Metodoloxía de Investigación en Ciencias Sociais e da Educación

Esta asignatura aborda cuestións básicas da metodoloxía de investigación en Ciencias Sociais e da Educación. Os obxectivos específicos a conquerir son os seguintes:

• Coñecer os fundamentos e características principais do coñecemento científico e da investigación social e educativa.
• Coñecer as distintas fases do proceso de investigación educativa.
• Coñecer os fundamentos da investigación cuantitativa e cualitativa
• Coñecer as características dos principais instrumentos e técnicas de recollida de datos.

Traballarase ademais baixo o suposto de que tal coñecemento debe aspirar a constituír un marco conceptual significativo para a/o estudante, asociado a unha actitude reflexiva e á comprensión crítica de tales contidos.

Os bloques temáticos básicos a contemplar nesta asignatura son os seguintes:
1. O coñecemento científico en Ciencias sociais e educativas.
Concepto e características
2. O proceso de investigación socioeducativa: fases
Formulación do problema e deseño da investigación
Desenvolvemento e obtención de resultados
Divulgación de resultados

3. A obtención de datos empíricos: técnicas de recollida de datos
Concepto, tipoloxía e criterios de selección
Principais técnicas de recollida de datos
Cuestionario
Observación
Entrevista

4. Perspectivas metodolóxicas en investigación socioeducativa
Metodoloxía cuantitativa
Metodoloxía cualitativa
Os métodos mixtos

5. Deontoloxía da investigación socioeducativa

Esta relación de contidos temáticos non supón necesariamente que sexan traballados nesta orde.

BÁSICA

Bisquerra, R. (2016) (Coord.). Metodología de la investigación educativa. La Muralla.
Jorrín Abellán, I.J., Fontana Abad,M. e Rubia Avi, B. (Coord.) (2021). Investigar en educación. Editorial Síntesis.
Fernández Sola, C., Granero Molina, J. e Hernández Padilla, J.M. (eds). (2019). Comprender para cuidar. Avances en la investigación cualitativa en Ciencias de la salud. Edual.
Sánchez Gómez, M.C. (2015). Metodología de investigación en pedagogía social. Pedagogía Social. Revista Interuniversitaria, 26, 21-34

BIBLIOGRAFIA COMPLEMENTARIA
Amat, O. e Rocafort, A. (2017). Como investigar.Profit.
Anguera Argilaga, M. T. (1997). Metodología de la observación en las ciencias humanas (6a ed). Cátedra.
Carballo Barcos, M., & Guelmes Valdés, E. L. (2016). Algunas consideraciones acerca de las variables en las investigaciones que se desarrollan en educación. Revista Universidad y Sociedad [seriada en línea], 8 (1), 140-150. http://rus.ucf.edu.cu/
Cardona, Mª C. (2002). Introducción a los métodos de investigación en educación. EOS.
Casas Algunta, J.; Repullo, J.R. e Donado, J.( 2003). La encuesta como técnica de investigación. Elaboración de cuestionarios y tratamiento estadístico de los datos (I). Atención Primaria, 31(8):527-38.
Facal, T. (2015). Guía para elaborar un proyecto de investigación social.Paraninfo.
Lara Guijarro, E. e Ballesteros, B. (2009). Métodos de investigación en educación social. Madrid: UNED.
Flick, U. (2004): Introducción a la investigación cualitativa. Morata.
Latorre, A., Del Rincón, D. e Arnal, J. (2003). Bases metodológicas de la investigación educativa (1ª ed.). Barcelona: Experiencias.
Martinez, F. (2002). El Cuestionario: Un Instrumento para la Investigación de las Ciencias Sociales. Laertes.
Navarro, A. (coord.) (2017). Fundamentos de la investigación y la innovación educativa. UNIR
Nieto Martin, S.(2012). (Ed.). Principios, métodos y técnicas esenciales para la investigación educativa. Dykinson.
Ruiz-bolivar, C. (2013). Instrumentos y técnicas de investigación educativa. DANAGA
Sarabia Sánchez, F. J. (2013). Métodos de investigación social y de la empresa. Piramide.
Tójar Hurtado, J.C. (2006). Investigación cualitativa. Comprender y actuar. La Muralla.
Tomé M.ª (coord.) (2019). Observación sistemática y análisis de contexto para la innovación y la mejora en Educación. Paraninfo

ENLACES a REVISTAS CIENTIFICAS DE INTERESE
http://revistas.um.es/rie
http://redie.uabc.mx/index.php/redie

Esta materia contribúe ao desenvolvemento das seguintes competencias básicas, xerais, trasversais e específicas do título:

Básicas

B1. Que o estudantado demostrara posuir e comprender coñecementos nun area de estudio que paret da base da educación secundaria xeral e que adoita atopar un nivel que se ben se apoia en libros de texto avanzados inclúe alguns aspectos que implican coñecementos procedentes da vangarda do seu campo de estudo.

