Xa en 1957, cando empezaron a existir licenciados en Bioloxía no noso país, un dos principais nichos laborais foi a Administración Pública. Nas décadas dos anos sesenta e setenta o Instituto Nacional de Investigacións Agrarias (INIA) e o Instituto para a Conservación da Natureza (ICONA) foron as institucións nas que os biólogos accedían por primeira vez á administración pública. O desenvolvemento laboral neste ámbito centrouse prioritariamente na conservación e xestión do medio natural e por tanto da biodiversidade. Coa creación do estado das autonomías e a incorporación das institucións locais ás administracións públicas con competencias na conservación do medio natural, o número de biólogos contemplados nas diferentes relacións de postos de traballo foi crecendo mesmo ata a actualidade. A día de hoxe, estas administracións centrais, autonómicas, ou locais como as deputacións, cabidos insulares e concellos son un dos principais empleadores dos biólogos. De forma paralela, e auspiciada pola necesidade de contratar traballos por parte destas administracións empezáronse a crear no noso país consultoras ambientais. Cun perfil laboral moi similar ao da administración pública, auspiciado pola necesidade de subcontratación da mesma, as empresas e consultoras ambientais creceron rapidamente (e.g. TRAGSA) e absorberon dentro do seu persoal unha enorme cantidade de biólogos. O tamaño destas consultoras ambientais varía enormemente, e foi no caso dos autónomos ou PEMES unha das vías de autoemprego de centos de biólogos. Todos os colexios profesionais de biólogos do noso país contan nas súas filas con moitos biólogos pertencentes a este sector laboral, proba de que o nicho formativo identificado é adecuado.

Establecendo de forma clara a existencia dun importante sector de emprego nas administracións públicas e no ámbito da consultoría ambiental (tanto en empresas como a través do autoemprego) relacionado co medio ambiente natural para os biólogos, faise necesaria unha formación complementaria ao grao de biólogo para o adecuado desempeño profesional. É neste espazo no que nace a redacción da presente memoria. Dada a natureza profesionalizante que busca a presente memoria en relación ao perfil de egresado, as ferramentas adquiridas e as habilidades desenvolvidas cobran unha vital importancia.

A USC ten experiencia anterior en másteres de características similares, hoxe extintos, como foron o “Máster no medio Ambiente e Recursos Naturais” e o “Máster en Biodiversidade e Conservación do medio Natural”. A UVI os de “Biodiversidade e Ecosistemas” e “ Biological Sciences”, tamén extintos, e na UDC existe na actualidade o Máster Universitario en Ciencias, Tecnoloxías e Xestión Ambiental. Aínda que o máster proposto, é moi diferente aos anteriores en canto á súa concepción, o cadro de profesorado, as instalacións e a experiencia adquiridas redunda positivamente na nova proposta. O presente máster é unha iniciativa que reflicte a converxencia estrutural actualizada que resulta de másteres anteriores impartidos nas tres Universidades galegas, e vén completar un baleiro que existe na oferta de posgrao do SUG. Ademais, o título é novo para o conxunto do sistema universitario español, pois a día de hoxe non existen títulos que compartan a orientación da presente proposta. Deste xeito as persoas egresadas van dispoñer dunha formación que pode ser moi valorada en todo o país, e dada a crecente importancia da protección e conservación de ambiente (e con iso da biodiversidade terrestre), isto amplía as vías de empregabilidade das persoas tituladas.

De forma paralela, a adquisición destes coñecementos prácticos pode ser tamén de máxima utilidade para todo aquel alumnado que decida con posterioridade proseguir os seus estudos ao matricularse en diferentes programas de doutoramento. Estas ferramentas supoñen unha base sobre a que construír con posterioridade un curriculum investigador, que enriquecerá e ampliará as miras do futuro estudantado.

