica da psicoloxía en xerontoloxia, partindo das principais propostas metodolóxícas vixentes na bioética contemporánea.

Para iso, en concreto, preténdese que o/a estudante:
- Adquira coñecementos acerca das cuestións e as paradigmas da bioética contemporánea.
- Desenvolva a reflexión crítica e a capacidade resolutiva acerca de problemas éticos que se expoñen actualmente na práctica, a intervención e a experimentación nos campos atinentes á psicoxerontoloxía.
- Adquira destrezas de análises e de argumentación mediante o exame e o debate de casos, supostos e argumentos.
- Desenvolva habilidades de formulación de propostas e de resolución de problemas en relación coas cuestións formuladas.
- Mellore as capacidades comunicativas, oral e escrita, potenciando as destrezas para efectuar exposicións en público e realizar traballos por escrito.

Como resultado final, o/a estudante deberá:
Coñecer e interpretar adecuadamente os principios e liñas xerais da bioética e da deontoloxía en situacións concretas da intervención e a investigación con persoas maiores.

RESUMO

A Bioética: xénese, desenvolvemento e perspectivas, espazos, métodos e cuestións.

PLANO XERAL

1) Ética e códigos deontolóxicos
---Moral: Código, Acción, Norma
---Ética, Bioética e Deontoloxía

2) Principios da bioética
---Bioética: Espazos, Cuestións e Métodos
---Principialismo: Autonomía, Beneficencia, Non-maleficencia, Xustiza

3) Conflictos bioéticos e deontoloxía na investigación e intervención psicolóxica
---Principialismo e paternalismo

4) Bioética e envellecemento
---A Eutanasia
---A Vellez e o Morrer

1. BÁSICA
Hottois, G. & Missa, J.N. (dirs.): Nova enciclopedia de bioética. Universidade de Santiago de Compostela, Santiago de Compostela (2005).
Kuhse, H.: “La eutanasia”, in P. Singer (ed.), Compendio de ética. Alianza, Madrid (1995, 2004), 405-416.
Soto, L. G.: “Una idea de moral”, in Ágora. Papeles de filosofía 20/1. Universidade de Santiago de Compostela, Santiago de Compostela (2001), 221-229.
Soto, L. G. & Sánchez Fernández de la Vega, C.: “Verdad y atención al enfermo terminal”, in Revista de Filosofía 38/1. Universidad Complutense, Madrid (2013), 139-158.
Soto, L. G. & Sánchez Fernández de la Vega, C.: “Truth telling in incurable diseases”, in European Geriatric Medicine, September 2013, Volume 4, Supplement 1, (2013), S35. http://dx.doi.org/10.1016/j.eurger.2013.07.115

2. COMPLEMENTARIA
Alvira, R. y otros: Sociedad civil. Eunsa, Pamplona (1999).
Aranguren, Javier: Los paraísos perdidos. Ediciones Internacionales Universitarias, Barcelona (2005).
Aranguren, J.L.L.: Ética y política. Guadarrama, Madrid (1968, 2011).
Aranguren, J.L.L.: Ética. Revista de occidente, Madrid (1958, 1994).
Beauvoir, S.: La vejez, EDHASA, Barcelona (1989).
Blackburn, S. Sobre la bondad. Una breve introducción a la ética. Paidós, Barcelona (2002).
Camps, V. (ed): Historia de la ética. (3 vols). Crítica, Barcelona (1988-1992).
Cortina, A.: Dignidad y no precio. Más allá del economicismo. En Guisán, E. (Coord.), Esplendor y miseria de la ética kantiana. Anthropos, Barcelona (1988), 140-166.
Cortina, A. (ed): Diez conceptos clave en ética. EVD, Pamplona (1994).
De Lora, P. Justicia para los animales. La ética más allá de la humanidad. Alianza Editorial, Madrid (2003).
Dewey, J.: Naturaleza humana y conducta. F.C.E., México (1964, 2014).
Ferrater Mora, J.: Ética aplicada. Alianza Editorial, Madrid (1981, 1996).
Guisan, E.: Introducción a la ética. Cátedra, Madrid, (1995).
Kohlberg, L.: The Philosophy of Moral development. Harper and Row, S. Francisco & New Y. (1982).
Hierro, L.: “Deontología de las profesiones jurídicas. Una discusión académica” en Cristina García Pascual (coord.): El buen jurista. Deontología del Derecho, Tirant Lo Blanch, Valencia (2013), 269-301.
Hierro, L.: “Imperio de la ley y ética judicial. Una cuestión de confianza”, en Perfecto Andrés, Pedro P. Grández, Betzabé Marciani y Susanna Pozzolo (editores), El compromiso constitucional del iusfilósofo. Homenaje a Luis Prieto Sanchís, Palestra, Lima, Perú (2020), 385-406.
Llano, Alejandro: La vida lograda. Ariel, Barcelona (2002).
Peters, R.: Desarrollo moral y educación moral, Fondo de Cultura Económica, México (1984, 2014).
Sádaba, J.: La vida buena. Península, Barcelona (2009).
Sádaba, J.: No sufras más. Península, Barcelona (2011).
Singer, P. (ed.): Compendio de ética. Alianza, Madrid (1995, 2004).
Singer, P.: Ética práctica. Ariel, Barcelona (1984, 2009).
Ademais, ao comezo do curso, facilitarase bibliografía específica para temas e/ou cuestións concretos.

