Literatura española do século XVII: poesía

1) Análise da evolución da poesía española do século XVII (1580-1650) a través dos seus principais autores e obras.

2) Estudo das figuras poéticas máis destacadas: Góngora, Lope de Vega e Francisco de Quevedo, representantes de tres orientacións poéticas diferentes.

Tema 1. - Escolas, xeracións e grupos poéticos durante o século XVII. A "escola sevillana". Os poetas aragoneses. Os poetas madrileños. Os medios de difusión da poesía lírica.

Tema 2. Teorías e xuízos sobre a poesía. As polémicas en torno á dificultade poética. As nocións de "concepto" e "agudeza".

Tema 3. A poesía de Góngora. Sinopse biográfica. Difusión das súas obras. Métrica. Temas. Principais trazos estilísticos. O teatro de Góngora. "Polifemo e Galatea". Comentaristas e anotadores de Góngora. A súa influencia noutros escritores españois.

Tema 4. A poesía de Lope de Vega. Os seus xuízos sobre a poesía. Inventario da súa obra poética. Os romances. Outras composicións temperás. As "Rimas". As "Rimas sacras". "Rimas de Tomé de Burguillos".

Tema 5. A poesía de Quevedo. Teoría literaria. Difusión dos seus poemas. A poesía moral. A poesía satírica e burlesca. A poesía amorosa. As silvas.

Tema 6. Poesía escrita por mulleres.


TEXTOS POÉTICOS DE LECTURA OBRIGATORIA (antoloxías):

a) Luis de Góngora: "Antología poética", ed. de A. Carreira, Madrid: Austral, 2016; Barcelona: Crítica, 2009.

b) Lope de Vega: "Poesía selecta", ed. de A. Carreño, Madrid, Cátedra, 1984.

c) Francisco de Quevedo: "Antología poética", edición de José María Pozuelo Yvancos, Madrid: Biblioteca Nueva, 1999. / "Poesía varia", edición de James O. Crosby, Madrid: Cátedra.

d) Asimesmo, serán de lectura obligatoria todos los textos que la profesora facilite y explique durante el desarrollo del curso.

Bibliografía básica (lectura obrigatoria)
GÓNGORA, Luis de: "Antología poética", ed. de A. Carreira, Madrid: Austral, 2016; Barcelona: Crítica, 2009.
LOPE DE VEGA: "Poesía selecta", ed. de A. Carreño, Madrid, Cátedra, 1984.
QUEVEDO, Francisco de: "Antología poética", edición de José María Pozuelo Yvancos, Madrid: Biblioteca Nueva, 1999. / "Poesía varia", edición de James O. Crosby, Madrid: Cátedra.

ALONSO VELOSO, María José: Trazos xerais da poesía do século XVII (unidade didáctica), Santiago de Compostela, Universidade de Santiago de Compostela / Servizo de Publicacións e Intercambio Científico, 2022.
ALONSO VELOSO, María José: A poesía na preceptiva. A crítica literaria e as polémicas (unidade didáctica), Santiago de Compostela, Universidade de Santiago de Compostela / Servizo de Publicacións e Intercambio Científico, 2022.
ALONSO VELOSO, María José: O barroco literario en España: a poesía de Luis de Góngora (1561-1627), Santiago de Compostela, Universidade de Santiago de Compostela / Servizo de Publicacións e Intercambio Científico (Serie Esenciais), 2020.
ALONSO VELOSO, María José: O barroco literario en España: a poesía de Lope de Vega (1562-1635), Santiago de Compostela, Universidade de Santiago de Compostela / Servizo de Publicacións e Intercambio Científico (Serie Esenciais), 2020.
ALONSO VELOSO, María José: O barroco literario en España: a poesía de Francisco de Quevedo (1580-1645), Santiago de Compostela, Universidade de Santiago de Compostela / Servizo de Publicacións e Intercambio Científico (Serie Esenciais), 2020.

Bibliografía compplementaria (lectura recomendada)
1. Xeral
AGRAIT, Gustavo: El “beatus ille” en la poesía lírica del Siglo de Oro, Universidad de Río Piedras, 1971.
ALBORG, Juan Luis: Historia de la literatura española. Siglo XVII, Madrid: Gredos,
CABAÑAS, Pablo: El mito de Orfeo en la literatura española, Madrid: CSIC, 1948.
COSSÍO, José M. de: Fábulas mitológicas en España, Madrid: Istmo, 1998.
BAEHR, Rudolf: Manual de versificación española, Madrid: Gredos, 1973.
FERRI COLL, J. M., Las ciudades cantadas. El tema de las ruinas en la poesía española del Siglo de Oro, Alicante: Universidad, 1995.
FUCILLA, Joseph. G.: Estudios sobre el petrarquismo en España, Madrid: Anejo RFE, 1960.
GALLEGO MORELL, Antonio: El mito de Faetón en la literatura española, Madrid: CSIC, 1965.
GARCIA AGUILAR, Ignacio: Poesía y edición en el Siglo de Oro, Madrid: Calambur, 2009.
LÓPEZ BUENO, Begoña: La poética cultista de Herrera a Góngora, Sevilla: Alfar, 1987.
MARAVALL, José Antonio: La cultura del Barroco, Barcelona: Ariel, 1975.
PARKER, ALEXANDER: La filosofía del amor en la literatura española. 1480-1680, Madrid: Cátedra, 1987.
RUIZ PÉREZ, Pedro: La rúbrica del poeta, Valladolid: Universidad, 2009.
SÁNCHEZ, José: Academias literarias del Siglo de Oro español, Madrid: Gredos, 1961.


