Gramática española 1: Clases de palabras

OBXECTIVOS XERAIS. LOGROS REFERIDOS A COMPETENCIAS XENÉRICAS

1. Enfrontarse a problemas de análises e elaborar respostas razoadas.
2. Proporcionar coñecementos que permitan construír argumentos ben fundados e coherentes.
3. Mellorar os procesos de lectura comprensiva e analítica.
4. Desenvolver habilidades para compoñer discursos orais e textos escritos que reflictan adecuadamente as respostas aos problemas suscitados.
5. Estimular as capacidades intelectivas provocando o debate e a discusión na resolución dos exercicios prácticos.

OBXECTIVOS ESPECÍFICOS. LOGROS REFERIDOS A COÑECEMENTOS E DESTREZAS DA MATERIA.

1. Utilizar argumentos para sustentar propostas de análises das unidades lingüísticas.
2. Recoñecer os principais trazos das clases e subclases de palabras, tanto nos seus valores semánticos como nas súas manifestacións formais.
3. Comprender de que forma están interrelacionadas as categorías gramaticais.
4. Comparar formas de palabra en contextos específicos e sinalar os seus parecidos e as súas diferenzas.
5. Proporcionar explicacións coherentes sobre as propiedades sintagmáticas das clases de palabras.
6. Saber construír exemplos que mostren os trazos caracterizadores das clases de palabras.
7. Aplicar técnicas de análise gramatical a secuencias concretas.

1. Criterios de clasificación das palabras en español
1.1. Palabras lexicamente plenas
1.2. Palabras gramaticais
1.2.1. O artigo e o pronome persoal
1.2.2. Demostrativos, posesivos e cuantificadores
1.2.3. Relativos, interrogativos e exclamativos

2. O verbo
2.1. O aspecto. Subclases de aspecto
2.2. A modalidade e o modo
2.3. O tempo. Os tempos verbais do español
2.4. Formas non persoais. Perífrases verbais

3. O substantivo e o adxectivo. Frases nominais, substantivas e adxectivas
3.1. Subclases de substantivos e de adxectivos
2.2. Estrutura das frases substantivas e adxectivas. A frase nominal

4. O adverbio e a frase adverbial
4.1. Clases de adverbios. Locucións adverbiais
4.2. A frase adverbial

a) BÁSICA
Alcina J.-Blecua, J.M., Gramática española, Barcelona, Ariel, 2001, 10ª ed.
Bosque, I., Las categorías gramaticales, Síntesis, Madrid, 1989. 2014, 2ªed.
Di Tullio, Ángela. 2014. Manual de gramática del español. Buenos Aires: Waldhuter Ed. 2ª ed.
Di Tullio, Ángela y Marisa Malcuori. Gramática del español para maestros y profesores del Uruguay. Montevideo: ANEP. ProLEE. 2012.
Gili Gaya, S., Curso superior de sintaxis española, Spes, Barcelona, 19618, Cap. VII §§ 78-84.
Gómez Torrego, L., Gramática didáctica del español. Madrid: SM., 2007.
Marcos Marín, Francisco, F. Javier Satorre Grau y Mª Luisa Viejo Sánchez (1998), Gramática española. Madrid: Editorial Síntesis
RAE y ASALE, Nueva gramática básica de la lengua española. (NGBLE) Real Academia Española y. Madrid: Espasa, 2011.
RAE y ASALE, Nueva gramática de la lengua española. Manual. Madrid: Espasa. 2010. Cap. sobre clases de palabras.
Seco, R., Manual de gramática española, Aguilar, Madrid, 19679. 1ª parte.
Sedano, M.. Manual de gramática del español, con especial referencia al español de Venezuela. Caracas: Univ. Central de Venezuela 2011.Caps. 5-12, 14