1) Xerais
- (CX5) Mostrar habilidades de comunicación interperonal e de manexo das emocións adecuadas para unha interacción efectiva coas persoas maiores, familiares, coidadores e demais profesionais implicados na atención xerontolóxica.
- (CX8) Saber aplicar os coñecementos adquiridos e a capacidade de resolución de problemas a ámbitos novos ou pouco coñecidos dentro dos contextos interdisciplinares relacionados coa Psicoxerontoloxía.
- (CX7) Saber identificar as implicacións éticas da súa actuación profesional e axustarse ás obrigacións deontolóxicas da Psicoloxía e demais profesións afíns, mostrando un compromiso ético e profesional en relación coas responsabilidades cívicas, sociais e globais.

2) Básicas
- (CB6) Posuír e comprender coñecementos que aporten unha base ou oportunidade de ser orixinais no desenvolvemento e/ou aplicación de ideas, a miúdo nun contexto de investigación.
- (CB8) Que os/as estudiantes sexan capaces de integrar coñecementos e enfrentarse á complexidade de formular xuízos a partir dunha información que, sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos.

3) Transversais
- (CT2) Mostrar un sentido crítico razoábel, curiosidade intelectual e capacidade de argumentación sobre problemas complexos.
- (CT5) Desenvolver a capacidade para traballar en grupo e solucionar problemas de forma cooperativa.

4) Específicas
- (CE9) Coñecer os recursos e a organización do sistema de atención socio-sanitaria ás persoas maiores.
- (CE10) Saber adecuar as actuacións ao marco legal e administrativo correspondente e promover os cambios que se consideren necesarios para mellorar a atención ás persoas maiores.
- (CE1) Saber aplicar as teorías sobre o envellecemento na conceptualización dos casos e situacións concretos.
- Familiarizarse coa problemática da ética e as cuestións e metodoloxías específicas da bioética e da deontoloxía.
- Desenvolver a capacidade de argumentar sobre cuestións morais e enfrontarse a problemas bioéticos, achegando razóns e xustificacións.

TRABALLO PRESENCIAL NAS AULAS

1.- Docencia expositiva: explicación dos contidos do programa polo profesor, aberta á participación, o confronto e o debate.
2.- Docencia interactiva: Exercicio práctico, consistente primeiro na análise e a discusión, oral e en grupo, e despois no informe individual escrito (comentario e conclusións) acerca dun suposto, relacionado co tema explicado.
Actividades tutoriais grupais: 1ª) realización e avaliación dos exercicios prácticos (1ª semana); 2ª) preparación e realización do exame (4ª semana); e 3ª) valorización dos resultados do exame (6ª semana).

TRABALLO AUTÓNOMO DO/A ESTUDANTE

1.- Estudo: preparación da materia polo/a aluno/a, podendo usárense os materiais recomendados polo profesor ou, previa consulta a este, outros que respondan aos contidos da materia.
2.- Tutorías: consulta e seguimento singularizados ao dispor do/a aluno/a.

Como regra xeral os traballos realizados terán un valor máximo do 70% e á participación outorgaráselle un valor máximo do 30%.

1) Avaliación continua
A avaliación continua inclúe (1) o desenvolvemento das sesións e (2) a realización dun exame (correspondente a un dos temas do programa).
A avaliación das sesións terá en conta a asistencia, a participación e os exercicios realizados; habitualmente, un informe por sesión. Por cada informe presencial, realizado nunha sesión, poderá obterse até 1 punto, sumando os valores do exercicio (até 0,7) e da participación (até 0,3). Por un informe non presencial poderá obterse até 0,7 puntos (excepcionalmente, até 1 punto). Competencias avaliadas: todas. En especial: Básicas, Transversais.
O exame será puntuado de 0 a 10. A puntuación mínima será 3, outorgada pola participación. Competencias avaliadas: todas. En especial: Xerais, Específicas.

2) Exames finais
Para poder presentarse ao exame final será necesario realizar o 60% dos exercicios ou estar exento da asistencia ás aulas presenciais.
A superación da materia por medio da avaliación continua exclúe a posibilidade de presentarse ao exame final.
O exame será puntuado de 0 a 10. Competencias avaliadas: todas. En especial: Xerais, Específicas.