 

Referentes externos para o deseño do título

No contexto de referencias de estudos de posgrao similares tanto no ámbito nacional como internacional anotamos a continuación como mostra os seguintes másteres de calidade. Téñase en conta que non son ofertas equivalentes, tanto en canto á súa estrutura como ao seu contido. Todos eles, en distinta medida, tratan de dotar ao alumnado con coñecementos teóricos e prácticos sobre a Diversidade Biolóxica e a súa Conservación con enfoques académico, investigador ou profesionalizante. Ningún deles contempla como obxectivo a inserción laboral en administracións públicas nin no campo da consultoría ambiental de forma específica para a creación dos devanditos contidos:

Ambito nacional

Ambito internacional

Dada a amplitude dos termos “biodiversidade” e “xestión” incluídos no título, é evidente que algúns aspectos de ambos poden tratarse noutros títulos do Sistema Universitario Galego, pero ningún deles abórdaos de forma conxunta. Por exemplo, os másteres de “Xestión Sustentable da Terra e do Territorio” (USC), “Xestión Ambiental na Industria” e “Xestión do Desenvolvemento Sustentable” (UDC) ou o de “Ciencias, Tecnoloxías e Xestión Ambiental” (UDC) non abordan o tema da xestión en relación coa conservación e/ou restauración da biodiversidade terrestre como fai a presente proposta. Ademais, dado que foi reformulado o título, a inclusión no mesmo da caracterización e a restauración (xunto coa xestión) permite diferenciar claramente o presente máster dos antes citados.

No caso da biodiversidade terrestre, os Graos en Bioloxía impartidos polas tres universidades galegas inclúen algunha materia, case todas optativas, que tratan a biodiversidade (p.e. Biodiversidade: xestión e conservación UVIGO; Biodiversidade animal e conservación USC, etc.). No caso doutros estudos de máster, existen algunhas coincidencias co de “Enxeñaría de Montes” (EM) da USC. Hai tres materias do máster en EF (i.e. “Control da contaminación e auditoría ambiental” -Módulo 2; “Accións de conservación en espazos naturais protexidos” e “Avaliación da biodiversidade” -Módulo 4) que coinciden moi parcialmente con outras dúas do presente máster (i.e. “Conservación e restauración de ecosistemas terrestres” e “Bases da biodiversidade: orixe, medida e patróns”). Con todo, hai que indicar que a titulación de EM dada a súa denominación circunscríbese unicamente ao medio forestal (restrición non presente no novo máster proposto) e, ademais, dado o seu carácter habilitante o máster EM está dirixido unicamente a egresados do grao en “Enxeñaría Forestal e do Medio Natural”.

O Máster ten un carácter fundamentalmente práctico co que se pretende que o alumnado domine todas aquelas ferramentas que lles poden ser necesarias no futuro. Esta orientación é nova dentro do sistema universitario español pois, a día de hoxe, non existen outros títulos que a compartan.

Saídas profesionais e académicas

O futuro estudantado titulado posuirá un perfil académico que lle permitirá acceder a postos relacionados co estudo e a xestión da biodiversidade, como a consultoría ambiental, postos de responsabilidade do medio ambiente en administracións, ou a divulgación ambiental entre outros.

De forma paralela, a adquisición destes coñecementos pode ser tamén de máxima utilidade para todo o alumnado que teña interese en realizar posteriormente estudos de Doutoramento.

O alumnado que complete os seus estudos de Máster adquirirá toda unha serie de habilidades e competencias que lle permitirá abordar o estudo da Biodiversidade Terrestre. Estas inclúen o manexo de Sistemas de Información Xeográfica (SIX), o coñecemento de sistemas de mostraxe, de seguimento de poboacións, a identificación de animais e plantas, a caracterización do medio físico, as técnicas de conservación de hábitats e poboacións, a elaboración de estudos de impacto ambiental, a elaboración de plans de xestión de espazos naturais protexidos, etc.

Competencias básicas

• CB06: Posuír e comprender coñecementos que acheguen unha base ou oportunidade de ser orixinais no desenvolvemento e/ou aplicación de ideas, a miúdo nun contexto de investigación.
• CB07: Que o estudantado saiba aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en contornas novas ou pouco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo.
• CB08: Que o estudantado sexa capaz de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formular xuízos a partir dunha información que, sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos.
• CB09: Que o estudantado saiba comunicar as súas conclusións e os coñecementos e razóns últimas que as sustentan a públicos especializados e non especializados dun modo claro e sen ambigüidades.
• CB10: Que o estudantado posúa as habilidades de aprendizaxe que lle permitan continuar estudando dun modo que haberá de ser en gran medida autodirixido ou autónomo.