2. Góngora
ALONSO, Dámaso: Góngora y el gongorismo, Madrid: Gredos, 1978-1984, 3 volúmenes.
OROZO, Emilio: Lope y Góngora, frente a frente, Madrid: Gredos, 1973.
WOODS, Michael: The Poet and the Natural World in the Age of Góngora, Oxford: University Press, 1978.

3. Lope de Vega

ALONSO, Dámaso: Poesía española. Ensayo de métodos y límites estilísticos, Madrid: Grados, 1971
CARREÑO, Antonio: El romancero lírico de Lope de Vega, Madrid: Gredos, 1978.
NOVO, Yolanda: Las "Rimas sacras" de Lope de Vega, Santiago: Universidad, 1990.
ZAMORA VICENTE, Alonso: Lope de Vega. Su vida y su obra, Madrid: Gredos, 1969.

4. Quevedo
ALONSO VELOSO, María José: Tradición e ingenio en las letrillas, las jácaras y los bailes de Quevedo, Vigo: Universidad, 2005.
ARELLANO, Ignacio. Poesía satírico-burlesca de Quevedo, Pamplona: Eunsa, 1984
CANDELAS COLODRÓN, M. A.: La poesía de Quevedo, Vigo: Universidad, 2007.
FERNÁNDEZ MOSQUERA, Santiago: La poesía amorosa de Quevedo, Madrid: Gredos, 1999.
REY, Alfonso: Quevedo y la poesía moral española, Madrid: Castalia, 1995.
REY, Alfonso y ALONSO VELOSO, María José, eds.: Poesía amorosa de Quevedo (Erato), Pamplona: Eunsa, 2011 y 2013, 2 vols.
REY, Alfonso y ALONSO VELOSO, María José, eds.: Poesía completa de Quevedo, Barcelona: Castalia, 2021.

CG1 - Adquisición E comprensión de coñecementos, métodos científicos e recursos de análise para (a) o estudo avanzado lingüístico e literario do español e as súas literaturas; (b) o estudo básico/medio dunha segunda lingua (nivel B2) e a súa literatura, de Filoloxía Románica, de Lingüística Xeral e de Teoría da Literatura e Literatura Comparada.
CG2 - Habilidades para aplicar eses coñecementos e métodos para recoñecer, identificar e resolver problemas tanto no ámbito dos estudos lingüísticos e ltierarios como no seu ámbito profesional: docencia de lingua (como L1 o LE) e de literatura, asesoría e corrección lingüística, planificación lingüística, mediación comunicativa, traducción, lingüística clínica, actividades editoriais, etc.
CG3 - Capacidade de reflexión e de pensamento crítico para describir, interpretar e valorar os feitos lingüísticos e literarios.
CG4 - Capacidade para aplicar o razonamento inductivo e deductivo, ao combinar a análise dos datos coa argumentación teórica.
CG5 - Capacidad de abstracción, síntese e análise, ao extraer xeneralizacións a partir da descripción dos datos.
CG6 - Capacidade para transmitir información, ideas, problemas e solucións sobre cuestións relativas á lingua e a literatura españolas a un público especializado e non especializado.
CG7 - Dominio da expresión oral e escrita, en español e noutraslinguas, en distintos contextos.
CG8 – Habilidade no manexo de ferramentas informáticas e no uso de redes que permitan establecer contactos nacionais e internacionais.
CG9 - Habilidade para traballar en colaboración e en contextos multiculturais y multilingües.
CG10 - Aprendizaxe autónoma de novos coñecementos e técnicas de análise.
CB1 – Que os estudantes teñan demostrado posuír e comprender coñecementos nunha área de estudo que parte da base da educación secuandaria xeral e se encontra nun nivel que, se ben se apoia en libros de textos avanzados, inclúe tamén algún aspectos que implican coñecementos procedentes da avanguarda do seu campo de estudo.
CB2 – Que os estudantes saiban aplicar os seus coñecementos ao seu traballo ou vocación dunha forma profesional e posúan as competencias que se demostrar por medio da elaboración e ddefensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de estudo.
CB3 –Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo) para emitir xuizos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética.
CB4 - Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado coma non especializado.
CB5 – Que os estudantes teñan desarrollado aquelas habilidades de aprendizaxe necesarias para emprender estudos posteriores cun alto grao de autonomía.

