Xéneros literarios italianos: poesía

A materia induce a unha reflexión sobre a natureza da poesía e sobre a súa especificidade respecto aos outros xéneros literarios.
Evidencia os elementos constitutivos do texto poético e ofrece instrumentos e métodos para a súa análise crítica.
Consolida nocións de métrica, retórica e estilística e analiza as súas manifestacións no contexto da tradición poética italiana.
Familiariza ao estudante coas poéticas, os autores e as obras máis representativas da poesía italiana, desde as súas orixes ata o século XX.

I. Poesía e texto poético.

II. Lingua, versos, formas e procedementos retóricos da tradición poética italiana.

III. Das orixes ao século XX: cadro historiográfico da poesía en Italia.

1. Nacemento, formación e codificación da tradición poética italiana.
1.1. Da Escola Siciliana ao “Dolce Stil Novo”
1.2. Dante
1.3. Petrarca
1.4. Experimentalismo do século XV
1.5. Petrarquismo (e Antipetrarquismo)
1.6. Marino e o marinismo

2. Renovación do Clasicismo entre os séculos XVIII e XIX.
2.1. A tradicón mélica (Metastasio)
2.2. Parini
2.3. Foscolo
2.4. Manzoni.
2.5. Leopardi

3. O xiro entre os séculos XIX e XX e la gran Tradición “Novecentesca”.
3.1. O simbolísmo de Pascoli e d’Annunzio
3.2. Ungaretti
3.3. Montale
3.4. O cánon difuminado de finais de século

IV. Montale, Ossi di seppia.

Lecturas obrigatorias:

• Unha historia da literatura (limitando a lectura aos autores e poéticas citados no cadro historiográfico - Tema III) a elixir entre as seguintes:
o Ferroni, Giulio, Storia e testi della letteratura italiana, Milano, Mondadori Università.
o Luperini, Romano – Cataldi, Pietro, et alii, La scrittura e l'interpretazione. Storia e antologia della letteratura italiana nel quadro della civiltà europea, Palermo, Palumbo.

• Lavezzi, Gianfranca, Breve dizionario di retorica e stilistica, Roma, Carocci, 2004.

• Unha selección de textos poéticos (dispoñibile na aula virtual ao comenzo do curso).

• Montale, Eugenio, Ossi di seppia, edizione a cura di Pietro Cataldi e Floriana d’Amely, con un saggio di Pier Vincenzo Mengaldo e uno scritto di Sergio Solmi, Milano, Mondadori 2003 («Oscar Poesia del ’900»).



Textos de consulta recomendada:

Para o Tema I
• Ceserani, Remo, Il testo poetico, Bologna, Il Mulino, 2005.
• Colangelo, Stefano, Come si legge una poesia, Roma, Carocci, 2006.
• Lotman, Jurif. M., La struttura del testo poetico, Milano, Mursia, 1985.
Outros recursos bibliográficos e ferramentas de traballo para o estudo do xénero poético proporcionaranse ao comezo do curso.

Para o Tema II
• Asor Rosa, Alberto (dir.), Letteratura italiana, v. 3: Le forme del testo, t. I: Teoria e poesia, Torino, Einaudi, 1984.
• Bausi, Francesco – Martelli, Mauro, La metrica italiana. Teoria e storia, Firenze, Le Lettere, 1996.
• Beccaria, Gian Luigi (dir.), Dizionario di linguistica e di filologia, metrica, retorica, Torino, Einaudi, 1994.
• Beltrami, Pietro G., La metrica italiana, Bologna, Il Mulino, 1991.
• Coletti, Vittorio, L’italiano letterario. Dalle Origini al Novecento, Torino, Einaudi, 1993.
• Lavezzi, Gianfranca, I numeri della poesia: guida alla metrica italiana, Roma, Carocci, 2002.
• Serianni, Luca, Introduzione alla lingua poetica italiana, Roma, Carocci, 2002.
• Serianni, Luca, La lingua poetica italiana: grammatica e testi, Roma, Carocci, 2009.

Para o Tema III
• Brioschi, Franco – Di Girolamo, Costanzo, Manuale di letteratura italiana. Storia per generi e problemi, Torino, Bollati Boringhieri, 1993.
• Malato, Enrico (dir.), Storia della letteratura italiana, Roma, Salerno Editrice, 2004.
• Mengaldo, Pier Vincenzo (a cura di), Attraverso la poesia italiana: analisi di testi esemplari, Roma, Carocci, 2008.
• Segre, Cesare – Ossola, Carlo (dir.), Antologia della poesia italiana, Torino, Einaudi, «Biblioteca della Pléiade», v.1.: Duecento-Trecento; v.2: Quattrocento-Settecento; v.3: Ottocento-Novecento, 1997-1999.

Para o Tema IV
• Arvigo, Tiziana, Guida alla lettura di Montale. Ossi di seppia, Roma, Carocci, 2003.

Outros recursos bibliográficos para o estudo de síngulos autores proporcionaranse durante o curso.

Finalizado o curso, o estudante sabe definir a especificidade do xénero poético. Coñece as etapas fundamentais da historia da poesía en Italia. Domina as estruturas formais do texto poético (versos, formas métricas, procedementos retóricos) e sabe relacionalas cos contextos históricos, culturáis e ideolóxicos. Asimilou estratexias de análisis textual e está capacitado para poñerlas en práctica con precisión terminolóxica. Domina o léxico da disciplina.

Os temas serán obxecto de explicación teórica que se complementará coa análise directa dos textos. Incluso nas clases expositivas procurarase fomentar a participación dos estudantes e a interactividade.

Na aula virtual estarán dispoñibles indicacións sobre contidos, normas de redaccións, bibliografía e prazos de entrega das tarefas.

O profesor tamén empregará a aula virtual para poñer a disposición dos estudantes compilacións, documentos e outro tipo de material útil para a docencia.

A avaliación farase a partir de:

-Exame escrito (50% da nota);
-Lectura crítica escrita dun dos “Ossi di seppia” acordada coa profesora e preparada siguiendo as normas presentes na aula virtual a entregar antes do remate do curso, ademáis das tarefas propostas na aula e a participación activa na clase (50% da nota).

Na segunda oportunidade, aplícase o mesmo sistema que para a primeira.

Os estudantes con exención oficial de asistencia serán avaliados co exame final (100% da nota).

Será fundamental o estudio progresivo e constante da materia.

Recoméndase obter a bibliografía requirida antes do comezo do curso e consultar semanalmente a aula virtual.

1.-Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas, será de aplicación o recollido na "Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións".
2.-Las titorías serán en presencia e previa cita a través do correo electrónico.
3.-A profesora responderá aos correos electrónicos dos estudantes preferentemente no seu horario de titorías.
4.-Lémbrase aos estudantes que a profesora poderá porse en contacto con eles a través do enderezo de correo electrónico que figure na súa ficha dixital da USC ou da lista de mensaxes da aula virtual.