Conservación e restauración de ecosistemas terrestres

0.- Datos descriptivos da materia
Nome e código:
Código: P1241212
Tipo: Optativa
Nº de créditos: 3 ECTS
Horario: consúltese o horario do Máster (https://www.usc.gal/gl/titulacions/masters_oficiais/mbio/
Profesorado
Xosé Luis Otero Pérez
Dpto. Edafoloxía e Química Agrícola
Teléfono: 13300
correo-e: xl.otero@usc.es

Otilia Reyes Ferreira
Dpto. Bioloxía Funcional. Área de Ecoloxía
Teléfono:13318
correo-e: Otilia.reyes@usc.es

Tutorías
X.L. Otero: Venres, de 10:00 a 13:00 no departamento de Edafoloxía e Química Agrícola. Facultade de Bioloxía
O. Reyes: Luns, de 10:00 a 13:00 no departamento de Bioloxía Funcional. Facultade de Bioloxía

1.- Obxectivos da materia
O contido da materia "Conservación e restauración dos ecosistemas terrestres" contribúe ao coñecemento para comprender os principios e procesos básicos para determinar un estado de conservación adecuado dos ecosistemas terrestres e aquelas actividades antrópicas que conducen á súa degradación. Este coñecemento permite ao xestor ambiental seleccionar e aplicar as técnicas correctoras ou de restauración correctas para recuperar a funcionalidade dos espazos degradados.
O obxectivo xeral do curso é que os estudantes adquiran as competencias e habilidades necesarias para identificar situacións de risco de degradación dos ecosistemas terrestres e propoñer medidas de prevención e restauración ecolóxica para o medio terrestre.

Os contidos da materia organizaranse ó redor de tres bloques temáticos:

Bloque 1. DEGRADACIÓN DE ZONAS HUMEDAS E TÉCNICAS BÁSICAS DE RESTAURACIÓN.
1.1. Caracterización dos principais tipos de humidais. Hidroloxía e procesos xeoquímicos asociados. Pisos hidromorfos.
1.2. Procesos de degradación. Alteracións do sistema hidrolóxico. Contaminación e eutrofización. Colmatación e ocupación.
1.3. Técnicas de restauración: avaliación do estado e deseño do proxecto de restauración (fixación de obxectivos). Xestión da calidade e dinámica da auga. Rexeneración e creación de hábitats.
1.4. Estudo de casos

Bloque 2. DEGRADACIÓN DE ECOSISTEMAS FORESTAIS POR INCENDIOS E TÉCNICAS DE RESTAURACIÓN DE ECOSISTEMAS FORESTAIS
2.1 Efectos ecolóxicos do lume
2.2. Rexeneración natural da vexetación
2.3. Restauración ecolóxica
2.4. Estudo de casos

Bloque 3. DEGRADACIÓN E CONTAMINACIÓN DE SOLOS E AGUAS POR ACTIVIDADES MINEIRAS
3.1. Canteiras e Minas Aspectos xerais das explotacións. Impacto nos ecosistemas terrestres.
3.2. Técnicas de restauración de espazos mineiros. Obxectivos e alternativas de restauración. Xestión de materiais edáficos, ou substitutos, na minaría.
3.3. Seguimento do proceso de restauración. Recuperación da funcionalidade do solo e dos servizos dos ecosistemas.
3.5. Estudo de casos

• Clases interactivas
• Seminarios: estudo de casos da degradación e recuperación dos ecosistemas terrestres. Plans de restauración e vixilancia ambiental
• Prácticas: Haberá 1 viaxe de campo, onde se aplicarán os coñecementos explicados nas sesións teóricas. Visitarase unha zona húmida rexenerada, unha zona afectada polo lume e unha zona mineira restaurada. Durante esta sesión o alumno familiarizarase con varias técnicas para a mostraxe da vexetación nas zonas queimadas
Exame final.

Libros básicos

Zonas húmedas

• USDA-NRCS.2003. Wetland Restoration, Enhancement, and Management. https://www.nrcs.usda.gov/Internet/FSE_DOCUMENTS/nrcs143_010838.pdf
• Eades P., Bardsley, L., Giles, N., Crofts, A. 2003. The wetlands restoration manual. The wild life trusts, Newark.