Xerais

X1. Coñecer e comprender os fundamentos académicos e científicos nos que se sustenta o campo formativo e profesional, tendo capacidade para analizar críticamente a natureza das súas teorías, metodoloxías e ámbitos de intervención en educación social.

Trasversais

T1 - Expresarse e comunicarse facendo uso de diferentes códigos e recursos lingüísticos, materiais e tecnolóxicos
T4. Implicarse activamente na resolución de problemas e na toma de decisións.

Específicas
E1.1. Comprende os referentes teorico-conceptuais, históricos, comparados, metodolóxicos e pedagóxicos da Educación Social e das prácticas que nela se promoven
E2.6. Valorar e axustar a súa práctica profesional ás esixencias e compromisos deontolóxicos da educación social.

A metodoloxía empregada diríxese a favorecer a adquisición das competencias indicadas, propiciando que o alumnado desenvolva unha boa comprensión reflexiva e crítica dos contidos establecidos, así como unha certa capacidade de aplicación de tales coñecementos en situacións de investigación referidas a contextos socioeducativos.

Nas clases expositivas presentaranse os contidos fundamentais con apoio en xeral de presentación visuais e con exemplificacións concretas acordes aos contidos expostos; durante estas sesións propiciarase a participación do alumnado a través da resolución de cuestións puntuais, de busca de exemplos, de vinculación de relación con outros contidos xa expostos desta ou doutras materias, etc.

Nas clases interactivas desenvolveranse actividades xeralmente grupais, de carácter aplicado a partir dos contidos presentados nas clases expositivas. Estas actividades poderán ser diversas: análise de informes de investigación, formulación de problemas de investigación a partir de situación reais, revisión e deseño de instrumentos, etc.


Os productos das actividades de aula serán recollidas na propia sesión ou con posterioridade, en función do que se indique na sesión.
Nalgunhas ocasións ditas actividades precisarán da axeitada preparación previa por parte do alumnado, a fin de posibilitar a súa participación activa na clase. Algunhas destas actividades poderían realizarse fora do espacio da aula, para propiciar a aprendizaxe do emprego de técnicas como a observación ou a entrevista.

Ademais destas tarefas de aula o alumnado deberá realizar de forma grupal unha actividade práctica final correspondente ao tema 2, unha correspondente ao tema 4 e dúas correspondentes ao tema 3. Estas serán explicadas na clase pero se realizarán de forma autónoma, empregando as titorías par a supervisión e a resolución de dúbidas.

O traballo autónomo do alumnado inclúe: lectura crítica e estudo individual do material bibliográfico básico e complementario que se indique, a análise de informes de investigación, a preparación das actividades a desenvolver nas clases interactivas e a realización das prácticas finais de cada tema.

Empregarase a aula virtual como ferramenta de apoio ao desenvolvemento da docencia ao longo de todo o semestre, polo que é recomendable que o alumnado teña coñecementos mínimos do seu manexo. Fundamentalmente empregarase para a comunicación cos estudantes, como repositorio de material (guía de cada tema, material de lectura, documento das praticas..) e para a recepción de traballos prácticos.

Respecto dos materiais non haberá un dosier único da materia. Para cada tema concretarase o material necesario para a súa aprendizaxe na guía do tema, que poderán ser artigos, capítulos específicos de manuais, esquemas, etc. A documentación básica será subida a aula virtual.


Nos traballos e as practicas as referencias, citas e elaboración de táboas e figuras seguirán as normas de publicación da APA (Publication Manual of the American Psychological Association, 2019, 7ª ed.
https://normas-apa.org/wp-content/uploads/Guia-Normas-APA-7ma-edicion.p…

Se fora o caso, poderá facerse algunha saída ben no marco exclusivo desta materia, ben de forma conxunta con outras.

A avaliación das aprendizaxes terá primariamente un propósito formativo -ao longo de todo o cuadrimestre- con base na observación das actividades individuais e grupais realizadas, aasí como na participación nas clases, especialmente nas interactivas, e nas titorías.

Na avaliación final terase en consideración:

1.- O desempeño no exame, individual sen material que terá un carácter teórico-práctico.
Este terá un valor de 6 puntos
O exame terá lugar na data e hora oficial. Non se cambiará a data de examen a ningún estudante salvo nos casos contemplados na Normativa sobre avaliación do Rendemento académico da USC.

2-Actividades prácticas
2.1.-Actividades practicas de fin de tema: 4 puntos.
Serán grupais e deberán ser entregadas nas datas que se indiquen ao longo do curso.

2.2.- actividades de aula: serán recollidas e revisadas coa finalidade principal de detectar erros, que permitan reforzar e aclarar contidos. Non terán valor puntuable.

É preciso superar as dúas partes (exame e activiades fin de tema) para aprobar a materia.

Como norma xeral, para aprobar é requisito imprescindible asistir ao 80% das clases da materia. Para que as prácticas grupais de fin de tema sexan avaliadas a persoa debe ter o mínimo requirido de asistencia indicado.