Competencias xerais

• CG01: Adquisición da capacidade de análise sobre a situación actual e futura da biodiversidade terrestre.
• CG02: Uso da terminoloxía adecuada para o ámbito da biodiversidade terrestre.
• CG03: Empregar fontes de información e bases de datos necesarias para contribuír á análise e xerar información específica para o ámbito da biodiversidade terrestre.
• CG04: Redactar informes profesionais e publicacións científicas para o ámbito da biodiversidade terrestre.
• CG05: Contribuír ao desenvolvemento do coñecemento no ámbito da biodiversidade terrestre.

Competencias transversais

• CT01: Capacidade de análise e síntese.
• CT02: Capacidade para o razoamento, argumentación e toma de decisións.
• CT03: Capacidade para traballar en grupo e abarcar situacións problemáticas de forma colectiva.
• CT04: Capacidade para obter información adecuada, diversa e actualizada en distintos idiomas.
• CT05: Compromiso de veracidade da información que ofrece aos demais.
• CT06: Capacidade para resolver problemas mediante a aplicación integrada dos coñecementos.

Competencias específicas

• CE01: Coñecemento dos principios de funcionamento dos Sistemas de Información Xeográfica e as súas posibilidades na caracterización e xestión do medio natural.
• CE02: Capacidade para aplicar análise estatística á caracterización global das respostas das comunidades aos factores ambientais.
• CE03: Capacidade para deseñar e realizar adecuadamente mostraxes e experimentos, e interpretar correctamente os resultados.
• CE04: Adquirir coñecementos para a avaliación de riscos no medio natural e para a súa prevención.
• CE05: Coñecer e saber aplicar a metodoloxía para o seguimento de poboacións naturais e recoñecer, de ser o caso, o grao de ameaza dunha especie, ou ben o seu potencial invasor.
• CE06: Coñecer as técnicas de identificación dos organismos e as tipoloxías de interaccións biolóxicas.
• CE07: Saber recoñecer os diferentes hábitats e o seu estado de conservación.
• CE08: Coñecer as técnicas e os aspectos xeolóxicos, xeomorfolóxicos e edafolóxicos relevantes para comprender a biodiversidade terrestre.
• CE09: Coñecer os principais factores de degradación de ecosistemas acuáticos e terrestres, e as estratexias de restauración.
• CE10: Identificar, avaliar e previr os efectos dos cambios ambientais sobre os diferentes compoñentes da biodiversidade terrestre.
• CE11: Coñecer os factores sociais, económicos e legais implicados na conservación da biodiversidade terrestre.
• CE12: Capacidade para elaborar estudos de impacto ambiental.
• CE13: Capacidade para comunicar información relativa á biodiversidade terrestre.
• CE14: Capacidade de análise de situacións empresariais.
• CE15: Coñecer as bases para a elaboración de plans de xestión de espazos naturais protexidos e redes de reservas.

Coordinación xeral

J. Ángel Fernández Escribano

Facultade de Bioloxía
Universidade de Santigo de Compostela: Campus Vida
15782 Santiago de Compostela
Tlf: 881 813 314

jangel.fernandez@usc.es

Coordinación académica na USC

J. Ángel Fernández Escribano

Facultade de Bioloxía
Universidade de Santigo de Compostela: Campus Vida
15782 Santiago de Compostela
Tlf: 881 813 314

jangel.fernandez@usc.es

Coordinación académica na UDC

Jaime Fagúndez Díaz

Facultade de Ciencias
Universidade da Coruña: Campus da Zapateira s/n
15071 A Coruña
Tlf: 881 012 258

jaime.fagundez@udc.es

Coordinación académica na UVigo

Isabel Pardo Gamundi

Facultade de Bioloxía
Universidade de Vigo: Campus Lagoas-marcosende s/n
36310 Vigo
Tlf: 986 812 585

ipardo@uvigo.es

Comisión Académica Interuniversitaria

• J. Ángel Fernández Escribano
• Marilin Romero Buján
• Isabel Pardo Gamundi
• Alberto Velando Rodríguez
• Jaime Fagúndez Díaz
• Sergio Rodríguez Roiloa