ESPECÍFICAS
CE4: Identificar e comprender aqueles elementos (obxecto de estudo, metodoloxía, linguaxe e terminoloxía crítica especializada, et.) que definen e articulan os estudos lingüísticos e literarios como disciplinas científicas no ámbito das Humanidades.
CE5 - Recoñecer o carácter interdisciplinar dos estudos lingüístico-literarios.
CE7 - Dominar os diversos enfoques y métodos que permiten la comprensión crítica de la obra literaria.
CE8 - Coñecer os escritores e obras máis importantes e representativas de xéneros, correntes ou tendencias de cada un dos períodos da historia da literatura.
CE10 - Comprender a complexidade dos feitos lingüísticos e das obras literarias, aprender a apreciar os seus valores estéticos e extraer o caudal informativo que contén o texto literario.
CE12 - Interpretar con rigor as obras máis importantes e representativas de xéneros, correntes ou tendencias de cada un dos períodos da historia da literatura española.
CE13 – Coñecer a teoría e o pensamento estético no seu discurrir histórico en tanto condicionante de xéneros, estilos, morfoloxía e técnicas do discurso literario.
CE15 – Coñecer as características das diversas manifestacións da creación literaria, incardinándoas no contexto sociocultural no que se xestan e conectándoas con outras formas de expresión artística.
CE16 - Adquirir destrezas no manexo de novas tecnoloxías que faciliten o estudo da lingua e a literatura españolas.
CE17 – Empregar ferramentas de búsqueda de recursos bibliográficos para o estudo da lingua española e manexar as fontes documentais e bibliográficas propias da literatura.
CE18 - Desarrollar a competencia comunicativa.

Nas sesións teóricas (30 horas) terá lugar a lección da profesora, centrada en aspectos históricos, culturais e terminolóxicos, tomando como referencia os textos de lectura obrigatoria.
Nas sesións de seminario (15 horas) afondarase no comentario dos textos de lectura obrigatoria, estudando co máximo detalles os seus aspectos temáticos, estilísticos e métricos.
As horas de titorías dedicaranse a axudar ao alumno resolvendo as súas dúbidas ou ampliando a súa información.
Eventualmente, proporcionaranse materiais de traballo a través da aula virtual da materia.

A asignatura está constituida polas clases teóricas e as prácticas, reflectidas ambas na avaliación da aprendizaxe. O sistema de avaliación será o seguinte:

– Un exame final, que terá lugar no día e hora establecidos oficialmente polo centro. A calificación obtida representará o 60% da nota final da asignatura.
– A avaliación continua supoñerá o 40% da calificación, e se manterá tanto se o alumno realiza o exame na primera oportunidad ou na segunda. Será obrigatoria a realización das actividades propostas pola profesora e a asistencia a clase (alomenos ó 90% das horas), que será controlada a través dun sistema de firmas e computará na calificación final. O alumno non poderá presentarse ao examen, en ningunha das dúas oportunidades, sen ter completado as actividades relacionadas coa avaliación continua.
– Os alumnos con dispensa concedida pola Xunta de Facultade só realizarán o exame oficial, que no seu caso representará o 100% da nota. Serán avaliados da mesma forma aqueles que non poidan asistir a clase por incompatibilidade horaria con outras materias, sempre e cando o acrediten documentalmente durante a primeira semana de actividade docente do curso académico.
– Na segunda oportunidade o sistema será o mesmo.

Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas, será de aplicación o recollido na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de calificacións.

Sesións expositivas: 32 horas.

Sesións de seminario: 16 horas.

Sesións de avaliación: 3 horas.

Tutorías programadas: 3 horas.

Elaboración de traballos, lecturas obrigatorias e preparación de exames: 100 horas.

Levar ao día todo tipo de lecturas e traballo, dando prioridade aos textos obrigatorios.

Ler estes e outros textos literarios que conveñan de xeito analítico, con perspectiva histórica.

Consultar a bibliografía secundaria básica.

Aos estudiantes estranxeiros, sexan "Erasmus" ou de "Intercambio", demándaselles un nivel de coñecemento da lingua castelá ou española acorde co nivel de traballo, lecturas e comprensión crítica do xénero poesía dentro dunha parcela antiga da nosa historia literaria do século XVII.

Segundo o descriptor desta materia, recoméndase unha formación previa, para todos os estudantes, na que, entre outros, “debe dominarse a lingua española oral e escrita, posuír o hábito da lectura, nocións de historia e de literatura, así como as bases da análise literaria”.

Idioma de impartición: castelán.