XULLO
O/a estudante que non cumpra o requisito de asistencia non poderá superar a materia na oportunidade de maio nin de xullo.
O/a estudante que suspenda o examen en maio poderá repetilo en xullo. O/a estudante que tendo asistido ao 80% das clases non obtivera a metade da puntuación asignada a parte de práctica de fin de tema, deberá realizar as prácticas que se lle indiquen e entregalas na data do examen de xullo.

EXENTOS/A
O alumnado con exención de docencia oficial a clase (non asistencia ás clases expositivas) segundo o recollido na Instrucción nº1/2017, deberá ter unha titoría presencial ou online co profesorado da materia nos dez días seguintes da concesión da exención. Este alumnado será cualificado seguindo as pautas do alumnado asistente.

DISPENSA
Nesta materia non se completa a posibilidade de dispensa, por ter grupos de laboratorio, polo que a sistencia ás clases interactivas é obrigatoria para todo o alumnado matriculado

ALUMNADO COA MATERIA PENDENTE

O alumnado que non superara a materia no curso 23-24:

-que non cumprira do 23-24 o requisito mínimo de asistencia deberá asistir polo menos ao 80% das practicas. Se ten problema de horarios pode solicitar cambio de grupo.

- que teña o requisito mínimo de asistencia ás clases interactivas nese curso 23-24, e superada a parte práctica terá unha maior flexibilidade, nestes casos poderá non ter a obriga de asistir a algunhas das practicas de aula cando sexan similares ás de do curso 23-24 previa indicación do profesorado da materia.

En ambos casos deben entregar as prácticas de fin de tema nas datas fixadas formando parte dun grupo e realizar o exame previsto. Ambas partes, practicas de fin de tema e exame terá o valor previsto no apartado de avaliación.

Os traballos do estudantado deberán ser orixinais. Calquera traballo copiado suporá o suspenso da materia e a avaliación do alumno ou alumna na seguinte convocatoria.

A efectos avaliativos, un mesmo traballo non pode ser utilizado para varias materias, agás nas actividades programadas de forma coordinada.

A modo de referencia aproximada:

- Horas de traballo en aula: 48
- Horas de estudo e traballo individual o en grupo: 96
- Horas de realización de exames: 4
- Horas de titoría: 2

Tempo estimado total: 150

Para lograr un óptimo dominio da materia, resulta didácticamente necesario asistir de forma regular ás clases expositivas e, sobre todo, participar activamente nas interactivas. Lémbrase que a USC é unha universidade presencial, polo que é obrigatoria a asistencia a un mínimo do 80% das sesións de clase. Por isto, nos casos contemplados na normativa, o alumnado poderá solicitar a exención oficial de docencia

RESPONSABILIDADE MEDIOAMBIENTAL
En relación aos traballos persoais ou de grupo que se realicen para a materia, cómpre ter en conta as seguintes indicacións:
- Evitar tapas de plástico ou outros envoltorios externos innecesarios.
- Sempre que sexa posible empregar grampas en lugar de encanutillados.
- Imprimir a dúas caras en calidade “aforro de tinta”.
- Non empregar folios en branco como separadores de capítulos ou partes.
-Evitar portadas
- Evitar anexos que no teñan referencia directa cos temas desenvolvidos.

PERSPECTIVA DE XÉNERO
En atención a criterios de igualdade de xénero no ámbito universitario, recoméndase facer uso da linguaxe non sexista tanto no traballo cotiá de aula como nos traballos académicos encomendados. Pode obterse información ao respecto no enlace:
https://www.usc.gal/gl/servizos/area/igualdade/cultura-institucional

PROTECCIÓN DE DATOS PERSOAIS
Seguirase a normativa de privacidade e protección de datos persoais dispoñible en:
https://www.usc.gal/gl/normativa/protecciondatos/index.html

USO DO TELÉFONO MÓBIL
Queda restrinxido o emprego do teléfono móbil na aula a o seu emprego como instrumento de traballo, seguindo as indicacións dadas pola docente, responsabilizándose ao alumnado das consecuencias legais e académicas que poidan derivarse dunhna utilización non axeitada do mesmo.

CONTA DE CORREO
Para comunicación do profesorado debe empegarse a conta de correo da universidade (conta rai). De ser necesario empregar algunha ferramenta tecnolóxica, esta deberá ser de caracter institucional.

FERRAMENTAS TECNOLOXICAS
En caso necesario, deben empregarse ferramentas tecnolóxicas institucionais: Campus Virtual, Microsoft Office 365, e outras ferramentas facilitadas pola facultade e autorizadas como ferramentas institucionais pola universidade


PRIVACIDADE
Ter en conta que o ensino-aprendizaxe (clases / titorías) é un proceso privado, enténdase privado como proceso de comunicación e intercambio entre o/a docente e o estudantado matriculado na materia, polo que os materiais aportados para as clases, son para o uso do alumnado de xeito privado.

Obrigatoriedade do cumprimento da normativa de protección de datos https://www.usc.gal/es/politica-privacidad-proteccion-datos.