Prácticas Tuteladas

1. Datos descriptivos da materia.

Nombre: Practicas Tuteladas Carácter: Obligatoria (OB)

Convocatoria: Segundo semestre de quinto curso.

Créditos: 24 ECTS

Coordinador/a: Coordinador/a: Reyes Laguna Francia (Departamento de Farmacología, Farmacia y Tecnología Farmacéutica; teléfono: 881814909; correo electrónico: mdelosreyes.laguna@usc.es) y Paz García Martínez (Departamento de Bioquímica y Biología Molecular; teléfono: 881814908; correo electrónico: paz.garcia@usc.es).

Profesorado: Profesores Asociados vinculadas a Prácticas Tuteladas (Luis Brizuela Aparicio, Santiago Torres Labandeira, Laura León Rodríguez, José Antonio Fornos Pérez e Miguel González Barcia).

A metodoloxía empregada nas Prácticas Tuteladas é eminentemente práctica, ben na Oficina de Farmacia ou en Servizo de Farmacia Hospitalaria. Sempre baixo a supervisión dun titor profesional e dun profesor asociado.
Idioma no que se imparte: Galego, Castellano,

2. Situación, significado e importancia da materia no ámbito da titulación.

2.1. Módulo ao que pertence a materia no Plano de Estudos. Materias coas que se relaciona.

Módulo de Prácticas Tuteladas e Traballo de Fin de Grao.

2.2. Papel que xoga este curso neste bloque formativo e no conxunto do Plan de Estudos: Marco legal
O título de Grao en Farmacia está regulado pola Orde CIN/2137/2008, pola que se establece os requisitos para a verificación dos Títulos Universitarios Oficiais que habiliten para o exercicio da profesión de Farmacéutico (BOE. 20/11/2008).
Esa orde establece un Plan de Estudos cunha duración de cinco anos e 300 ECTS, onde deberá incluírse como mínimo, un módulo de 30 créditos dedicados á materia de Prácticas Tuteladas e Traballo de Fin de Grao.
Estas Prácticas poderán realizarse nunha oficina de farmacia (OF) aberta ao público e/ou nun hospital baixo a supervisión do Servizo Farmacéutico deste (Directiva 85/432/CEE; directiva 2005/36/CE; directiva 2013/55/UE).
A Lei 16/1997 (BOE 26/04/1997), recolle a regulación dos Servizos das Oficinas de Farmacia, establecendo que entre os servizos básicos que o farmacéutico debe prestar á poboación, atópase no punto 10 “A colaboración na docencia para a obtención do título de licenciado en Farmacia de acordo co previsto nas directivas comunitarias e a normativa estatal e as universidades polas que se establecen os correspondentes plans de estudo en cada unha delas”.

2.3. Requisitos para cursar a materia.
Para poder cursar e superar a materia é obrigatorio que os alumnos superasen como mínimo 243 ECTS, dos que polo menos 237 teñen que corresponder a materias de formación básica e obrigatorias.

Resulta aconsellable tamén que saiban desenvolverse con medios ofimáticos e internet a nivel de usuario. E tamén ter coñecemento de inglés para o manexo de esquemas, vídeos ou artigos.

3. 1. PROGRAMA DE PRÁCTICAS TUTELADAS EN FARMACIA COMUNITARIA

I. Organización da Farmacia Comunitaria


A.- Lexislación/ normativas.

• Libros oficiais: Receitarios. Estupefacientes. Farmacopeas.
• Lexislación sanitaria vixente
• Responsabilidades do farmacéuticos
• Concerto autonómico


B.- Administración e xestión

• Estrutura, dotación, organización da Farmacia Comunitaria.
• Recursos materiais e humanos
• Adquisición de medicamentos e produtos sanitarios: provedores, tipos de pedidos, albarás, facturas.
• Recepción de pedidos: comprobación e causas de erro.
• Devolución de medicamentos: caducidade, erro, etc.
• Almacenamento e conservación de medicamentos e produtos sanitarios, xestión de stocks (rotación, análise ABC, etc.…)
• Clasificación das especialidades farmacéuticas: EFG, EFP, DH, vacúas, medicamentos veterinarios, …
• Xestión de Medicamentos especiais: estupefacientes, medicamentos termolábiles. Custodia, control, devolución, informes a organismos oficiais…
• Xestión de receitas: tipos, requisitos, substitución, facturación, causas de devolución.
• Xestión de incidencias: Alertas farmacéuticas (calidade, seguridade, comercialización ilegal). Erros relacionados coa prescrición, dispensación, utilización


C.- Tecnoloxías de información e comunicación (TIC): o farmacéutico 2.0.