b) COMPLEMENTARIA
Alarcos Llorach, E., Estudios de gramatica funcional del español, Madrid, Gredos 19803, especialmente “Español “que””, 260-274 y “ “Un”, el número y los indefinidos”, 275-286.
Álvarez Martínez, M. Á., El adverbio, Arco/Libros, Madrid, 1994.
Bosque, I. (ed.), Tiempo y aspecto en español. Madrid: Cátedra, 1990
Bosque, I. (ed.). Indicativo y subjuntivo. Madrid: Taurus Universitaria, 1990
Bosque, I. / Demonte, V. (dirs.) (1999), Gramática descriptiva de la lengua española, vol 1: Sintaxis básica de las clases de palabras. Madrid, Espasa Calpe.
Butt, J. y C. Benjamín, A New Reference Grammar of Modern Spanish, New York, Routledge, 2013 (5ª ed.)
Cabezas Holgado, E., La preposición I y II, Madrid, Arco Libros, 2015.
Coseriu, E., “Sobre las categorías verbales (partes de la oración)” en Gramática, semántica, universales, Gredos, Madrid, 1978, 50-79.
López García, Á., Gramática del español. III. Las partes de la oración. Madrid: Arco/Libros, 1988.
Porto Dapena J.A., Relativos e interrogativos, Madrid: Arco Libros, 20152.
RAE y ASALE, Nueva gramática de la lengua española, Real Academia Española y. Madrid: Espasa, 2009.
Rojo, G., La temporalidad en el verbo español. Verba 1 (1974), 68-149.
Rojo, G., Relaciones entre temporalidad y aspecto en el verbo español. En I. Bosque (ed.): Tiempo y aspecto en español. Madrid: Cátedra, 1990, 17-43.
Sánchez López, C., El grado de adjetivos y adverbios, Madrid: Arco-Libros, 2006
Wotjak, G. (ed.). En torno al sustantivo y adjetivo en español actual: aspectos cognitivos, semánticos, (morfo)sintácticos y léxicogenéticos, Madrid: Iberoamericana-Vervuert, 2000.

c) DICCIONARIOS
Real Academia Española, Diccionario de la lengua española, Madrid, Espasa-Calpe, 201423. URL:https://dle.rae.es/ [DLE]
Real Academia Española, Diccionario panhispánico de dudas, 2005. URL: https://www.rae.es/dpd/ [DPD]
Alvar, Manuel: Diccionario actual de la lengua española, Vox, Barcelona, Biblograf, 1995.
Gutiérrez Cuadrado, Juan, dir, Diccionario Salamanca de la lengua española, Madrid, Santillana / Universidad de Salamanca, 2009. [SALAMANCA].
Maldonado, C., dir., Diccionario de uso del español actual, Madrid, SM, 2006 (2ª ed.). [CLAVE].
Moliner, M., Diccionario de uso del español [DUE], Madrid, Gredos, 1966-67, 2008 (3ª).
Seco, M., O. Andrés y G. Ramos, Diccionario del español actual. 1999. [DEA].

COMPETENCIAS BÁSICAS E XERAIS DO GRADO

CB1. Capacidade para conectar os coñecementos previos con outros máis avanzados no ámbito da lingüística hispánica.
CB2. Capacidade para elaborar argumentos e defendelos, así como para propoñer solucións a problemas lingüísticos.
CB3. Capacidade para reunir e interpretar datos lingüísticos relevantes co fin de emitir xuízos reflexivos.
CB4. Capacidade para transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público especializado e non especializado.
CB5. Capacidade para aplicar de forma autónoma en estudos posteriores as habilidades de aprendizaxe adquiridas.
CG1. Adquisición e comprensión de coñecementos, métodos científicos e recursos de análises específicas para o estudo lingüístico avanzado do español.
CG2. Habilidade para aplicar os coñecementos e métodos adquiridos na identificación e resolución de problemas, tanto no ámbito dos estudos lingüísticos como no ámbito profesional.
CG3. Capacidade de reflexión e pensamento crítico para describir, interpretar e valorar os feitos lingüísticos.
CG4. Capacidade para aplicar o razoamento inductivo e deductivo, combinando a análise dos datos coa argumentación teórica.
CG5. Capacidade de abstracción, síntese e análise para extraer ideas xerais a partir da observación e descrición dos datos.
CG6. Capacidade para transmitir información, ideas, problemas e solucións sobre cuestións da lingua española a un público especializado e non especializado.
CG7. Dominio da expresión oral e escrita en español en diferentes contextos de uso.
CG8. Habilidade para manexar ferramentas informáticas e redes cooperativas que permitan establecer contactos nacionais e internacionais.
CG9. Habilidade para o traballo cooperativo en contextos multiculturais e multilingües.
CG10. Aprendizaxe autónoma de novos coñecementos e técnicas de análise.