• Zonas incendiadas
García Novo F., Casal M., Pausas J. G., eds. 2018. Ecología de la regeneración de zonas incendiadas. Academia de Ciencias sociales y del Medio Ambiente. Sevilla. https://pdfs.semanticscholar.org/a0a3/65c0722b64d884791726b1b498096d6d2…- Instituto
• Vega J. A., Fonturbel T., Fernández C., Arellano A., Díaz-Raviña M., Carballas M. T., Martí A., González-Prieto S., Merino A. y Benito E. 2013. Acciones urgentes contra la erosión en áreas forestales quemadas. Guía para su planificación en Galicia. Xunta de Galicia. Santiago de compost.https://lourizan.xunta.gal/sites/w_forlou/files/vega_2013_acciones_urge…

Zonas mineras
• Tecnológico Geominero de España. 1999. Manual de restauración de terrenos y evaluación de impactos ambientales en minería (Vol. 2). IGME. http://info.igme.es/SidPDF%5C065000%5C106%5C65106_0001.pdf
• Alberruche et al. 2010.Guía para la rehabilitación de huecos mineros con residuos de construcción y demolición. Ministerio para la Transición Ecológica. http://info.igme.es/SidPDF%5C065000%5C106%5C65106_0001.pdf

• Tripathi, N., Singh, R. S., & Hills, C. D. 2016. Reclamation of Mine-impacted Land for Ecosystem Recovery. John Wiley & Sons, Limited. ISBN: 978-1-119-05790-1232 Pages

• Video restauración de minas. Endesa https://www.endesa.com/es/proyectos/todos-los-proyectos/eficiencia-ener…

Libros complementarios

Zonas húmedas
• Hawke, C.J., José P.V., 1996. Reedbed, management for commercial and wildlife interests. Royal Society for the Protection of Birds (RSPB).
Hughes, J. Heathwaite, L.1995. Hydrology and hydrochemistry of British wetlands. Wiley. Biblioteca Intercentos Lugo.
• Koerselman, W., Verhoeven, J. T.A. 1995. Restoration of eutrophicated fen ecosystems; external and internal nutrientes sources and restoration strategies. In Restoration of temperate wetlands (B. Wheeler, S. Shaw, W. Fojt, R. Robertson , eds) John Wiley & sons. UK. Pp 91-112.
• Nottage, A., Robertson, P. 2005. The saltmarsh creation handbook: a Project manager´s guide to the creation of saltmarsh and intertidal mudflat. RSPB.
• Reddy, K.R., DeLaune, R.D. 2008. Biogeochemsitry of wetlands. Science and Application. CRC Press.
• Sutherland, W., Hill, D.A.1995. Managing hábitats for conservation. Cambridge University Press.

Zonas incendiadas
• Cerdà A. y Robichaud P.R. 2009. Fire effects on soils and restoration strategies. Land Reconstrution and management series, vol. 5. Science Publishers. Hampshire.
• Díaz-Fierros F., ed. 2018. Incendios forestales. Reflexiones desde Galicia. Hércules de Ediciones, A Coruña.
• García-Duro, J., Cruz, O., Casal, M. y Reyes, O. 2019. Biological Invasions. 21:1427–1438.
• Martínez Ruíz C., Lario Leza F. J., Fernánez Santos B., eds. 2012. Avances en la restauración de de sistemas forestales. Técnicas de implantación. Sociedad Española de Ciencias Forestales (SECF) y Asociación Española de Ecología Terrestre (AEET). Madrid.
• Ministerio de Agricultura, alimentación y Medio ambiente, ed. 2013. Guía técnica para la gestión de montes quemados. Akasa S. L. Madrid.
Moreira F., Catry F., Sande Silva J. y Rego F. 2010. Ecologia do fogo e gestao de áreas ardidas. ISA Press. Lisboa. https://www.academia.edu/29095679/Ecologia_do_fogo_e_gest%C3%A3o_de_%C3….
• Trabaud L. y Prodon R., eds. 2002. Fire and biological processes. Backhuys Publishers. Leiden.
• Trabaud L., ed. 1998. Fire management and lanscape ecology. International Asssociation of wildlandfire. Washington.
Trabaud L., ed. 2000. Life and environment in the Mediterranean. Wit Press. Boston.
• Vallejo R. 1996. La restauración de la cubierta vegetal en la comunidad valenciana. Fundación Centro de Estudios Ambientales del Mediterráneo (CEAM). Valencia.
• Reyes, O. y Casal, M. 2008. Journal of Vegetation Science, 19:575-583.
• Reyes, O., Kaal, J., Arán, D., Gago, R., Bernal, J., García-Duro, J. & Basanta, M. 2015. Fire Ecology, 11:119-133.
• Rivas, M., Reyes, O. & Casal, M. 2006. International Journal of Wildland Fire, 15: 73-80.