• Comunicación on- line na farmacia comunitaria
• Comunicación e información de medicamentos á pacientes
• Comunicación con outros profesionais sanitarios
• C.I.M. Centros de información de Medicamentos: obxectivos e funcionamento
• Informes, comunicados e alertas da A.E. M. P. S
• Circulares de C.Ou. F. s e Consellería de Sanidade
• Consulta de fontes de información dixitais e bibliografía básica
• Farmacovigilancia: Notificación de reaccións adversas a medicamentos. Tarxeta amarela e notificación dixital.
• Métodos e estratexias na procura da información de medicamentos en fontes dixitais


II.- Servizos Profesionais Farmacéuticos Asistenciais de Farmacia Comunitaria

A.1.- Servizos orientados ao proceso de uso dos medicamentos

• Conceptos e xeneralidades: PRM, RNM, problemas de saúde, Intervención farmacéutica, etc.
• Consulta e indicación farmacéutica ( IF): Protocolos e casos clínicos.
• Medicamentos sen receita: EFP, OTC.
• Dispensación de medicamentos: Protocolos e casos clínicos
• Dispensación de especialidades excluídas da seguridade social.
• Xenéricos e prezos de referencia.
• Substitución de medicamentos: normativa legal e criterios de actuación.
• Dispensación de doses unitarias.
• Conciliación da medicación.
• Adherencia terapéutica.
• Revisión da Medicación ( RUM)
• Formulación maxistral.
• Prescrición de fórmulas maxistrais.
• Elaboración e rexistro de fórmulas maxistrais e preparados oficinales. Normas de correcta elaboración e control de calidade. Documentación ( PNT).
• Niveis de formulación. Formulación a terceiros.
• Dispensación de fórmulas maxistrais.

A.2.- Servizos orientados a avaliar e mellorar os resultados dos medicamentos en saúde.

• Seguimento farmacoterapéutico: Protocolo e casos clínicos.
• Apoio e avaliación da adherencia terapéutica
• S. P.D.: Sistemas personalizados de dosaxe.
• Investigación: ensaios clínicos, investigación en resultados de saúde ( IRS), epidemioloxía, etc.

A.3.- Servizos relacionados coa Saúde da Comunidade

• Medidas antropométricas: Peso/altura/ IMC…
• Determinación de parámetros clínicos: Glicosa, colesterol, PAS/ PAD, MAPA…
• Prevención da enfermidade: Cribados, detección de riscos de enfermidades.
• Determinación de enfermidades ocultas / non diagnosticadas.
• Educación e información sanitaria
• Apoio colaborativo ao diagnóstico
• Promoción da saúde.
• Campañas institucionais e información á poboación.
• Programa de intercambio de xiringas
• Asesoramento nutricional

III.- Outras actividades na Farmacia Comunitaria

• Fitoterapia
• Dermofarmacia
• Saúde bucal-dental
• Ortopedia
• Saúde infantil
• Saúde da muller.
• Saúde do maior
• Formación

3. 2. PROGRAMA DE PRÁCTICAS TUTELADAS EN FARMACIA HOSPITALARIA


I. Organización dun servizo de Farmacia Hospitalaria

• Funcionamento xeral. Integración e relación con outros servizos do hospital e a súa área sanitaria. Comisións clínicas. Comisión de Farmacia e Terapéutica en estruturas de atención primaria.
• Informatización de actividades.
• Docencia e investigación.

II. Selección de medicamentos

• Oferta de medicamentos: Catálogo de especialidades farmacéuticas.
• Métodos e criterios de selección de medicamentos e produtos sanitarios. Comisión deFarmacia e Terapéutica
• Guía Farmacoterapéutica. Obxectivos, contido, elaboración e actualización.


