Arqueobotánica

Introducir ao alumnado no estudo da relación establecida entre os humanos e as plantas a través dos restos botánicos atopados en contextos arqueolóxicos.

Coñecer as principais evidencias arqueobotánicas e os seus métodos de recollida e análise.

Proporcionar ao alumnado os instrumentos básicos precisos para traballar os restos arqueobotánicos como unha evidencia arqueolóxica e histórica.

CLASES EXPOSITIVAS/INTERACTIVAS
Plantas e comunidades humanas no pasado.
Os restos vexetais en contextos arqueolóxicos. A formación dos conxuntos arqueobotánicos.
Estratexias de recuperación e mostraxe de solos, depósitos, estruturas e obxetos para a análise dos restos vexetais arqueolóxicos.
Antracoloxía. Carpoloxía. Palinoloxía.
Aproximación a outras técnicas: análise de fitólitos, amidóns, e análise de fibras.

LABORATORIO
Familiarización co uso de equipos de microscopia.
Procesado, triado e clasificación de restos arqueobotánicos.
Manexo de chaves de identificación para a análise de madeiras, sementes e froitos.
Manexo de equipo de espectroscopía vibracional (FTIR-ATR) e colorimetría de sólidos para o estudo da composición nolecular e a determinación obxetiva da cor dos restos arqueobotánicos.

PRÁCTICA DE CAMPO
Visita a un contexto arqueolóxico, en caso de dispoñer de financiación, para a recollida de mostras arqueobotánicas.

BIBLIOGRAFÍA BÁSICA

Brunning, R., Watson, J. (2010). Waterlogged wood: guidelines on the recording, sampling, conservation, and curation of waterlogged wood.

https://historicengland.org.uk/images-books/publications/waterlogged-wo…

Campbell, G., Moffett, L., Straker, V. (2011). Environmental Archaeology: a guide to the theory and practice of methods, from sampling and recovery to post-excavation. Edited and brought to Press by David M. Jones, English Heritage Publishing.
https://historicengland.org.uk/images-books/publications/environmental-…

Digital Plant Atlas. 2006-onwards. https://www.plantatlas.eu/

The Global Pollen Project. The Open Platform for Pollen Identification. https://globalpollenproject.org/
González Carretero, L., Wollstonecroft, M., Fuller, D. Q. (2017). A methodological approach to the study of archaeological cereal meals: a case study at Çatalhöyük East (Turkey). Vegetation History and Archaeobotany, 26(4), 415-432. https://link.springer.com/article/10.1007/s00334-017-0602-6

Insidewood. 2004-onwards. http://insidewood.lib.ncsu.edu/search

Jacomet, S. (2006). Identification of cereal remains from archaeological sites. Basel University, Basel. https://duw.unibas.ch/fileadmin/user_upload/duw/IPNA/PDF_s/PDF_s_in_use…

Karsten, A. (2018). Waterlogged Organic Artefacts: Guidelines on their Recovery, Analysis and Conservation. Historic England. https://historicengland.org.uk/images-books/publications/waterlogged-or…

Lema, V. C., Archila, S. C., Giovannetti, M. C. (2008). Arqueobotánica y teoría arqueológica. Discusiones desde Suramérica. Uniandes. http://atlas.umss.edu.bo:8080/jspui/handle/123456789/795

Margariti, Ch. (2019). FIBRANET database, Centre for Textile Research/University of Copenhagen, Project funded under the EU Horizon 2020 Marie Skłodowska Curie programme under grant agreement No 745865. https://netlearning.gr/fibranet/

Martín-Seijo, M.; Rico Rey, A.; Teira Brión, A.; Picón Platas, I.; García González, I.; Abad Vidal, E. (2010). Guía de Arqueobotánica. pp. 1 - 122. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia. https://www.cultura.gal/sites/default/files/documents/publicacion/Guia_…

Martin-Seijo, M (2020). ¿No hay más leña que la que arde? Antracología aplicada a contextos Prehistóricos. Red Colaborativa de Excelencia Docente mediante Clases Magistrales en la Red. Universidad de Valladolid.

https://youtu.be/MVqZxh2_S2I

PalDat - Palynological Database. an online publication on recent pollen. https://www.paldat.org/

Peña-Chocarro, L. (2020). Los recursos vegetales en Arqueología: semillas y frutos. Red Colaborativa de Excelencia Docente mediante Clases Magistrales en la Red. Universidad de Valladolid.