COMPETENCIAS ESPECÍFICAS DO GRADO
CE4. Identificación e comprensión dos elementos que definen e articulan os estudos lingüísticos como disciplinas científicas no ámbito das Humanidades.
CE5. Capacidade para recoñecer o carácter interdisciplinar dos estudos lingüístico-literarios.
CE6. Capacidade para adecuar a metodoloxía científica aos distintos tipos de estudos lingüísticos.
CE9. Desenvolvemento dun coñecemento máis profundo da lingua española grazas ao estudo reflexivo da gramática e dos usos discursivos dos falantes.
CE10. Comprensión da complexidade dos feitos lingüísticos.
CE11. Capacidade para aplicar os coñecementos da gramática española tanto na súa vertente sincrónica como diacrónica.
CE14. Capacidade para recoñecer as variedades internas da lingua española (temporais, espaciais, sociais e situacionais).
CE16. Habilidade para manexar novas tecnoloxías que faciliten o estudo da lingua española.

COMPETENCIAS ESPECÍFICAS DA MATERIA
CEM1: Adquisición das técnicas necesarias para analizar palabras e frases en contextos específicos.
CEM2: Desenvolvemento da capacidade para valorar criticamente algunhas propostas de análise.
CEM3: Manexo da terminoloxía gramatical específica requirida para interpretar secuencias lingüísticas.
CEM4 Obtención de estratexias para seleccionar contidos relevantes a partir da bibliografía especializada en clases de palabras do español.

O curso ten unha dobre vertente teórico-descriptiva e práctica. Semanalmente hai dúas horas de clase expositiva dedicadas á presentación e explicación dos contidos do programa, e unha hora de clase práctica interactiva para aplicar os conceptos estudados a través de exercicios, cuestións e comentarios. En ambos tipos de sesións se fomenta a participación activa dos estudantes, que deben realizar previamente as lecturas e as tarefas prácticas asignadas.
O curso dispón dun aula virtual con materiais e recursos necesarios para o desenvolvemento dos temas e a realización das prácticas.

1. Procedemento seguido na 'oportunidade ordinaria'.

1.1. Avaliación mediante probas e exame. Prevista para quen asista regularmente a clase e participe nas actividades programadas. Teráse en conta:
a) O traballo continuado ao longo do curso, que se avaliará mediante probas breves escritas, preferentemente de tipo práctico (30% da cualificación final).
b) A cualificación obtida no preceptivo exame escrito, na data fixada pola Facultade (70% da cualificación final).

1.2. Avaliación mediante exame final para que non asista regularmente a clase.

2. Procedemento seguido na segunda oportunidade (xullo): a avaliación consistirá nun exame escrito (100% da cualificación).

3. Para os alumnos/as con dispensa de asistencia acreditada a avaliación consistirá nun exame escrito en ambas oportunidades (100% da cualificación).

“Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións”.

Ademais das tres horas semanais de clase presencial, calcúlase unha dedicación de cinco horas de traballo persoal cada semana.

No caso de non ter o castelán como lingua nativa recoméndase ter, como mínimo, o nivel B2 de español

“Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións”.