III. Xestión de medicamentos e produtos sanitarios

• Conservación e almacenamento de medicamentos: termolábiles, estupefacientes, psicótropos, mostras de ensaios clínicos. Control de caducidades. Organización de almacéns.
• Xestión de stock de medicamentos. Conceptos básicos.


IV. Dispensación de medicamentos

• Normativa relativa á prescrición médica.

1. Tipos de medicamentos para a súa dispensación ( H, DH, Receita, especiais: estupefacientes, psicótropos, ECM. )

2. Documentación utilizada.

• Substitución de medicamentos polo farmacéutico: criterios, bases legais e técnicas.
• Programa de equivalentes terapéuticos.
• Dispensación de medicamentos no hospital:

1. Pacientes hospitalizados:

- Atención farmacéutica ao paciente ingresado a través do sistema de dispensación en doses unitarias e outros sistemas de dispensación automatizados. Identificación e seguimento dos problemas relacionados cos medicamentos ( PRM). Intervención farmacéutica.

- Dispensación ao alta en tratamentos agudos

2. Pacientes externos:

- Atención farmacéutica ao paciente externo:
- Programas especiais (VIH, nutrición domiciliaria, hepatite C, esclerose múltiple etc.)
- Seguimento e detección de PRMs en pacientes polimedicados na consulta externa.


V. Información farmacoterapéutica ao paciente e aos profesionais sanitarios

• Coñecemento das fontes bibliográficas básicas.
• Selección e utilización da información de medicamentos.
• Coñecemento dos diferentes problemas relacionados cos medicamentos.
• Información farmacoterapéutica:

- Ao paciente (oral e escrita):• Ao alta.• Ao paciente externo.

- Ao persoal sanitario (médicos, enfermeiras,...)


VI. Farmacovigilancia

Alertas farmacéuticas. Tipos: seguridade, calidade.Programa nacional de farmacovigilancia. Detección e comunicación de reaccións adversas.Tarxeta amarela.


VII. Elaboración e control de formas farmacéuticas.

• Formas farmacéuticas non estériles.

1. Prescrición e rexistro de fórmulas maxistrais.
2. Metodoloxía e utillaje para a súa elaboración, materias primas, excipientes, espazos para a preparación. Normativa legal
3. Fuentes de información máis usuais en relación á farmacotecnia.
4. Elaboración de fórmulas normalizadas no hospital. Criterios. Control de calidade. Identificación, conservación, caducidade.

• Dosaxe individualizada. Metodoloxía.
• Formas farmacéuticas estériles. Tipos. Nocións básicas: técnica de preparación, esterilidade, estabilidade.
• Elaboración de mesturas intravenosas. Metodoloxía. Material sanitario relacionado coa administración ao paciente ( infusores, analgésia controlada por paciente..).


VIII. OUTRAS ACTIVIDADES

• Nut rición artificial. Valoración do estado nutricional. Deseño e preparación de dietas de nutrición parenteral e enteral. Seguimento de pacientes.
• Reconstitución e dosaxe de citostáticos. Centralización.
• Farmacocinética clínica. Tipos de medicamentos a monitorizar.
• Atención farmacéutica ao paciente xeriátrico nunha residencia sociosanitaria
• Ensaios Clínicos. Participación do Servizo de Farmacia. Normativa legal.
• Atención farmacéutica ao paciente pediátrico.
• Atención farmacéutica ao paciente crítico (UCI, Reanimación, Transplantes…).
• Atención farmacéutica ao paciente con patoloxía psiquiátrica.
• Atención farmacéutica ao paciente oncohematológico

4. Bibliografía

Normativas de Prácticas Tuteladas dos Centros docentes que imparten o Grado de Farmacia en España.

Orde CIN/2137/2008, de 3 de xullo, pola que se establecen os requisitos para a verificación dos títulos universitarios oficiais que habiliten para o exercicio da profesión de Farmacéutico.

Lei 16/1997 de 25 de abril, de regulación de servizos das oficinas de farmacia. BOE de 26 de Abril de 1997.

Directiva 85/432/CEE, de 16 de setembro de 1985, relativa á coordinación das disposicións legais, reglamentarias e administrativas para certas actividades farmacéuticas. DOCE nº L 253/34, de 24 de setembro de 1985.