https://youtu.be/gTKTkmHH1Qc

Peña-Chocarro, L., Zapata, L., González Urquijo, J. E., Ibáñez-Estévez, J. J. (2000). Agricultura, alimentación y uso del combustible: aplicación de modelos etnográficos en arqueobotánica. C. Mata & G. Pérez (eds.) Agricultors, artesans i comerciants. III Reunió sobre economía en el mon ibèric. Saguntum Extra 3: 403-420. https://digital.csic.es/bitstream/10261/146725/1/Ibañez-2000-Agricultur…

Phytcore Website. https://www.phytcore.org/phytolith/index.php

Piqué, R. (2006). Los carbones y las maderas de contextos arqueológicos y el paleoambiente. Ecosistemas 15 (1): 31-38.
https://www.revistaecosistemas.net/index.php/ecosistemas/article/downlo…

Piqué, R. (2020). Armas y herramientas de madera. Usos tecnológicos de las plantas. Origen/Cuadernos Atapuerca.
https://i.atapuerca.org/DOC/47520500-0A7C-FDBB-AA9EBEA3C98FB644.PDF

Plants for a Future. (2010-2020). https://pfaf.org/user/AboutUs.aspx

Schoch, W., Heller, I., Schweingruber, F.H., Kienast,F., (2004). Wood anatomy of central European Species. www.woodanatomy.ch

Schweingruber, F. H., Börner, A. (2018). The plant stem: a microscopic aspect. Springer. https://www.springer.com/gp/book/9783319735238

Schweingruber, F., Landolt, W. (2005). The xylem database. https://www.wsl.ch/dendropro/xylemdb/

Traoré, M., Kaal, J., Martínez Cortizas, A. 2016. Application of FTIR spectroscopy to the characterization of archaeological wood. Spectrochimica Acta Part A: Molecular and Biomolecular Spectroscopy 153, 63-70

WOODAN Foundation (2019). https://www.woodan.org/

BIBLIOGRAFÍA COMPLEMENTARIA
Berihuete-Azorín, M. (2016). More than a list of plants: a proposal of systematization of ethnobotanical information for archaeobotanical interpretation. Quaternary International, 404, 4-15.

Buxó, R. (1997). Arqueología de las plantas. Barcelona, Ed. Crítica.

Buxó, R., Piqué, R. (2003). La recogida de muestras en arqueobotánica: objetivos y propuestas metodológicas. La gestión de los recursos vegetales y la transformación del paleopaisaje en el Mediterráneo occidental. Barcelona: Museu d'Arqueologia de Catalunya.

Buxó, R., Piqué, R. (2008). Arqueobotánica: los usos de las plantas en la Península Ibérica. Barcelona, Ed. Ariel.

Hastorf, C. A. (1999). Recent research in paleoethnobotany. Journal of Archaeological Research, 7(1), 55-103.

Hather, J.G. (2000). The Identification of the Northern European Woods. A guide for archaeologists and conservators, London: Archetype Publications.

Jones, G. (1991). Numerical analysis in archaeobotany. Progress in Old World Palaeoethnobotany, 63-80.

Marguerie, D., Hunot, J. Y. (2007). Charcoal analysis and dendrology: data from archaeological sites in north-western France. Journal of Archaeological Science, 34(9), 1417-1433.

Piqué, R. (1999). Producción y uso del combustible vegetal: una evaluación arqueològica. Treballs d’Etnoarqueologia 3, Consejo Superior de Investigaciones Científicas, Madrid.

Schiffer, M. B. (1987). Formation processes of the archaeological record. Salt Lake City: University of Utah Press.

Schweingruber, F. H. 1990 Anatomie europäischer Hölzer. Bern und Stuttgart.

Théry-Parisot, I., Chabal, L., Chrzavzez, J. (2010). Anthracology and taphonomy, from wood gathering to charcoal analysis. A review of the taphonomic processes modifying charcoal assemblages, in archaeological contexts. Palaeogeography, palaeoclimatology, palaeoecology, 291(1-2), 142-153.

Zohary, D., Hopf, M., Weiss, E. (2012). Domestication of Plants in the Old World: The origin and spread of domesticated plants in Southwest Asia, Europe, and the Mediterranean Basin. Oxford University Press on Demand.

Establecer unha correcta recollida de mostras de solo, depósitos, estruturas e obxectos na escavación arqueolóxica.

Seleccionar os diferentes métodos de estudo adecuados para a análise dos solos, sedimentos e os restos de plantas recuperados en contextos arqueolóxicos.