Os/as estudantes exentos de asistencia ás aulas presenciais, para superar a materia, deberán realizar os informes preceptivos (dando conta deles nunha sesión oral) e o exame final.

DIMENSIÓNS DA AVALIACIÓN
1) Avaliación continua
Para aprobar, será suficiente con superar 5 puntos e realizar o 80% das sesións. Non será necesario realizar o exame.
Para obter nota (notábel, sobresaliente, matrícula), será necesario realizar o exame. Neste caso, a puntuación mínima outorgada polo exame será 5.
A nota final será a media das puntuacións das sesións (de 0 a 10) e do exame (de 0 a 10).

2) Exames finais
Para poder presentarse ao exame final será necesario realizar o 60% dos exercicios ou estar exento da asistencia ás aulas presenciais.
A superación da materia por medio da avaliación continua exclúe a posibilidade de presentarse ao exame final.
A nota final será a media das puntuacións das sesións (de 0 a 10) e do exame (de 0 a 10).

ESIXENCIA DE ORIXINALIDADE
Se alguén copiar, en calquer momento, suspenderá o curso. Por copiar enténdese: (a) o plaxio, tentar facer pasar por texto escrito por un/ha algún texto escrito por outro (prácticas); (b) responder a cuestións no exame non de memoria, senón mediante o emprego de apuntamentos, bibliografía ou informacións, cuxo uso non está autorizado no exame, ou mediante substitucións sexa da persoa sexa do exercicio.

Tempo de traballo: 75 horas (3 créditos ECTS). Estas horas repártense da seguinte maneira:

1) Horas presenciais semanais: 3 horas (docencia expositiva e interactiva). No total, 21 horas no semestre. Incluíndo 3 horas de tutorías grupais, 24 horas no semestre.

2) Horas non presenciais semanais: 1 hora, recomendada para a leitura dos temas/textos. Aproximadamente, 7 horas no semestre.

3) Tempo de estudo semestral: 51 horas (traballo do/a aluno/a).

1) Leitura previa ás aulas, e releitura posterior, dos textos.

2) Asistencia e participación nas aulas, imprescindibelmente nas clases prácticas.

3) Preparación dos temas marcados seguindo as pautas indicadas.

4) Consulta de dúbidas nas aulas ou en tutorías.

Tutorías: Serán 6 horas semanais (presenciais e/ou telemáticas), fixadas ao comezo de cada semestre, que figurarán na páxina da Facultade de Filosofía da USC, na secretaría do departamento de Filosofía e Antropoloxía e na porta do gabinete.
O meu gabinete é nº327, no 3º andar da Facultade de Filosofía (Praza de Mazarelos s/n). O teléfono 881-812526 e o enderezo electrónico: luisg.soto@usc.es.

Polo que respecta á actividade formativa (desenvolvemento da docencia, realización de probas, etc.), serán de aplicación todas as disposicións da USC (Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións, etc.) e da lexislación xeral atinentes.

Nomeadamente, chámase a atención sobre:

1) Responsabilidade ambiental: “En relación aos traballos persoais ou de grupo que se realicen para a materia, pídese ter en conta as seguintes indicacións que mellorarán a responsabilidade ambiental no emprego de recursos: Evitar tapas de plástico ou outros envoltorios externos innecesarios; sempre que sexa posible, empregar grampas en lugar de encanutillados; imprimir a dúas caras en calidade “aforro de tinta”; non empregar folios en branco como separadores de capítulos ou partes, e evitar anexos que non teñan referencia directa cos temas desenvolvidos”.

2) Perspectiva de xénero: “En atención a criterios de igualdade de xénero no ámbito universitario, recoméndase facer uso da linguaxe non sexista tanto no traballo cotiá da aula como nos traballos académicos encomendados”.

3) Cadro institucional e privacidade: 1) É obrigatorio o uso da conta de correo rai. 2) É obrigatorio o emprego das ferramentas tecnolóxicas institucionais: Campus Virtual, Microsoft Office 365, e outras ferramentas facilitadas pola facultade e autorizadas como ferramentas institucionais pola universidade. 3) Non se poderá empregar o teléfono móbil, salvo cando se use como instrumento de traballo seguindo as indicacións dadas polo docente, responsabilizándose o alumnado das consecuencias legais e académicas que poidan derivarse dun emprego non axeitado do mesmo. 4) Terase en conta que o ensino-aprendizaxe (clases/titorías) é un proceso privado, entendéndose privado como proceso de comunicación e intercambio entre o/a docente e o estudantado matriculado na materia. 5) É obrigatorio o cumprimento da normativa de protección de datos, que se pode consultar aquí:
https://www.usc.gal/es/politica-privacidad-proteccion-datos