Directiva 2005/36/CE do Parlamento europeo e do Consello de 7 de setembro de 2005 relativa ao recoñecemento de cualificaciones profesionais. DOCE nº L255/22, de 30 de setembro de 2005.

Directiva 2013/55/UE do Parlamento Europeo e do Consello de 20 de novembro de 2013 pola que se modifica a Directiva 2005/36/CE relativa ao recoñecemento de cualificaciones profesionais e o Reglamento (UE) n ou 1024/2012 relativo á cooperación administrativa a través do Sistema de Información do Mercado Interior («Reglamento IMI»). DOCE nº 354/132, de 28 de decembro de 2013.

Real Decreto 592/2014, de 11 de Xullo, polo que se regulan as prácticas académicas externas dos estudantes universitarios. (BOE 184, 30 de xullo de 2014).

Coñecementos:
Con 03. Saber aplicar o método científico e adquirir habilidades no manexo da lexislación, fontes de información, bibliografía, elaboración de protocolos e outros aspectos que se consideren necesarios para o deseño e avaliación crítica de ensaios preclínicos e clínicos.
Con 04. Adquirir coñecementos para deseñar, preparar, subministrar e dispensar medicamentos e outros produtos de interese sanitario.
Con 05. Adquirir coñecementos en farmacoterapia e dietoterapia, así como no ámbito nutricional e alimentario nos establecementos nos que prestan servizos.
Con 06. Adquirir coñecementos básicos en xestión clínica, economía da saúde e uso eficiente dos recursos sanitarios para promover o uso racional de medicamentos e produtos sanitarios.
Con 07. Coñecer, avaliar e valorar problemas relacionados cos fármacos e medicamentos, así como participar en actividades de farmacovixilancia.
Con 08. Coñecer as actividades de farmacia clínica e social, seguindo o ciclo de atención farmacéutica.

Habilidades ou destrezas:
H/D 01. Intervir en actividades de promoción da saúde e prevención da enfermidade, a nivel individual, familiar e comunitario, cunha visión integral e multiprofesional do proceso saúde-enfermidade.
H/D 05. Desenvolver habilidades de comunicación e información, tanto orais como escritas, para o trato cos pacientes e usuarios do centro onde desenvolve a súa actividade profesional.
H/D 21. Organizar e xestionar o funcionamento dunha oficina de farmacia.
H/D 22. Xestionar medicamentos.
H/D 23. Conservar, salvagardar, dispensar e distribuír racionalmente os medicamentos e outros produtos farmacéuticos
H/D 24. Elaborar fórmulas maxistrais e preparacións oficiais.
H/D 25. Prestar atención farmacéutica aos pacientes
H/D 26. Realizar farmacovixilancia
H/D 27. Realizar a facturación dunha Oficina de Farmacia.

6. 1. Metodoloxía docente das Prácticas Tuteladas en Farmacia Comunitaria


I. Actividades prácticas de avaliación continua

Ao longo do período da realización das prácticas, a través da plataforma virtual, os alumnos deberán presentar os seguintes documentos:

a. Unha memoria en 2 partes:

• a primeira corresponderá á parte I do programa: Organización da farmacia comunitaria. Lexislación/normativa, administración e xestión, Tecnoloxías de información e comunicación.
• A segunda corresponderá ás partes II e III do programa: Funcións da Farmacia Asistencial orientada ao paciente e outras actividades na Farmacia Comunitaria.

A extensión da memoria será, como máximo, de seis páxinas, bibliografía e portada incluidas, para cada unha das partes. A presentación farase en folla tamaño DIN A4, marxes superior e inferior de 3 cm, marxes dereito e esquerdo de 2,5 cm e interlineado de 1,5 cm. A letra utilizada será Arial ou Times New Roman en tamaño 12.
Incluirase a bibliografía que se considere oportuna segundo formato Vancouver de CC Biomédicas (véxase ficheiro na USC virtual)
Estes documentos deberán subirse á plataforma nos prazos que se indicarán no calendario de cada quenda na aula virtual da materia.

b. Resolución dun caso de xestión que se propoñerán na plataforma virtual da materia. Unha vez resolvido deberá de entregarse a través de dita plataforma nos prazos que se indicarán en cada quenda na aula virtual da materia.

c. Resolución de dous casos de indicación, que se propoñerán na plataforma virtual da materia e teranse que enviar a través de dita plataforma nos prazos que se indicarán en cada quenda na aula virtual da materia.

d. Resolución de dous casos de dispensación que se propoñerán na plataforma virtual da materia e teranse que enviar a través de dita plataforma nos prazos que se indicarán en cada quenda na aula virtual da materia.