Zonas mineras
• García, F. M., Vázquez, F. M., & Olano, C. N. (2012). Didáctica de la Mina de Touro: Procesos de Recuperación de Suelos y Aguas hiperácidas de Minas de Sulfuros Metálicos mediante la Valorización Biogeoquímica de Residuos. Boletín das ciencias, 25(76), 65-66.
• Prasad, Majeti Narasimha Vara, Paulo Jorge de Campos Favas, and Subodh Kumar Maiti. "Bio-Geotechnologies for Mine Site Rehabilitation." (2018). Elsevier. ISBN:9780128129869.

Nesta materia ou alumno/a adquirirá as seguintes competencias descritas na memoria de título:

Xenerais: CG01, CG02, CG03, CG05, CB6 , CB7, CB8.
Transversais: CT1 , CT3, CT4, CT6.
Específicas: CE9 (Coñecer os principais factores de degradación de ecosistemas acuáticos e terrestres, e as estratexias de restauración)

Campus Virtual
A aula Virtual da USC utilizarase a través da aplicación Moodle, como ferramenta de comunicación cos estudantes, ofrecéndolles información sobre a programación docente ao longo do curso na clase e materiais complementarios para o estudo da materia (notas do profesor, así como documentos científico-técnicos), promovendo o estudo autónomo do estudante e a xestión de fontes bibliográficas en inglés.
Ao comezo do curso, os/as estudantes proporcionarán o seguinte material no campus virtual da materia:
• GUÍA DOCENTE: a guía docente aprobada para a materia (galego, castelán, inglés).
• PLANIFICACIÓN DIARIA: unha guía que indicará a planificación detallada das actividades do día a día.
Durante o transcurso da materia facilitaralle ao alumno o seguinte material:
• PRESENTACIÓNS: a guía-presentacións empregadas polo profesor nas clases expositivas (formato pdf).
• BOLETÍN DE ACTIVIDADE ficheiro pdf / palabra coa lista de problemas e cuestións relacionadas coa materia que se está a impartir.
• MATERIAL COMPLEMENTARIO: O profesor proporcionará ao alumno, a través da aula virtual, material complementario para cada tema como artigos científicos, ligazóns a páxinas web con contido de interese (proxectos de recuperación, programas de seguimento ambiental, etc.)


Docencia presencial (24h)
• Clases expositivas e interactivas: as clases levaranse a cabo combinando tanto a clase maxistral (exposición e discusión de temas) como en forma de seminarios (realización de exercicios) onde o profesor tratará de enfatizar os aspectos máis relevantes da materia e onde Verificarase a asimilación de contidos por parte do alumnado. Por iso é moi importante que o alumno traballe no material dispoñible para promover a interacción profesor-alumno.
• Viaxe de campo: contémplase unha visita a unha antiga mina de cobre, unha marisma restaurada e zonas forestais queimadas. Preténdese involucrar aos estudantes na citada visita realizando unha avaliación mediante un cuestionario.
• Titoría de pequeno grupo (1 hora)
• Titoría individualizada: realizaranse a través da plataforma MS Teams ou nos despachos dos profesores responsables ubicados na facultade de Bioloxía, nos departamentos de Edafoloxia (XL Otero) e no de Ecoloxia (Otilia Reyes).

Examen final: Onde se evalua os coñecemente teóricos e prácticos adquirdos polo estudante

Avaliación continua (AC)
Nesta asignatura o peso da AC será do 40%, o restante 60% corresponderá a unha proba final.