Coñecer as diferentes etapas dalgún dos métodos arqueobotánicos máis habituais: antracoloxía, carpoloxía, palinoloxía, análise de fitolitos e grans de almidón.

Ser capaces de interpretar os resultados das análises arqueobotánicas e edáficas e integralos nas investigacións arqueolóxicas e paleoambientais.

Docencia expositiva e interactiva de carácter presencial, e titorías parcialmente de xeito virtual. A modalidade de práctica sería presencial e a práctica de campo será presencial. Se combinarán clases expositivas nas que se explicarán os contidos do temario, con clases interactivas nas que se abordarán aspectos instrumentais e casos de estudo.

Realizarase unha avaliación continua formativa (30%), combinada coa realización de exercicios/casos prácticos que serán entregados ao longo do curso (35%) e unha proba final (35%) relacionados cos contidos da materia.

Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na “Normativa de avaliación de rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións” da USC.

De non acudir á proba final de forma presencial se extenderá unha avaliación de Non Presentado.

Na oportunidade extraordinaria de avaliación será preciso aportar os elementos de cualificación non entregados na convocatoria anterior ou que non acaden unha nota suficiente.

En caso de dispensa oficial, a avaliación consistirá nun exame escrito (70%) sobre unha bibliografía previamente acordada, e un traballo que equivalerá as clases interactivas (30%). Este traballo deberá acordarse coas docentes ao cargo, a inicios do cuadrimestre, non máis tarde do día 18 de outubro de 2024.

Actividades docentes de carácter expositivo: 7 horas

Actividades de docencia interactiva de seminario: 12 horas

Práctica de campo: 2 horas

Titorías: 3 horas

Traballo do Alumnado ECTS: 49 horas

Exame/Proba final: 2 horas

Total: 75 horas

Recoméndase a asistencia e participación activa na docencia da teoría e a asistencia as titorías. É recomendable o dominio do inglés.

O sistema de avaliación contempla as modificacións previstas para os escenarios 2 e 3 no documento “Directrices para o desenvolvemento dunha docencia presencial segura. Curso 2020-2021”.

PLAN DE CONTINXENCIA
En base ao documento Bases para o desenvolvemento dunha docencia presencial segura no curso académico 2020-2021, aprobado polo Consello de Goberno do 19 de xuño de 2020, establécense tres escenarios. Nos tres casos realizarase unha avaliación continua formativa (30%), combinada cun traballo escrito (35%) e unha proba final (35%) sobre os contidos da materia.

Escenario 1: Avaliación continua formativa (30%), que comprenderá tanto a participación nas clases expositivas, interactivas, prácticas, así como outras actividades específicas que tamén garantan a avaliación obxectiva do rendemento. Presentación dun traballo escrito relacionado co contido da materia (35%) que se entregará como data límite no día e hora da proba final. Proba final de carácter presencial (35%).

Escenario 2: Avaliación continua formativa (30%), que comprenderá tanto a participación nas clases expositivas, interactivas, prácticas, así como outras actividades específicas que tamén garantan a avaliación obxectiva do rendemento. Presentación dun traballo escrito relacionado co contido da materia (35%) que se entregará de forma telemática como data límite no día e hora da proba final. Proba final de carácter telemático (35%).

Escenario 3: Avaliación continua formativa (30%), que comprenderá tanto a participación nas clases expositivas, interactivas, prácticas, así como outras actividades específicas que tamén garantan a avaliación obxectiva do rendemento. Presentación dun traballo escrito relacionado co contido da materia (35%) que se entregará de forma telemática como data límite no día e hora da proba final. Proba final de carácter telemático (35%).

En caso de dispensa oficial a avaliación consistirá nun exame escrito (70%) sobre unha bibliografía previamente acordada, e un traballo que equivalerá as clases interactivas (30%). Este traballo deberá acordarse coas docentes ao cargo, a inicios do cuadrimestre, non máis tarde do día 23 de outubro de 2020.

En caso de fraude académica, tal e como se define no artigo 42 do Regulamento polo que se establecen as normas de convivencia da Universidade de Santiago de Compostela e de conformidade co disposto no artigo 11. g) da Lei de convivencia universitaria, aplicaranse as sancións previstas pola normativa. Entre os comportamentos premeditados tendentes a falsear os resultados dun exame ou traballo inclúense o plaxio e o emprego non consentido de ferramentas de Intelixencia Artificial.