É obrigatorio resolver todos os casos propostos para poder superar a materia. Para a formación do alumno poderase utilizar a USC virtual así como a docencia en liña a través de programas como MS-Teams ou similares.


II. Actividades complementarias.

Para completar a formación do alumno, está prevista a realización de actividades complementarias programadas a base de conferencias, coloquios, etc., que se procurarán concentrar nunha semana ao principio ou ao final do período de realización das estancias e a realización de sesións formativas propostas polos profesores asociados ao longo das PT. A asistencia dos alumnos a estas actividades é obrigatoria, polo que, durante o período de realización das mesmas, os alumnos estarán liberados das súas obrigacións na oficina de farmacia



6. 2. Metodoloxía docente das Prácticas Tuteladas en Farmacia Hospitalaria


I. Actividades prácticas de avaliación continua

Ao longo do período da realización das prácticas, a través da plataforma virtual, os alumnos deberán presentar os seguintes documentos:

a. Unha folla resumen cada vez que finalicen unha das rotacións. Na devandita folla debe recoller a/ s parte/ s do programa abordado/ s durante ese período. Devandito informe de memoria deberá acompañarse do documento de compromiso de formación escaneado cada mes que deberá estar asinado polo titor.
Estes documentos deberán subirse á plataforma. A suma de todos eles constituirá a memoria, que terá un peso na nota final dun 15%

b. Resolución de diferentes casos clínicos que se propoñerán na plataforma virtual da materia e teranse que enviar a través de dita plataforma nos prazos que se indicarán en cada quenda na aula virtual da materia.

É obrigatorio resolver todos os casos propostos para poder superar a materia.

II. Actividades complementarias.

Para completar a formación do alumno, está prevista a realización de actividades complementarias programadas a base de conferencias, coloquios, etc, que se procurarán concentrar nunha semana ao principio ou ao final do período de realización das estancias. A asistencia dos alumnos a estas actividades é obrigatoria, polo que durante o período de realización das mesmas, os alumnos estarán liberados das súas obrigacións no Hospital.

Tamén se efectuará unha visita ao HOSPITAL VETERINARIO ROF CODINA DE LUGO, sempre que se dispoña dos recursos necesarios.

7. 1. Avaliación das Prácticas Tuteladas en oficina de Farmacia
Para superar a materia é imprescindible realizar todas as actividades programadas na aula virtual, no tempo establecido. A non realización
dalgunha das partes, ou non obter unha cualificación mínima de 3,5 puntos sobre 10 nalgunha delas (p.e. un caso de indicación),
automaticamente IMPIDE SUPERAR A MATERIA.
As actividades programadas na plataforma virtual, forman parte da avaliación continua da materia, o que constitúe o 50% da nota final. O 50%
restante correspóndelle á avaliación do titor e ao exame.
As porcentaxes de cada actividade na nota total son:
• Caso de Xestión: 7%
• Casos de Indicación: 14%.
• Casos de dispensación: 14%
• Memoria: 15%:
• Exame: 40%
• Informe de titor: 10%
7. 2. Avaliación das Prácticas Tuteladas en Farmacia Hospitalaria
Para superar a materia é imprescindible realizar todas as actividades programadas na aula virtual e no tempo establecido. A non realización e
entrega dalgunha delas, automaticamente IMPIDE SUPERAR A MATERIA.
As porcentaxes de cada actividade na nota total son:
• Memoria: 15%. (Incluirá as actividades realizadas durante cada mes e avaladas/ asinadas polo titor).
• Resolución dos casos propostos: 35%.
• Exame: 40%
• Informe de titor: 10

Esta materia é eminentemente práctica con directiva europea tal e como aparece descrito nos obxectivos da materia.
O alumno ten que dedicarlle un tempo de traballo persoal para preparar os traballos que debe entregar para a avaliación continua.
Os alumnos teñen que asistir obrigatoriamente ás conferencias organizadas que están dentro do calendario.