A nota do alumno é unha media ponderada entre o seu rendemento na clase (participación, traballoo cooperativo), visita técnicae examen final.
Actividades que comprenden a avaliación continua
A avaliación continua inclúe o seguimento das seguintes actividades:
• Cuestionarios de seguimento: cuestionarios curtos a realizar despois de cada bloque temático. A realizar individualmente. Ponderación: 15%. Modalidade presencial. ACTIVIDADE OBRIGATORIA
• O traballo en equipo consistirá nunha breve presentación (arredor de 5 'máximo por grupo) dun tema que incluirá: a) resumo dun proxecto de restauración ambiental; b) presentación de medidas correctoras aplicables a diferentes obras públicas. Ponderación: 15%. Modo telemático. ACTIVIDADE OBRIGATORIA
• A visita técnica avaliarase mediante un cuestionario que será entregado aos estudantes o día da visita, que terán que completar durante a visita e entregar ao final da visita. A realizar individualmente. Ponderación: 5%. Modalidade presencial.
• O “comportamento proactivo na aula” está destinado a avaliar a actitude diaria de cada alumno, especialmente: a) mostra que o tema está actualizado e as discusións que teñen lugar na aula; b) comentarios pertinentes sobre o asunto; c) motivación e actitude positiva na clase, entre outros. A realizar individualmente. Ponderación: 5%. Modalidade presencial.
• Exame final (presencial)

O exame constará de dúas partes ben diferenciadas: cuestións teóricas (30% da nota) e problemas prácticos de restauración ambiental (30% da nota). Debe obter un mínimo de 4 de cada 10 en ambas as partes.
Considerarase "non presentado" se non hai actividade de avaliación (exame, traballo en equipo ou visita técnica). Se só asistise a un deles, a cualificación na primeira oportunidade será "suspenso".
Os que teñan que acudir á segunda oportunidade manterán as cualificacións obtidas no traballo en equipo, visita técnica e comportamento proactivo na aula. Se non participaron nunha actividade específica, terán preguntas adicionais:

- Se non participou na visita técnica, incluiranse preguntas sobre ela.


Distribución da calificación Modalidade Competencias adquiridas segundo as actividades
Evaluación Continua 40%
- Cuestionarios 15% Presencial CB6,CB7, CB10, CG02,CT1,CT5
- Traballo en equipo 15% Presencial CB8,CB9, CG01,CT2,CT5,CT6
- Visita técnica 5% Presencial CB6
- Proactividad 5% Presencial CB7

Examen final 60%
- Teoría (mín. 40%) 30% Presencia CB6,CB7, CB10, CG02,CT1,CT3,CT10
- Problemas (mín. 40%)30% Presencial CT2,CT10



No caso de realización fraudulenta de exercizos ou probas, aplicarase o recollido na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificación"

A materia ten unha carga de traballo equivalente a 3 ECTS que se distribúen do seguinte xeito.

Clases de exposición: 7h (asistencia: 100%)
Clases interactivas: 14h (presenciais: 100%)
Titoría obrigatoria: 1h (asistencia: 100%)
Exame: 2 h (asistencia: 100%)
Estudo persoal do estudante: 51 (presencia: 0%)
Horas de traballo totais: 75 h

O/A alumno/a debe, ademais de coñecer os conceptos fundamentais sobre os compoñentes ambientais: auga, aire, solo e biota e as súas interaccións coas actividades humanas, ter un bo coñecemento das diferentes tecnoloxías ambientais para discernir o seu posible uso ou mellora.

Tamén se supón que neste momento dos estudos adquirirá unha serie de coñecementos adicionais como: capacidade de lectura e adquisición de información a través de diferentes procedementos, certa habilidade a nivel de usuario das ferramentas informáticas máis comúns (Word, Excel, paquetes estatísticos, uso de correo electrónico, consulta de páxinas web, SIG), capacidade de interpretación de documentos cartográficos e bases de datos.

É importante que os estudantes estuden previamente eses textos, documentos ou artigos indicados na guía docente. É imprescindible ter un dominio medio do idioma inglés.
Recoméndase o uso do campus virtual como eixo vertebrador de todas as actividades a realizar nesta área.
Recomendacións para a docencia telemática

A docencia impártese en castelán e/ou galego. Algúns materiais e bibliografía estarán en inglés co obxectivo de fomentar a competencia de desenvolvemento profesional no contexto internacional