Comisión Académica na USC

• Decano/a da Facultade de Bioloxía
• Vicedecano/a de Calidade da Facultade de Bioloxía
• Xestor/a de Centro da Facultade de Bioloxía
• Coordinador/a do mestrado
• Remigio Paradelo Núñez
• Xabier Pontevedra Pombal
• Marilin Romero Buján
• M. Carmen López Rodríguez
• Javier Iglesias Piñeiro
• Andrés Baselga Fraga

Comisión Académica na UVIGO

• Isabel Pardo Gamundi
• Alberto Velando Rodríguez
• Cristina Delgado Núñez
• Sara Varela González
• José María Sánchez Fernández
• Luis Navarro Echeverría

Comisión Académica na UDC

• Jaime Fagúndez Díaz
• Sergio Rodríguez Roiloa
• María José Servia Garcia
• Decano/a da Facultade de Ciencias
• Representante de PAS
• Representante do estudantado

O mestrado conta co apoio das oficinas de Mestrado e dos servizos centrais de informática para a utilización das distintas plataformas de ensino virtual de cada unha das universidades participantes. Contaremos tamén co sistema de video-conferencia para a docencia teórica. Tamén se empregarán as bibliotecas dos centros implicados.

Outras instalacións de interese

Equipamento de videoconferencia

As tres universidades participantes contan con salas equipadas con equipos de videoconferencia Polycom VisualConcert (con capacidade para compaxinar a comunicación visual/oral con envío/recepción de datos e presentacións), con lousas electrónicas e tabletas gráficas, ademais de todos os complementos necesarios para a docencia (canóns de vídeo e monitores de plasma de 50” para facilitar a visualización de alta calidade do estudantado, profesorado e presentacións ata 6 sedes).

A comunicación establécese entre tres centros: Facultade de Bioloxía de Santiago, Facultade de Bioloxía de Vigo e Facultade de Ciencias da Coruña; todas as sedes contan con salas alternativas de videoconferencia equipadas ao mesmo nivel, que permite non parar a docencia se un equipo está fóra de servizo.

Aulas de propósito xeral

Conta cunha aula de uso exclusivo do mestrado en cada unha das tres facultades (unha de cada Universidade) implicadas. Cada aula está provista dun sistema de videoconferencia completo, así como lousas dixitais, pantallas de TV, cañóns de video e computadores.

Aulas-seminario e laboratorios con dotación específica

Cada unha das tres facultades implicadas conta con laboratorios para o seu uso polo estudantado do mestrado; ademáis, cada departamento universitario pon a disposición do mestrado as súas instalacións docentes e de prácticas.

Espazos para traballo do estudantado:

As bibliotecas das tres facultades implicadas están á enteira disposición do estudantado do mestrado.

Outros espazos

As facultades implicadas poñen a disposión do estudantado do mestrado as salas de estudo, aulas informáticas, biblioteca, e todos os servizos dispoñibles.

Biblioteca

Cada Facultade pon a disposición do estudantado as súas salas de biblioteca, con todos os recursos dispoñibles, incluíndo fondos bibliográficos físicos e dixitais, así como os recursos de BUGALICIA e revistas electrónicas. Aportanse os servizos de hemeroteca e de recollida de libros en réxime de préstamo. Os Centros non universitarios poñen a disposición do estudantado os seus servizos de biblioteca, ainda que só en réxime de consulta. As bibliotecas dos centros universitarios involucrados contan con servizo de escáner, reprografía, consulta por ordenador e lectores de microformas.

Recursos en rede para a docencia

Os recursos propios das tres Universidades implicadas. Ademais, o mestrado conta cunha web propia para colgar documentos dirixidos ao estudantado. Todos os centros contan cun servizo de rede sen fíos dispoñible para o estudantado, que deberán estar rexistrados para poder usalo.