Literatura Española do século XV e poesía do século XVI

Obxectivo xeral: que os estudantes adquiran nocións correctas sobre esta etapa literaria e os seus principais autores e obras, no proceso xeral da súa formación nos estudos sobre a literatura española, con criterios filolóxicos e históricos.

Obxectivos específicos:
Preparar ao estudante para afrontar cos instrumentos adecuados e os métodos filolóxicos, textuais e históricos oportunos, o estudo da literatura do século XV e da poesía do século XVI e a análise e interpretación dalgúns dos seus textos máis significativos.
Iniciar ao alumno na metodoloxía básica da investigación e a crítica literarias, a partir das obras comprendidas no programa da asignatura.
Presentar un panorama profundo dos principais xéneros, autores, obras e correntes literarias do século XV e da poesía do século XVI, no seu desenvolvemento histórico e nos seus específicos marcos socio-culturais co seu carácter interdisciplinar.
Comprobar como no ámbito da literatura do século XV e da poesía do século XVI prodúcese a revolución do Humanismo renacentista, aséntanse o racionalismo e o individualismo, consolídanse xéneros e formas novas e asimílanse as influencias das literaturas grecolatina e italiana.

Exame da producción literaria española do século XV e da poesía do XVI no seu desarrollo histórico e nos seus específicos marcos sociculturais, recoñecendo o caráter interdisciplinar da materia. Acceo ás principais fontes primarias e secundarias para o coñecemento de dita producción literaria. Coñecemento das correntes do pensamento, movimentos estéticos e artísticos, poéticas, tendencias e escolas máis relevantes do século XV e de toda a poesía do século XVI. Estudo xeral da literatura do século XV e dos principais poetas do século XVI. Lectura e análise de obras e textos eseciais de forma rigurosa e axustada á terminoloxía especializada das disciplinas literarias e co recurso a métodos que permitan a comprensión crítica dos textos.
TEMARIO
PRELIMINARES
Marco histórico dos séculos XV e XVI: fitos e etapas
A historia nos textos: lectura e análise de fragmentos significativos

LITERATURA DO SÉCULO XV
1. Panorama xeral da literatura Do século XV: autores e obras representativos
2. A poesía de cancioneiro
3. La Celestina

POESÍA DO SÉCULO XVI
INTRODUCCIÓN
1. Contexto cultural: Renacemento e Humanismo
2. Coordenadas xerais da poesía do século XVI
-periodización e escolas
-imitatio e modelos clásicos
-petrarquismo
-xéneros poéticos
POETAS FUNDAMENTAIS
1. Garcilaso de la Vega e os xéneros poéticos
2. Fray Luis de León e a oda horaciana
3. Fernando de Herrera, poeta e teórico do manieirismo
4. Visión xeral doutros poetas: corrientes progana e relixiosa-espiritual

A impartición da totalidade da materia está suxeita ás limitacións de tempo e á importancia relativa de cada tema dentro do programa. Os profesores poderán valorar estas circunstancias e aplicar un criterio selectivo ao temario, dedicando maior atención aos autores e obras que consideren oportunos.

BIBLIOGRAFÍA BÁSICA
LECTURAS
Antoloxía de textos da literatura do século XV, facilitada a través da aula virtual.
Fernando de Rojas: La Celestina. (Crítica, Cátedra, Castalia, Espasa).
Garcilaso de la Vega: Poesía castellana completa (ed. Rivers, Castalia); Obra poética y textos en prosa (ed. Morros, Crítica).
Fray Luis de León: Poesía (ed. Alcina, Cátedra; Ramajo Caño, Galaxia Gutenberg-Círculo de Lectores, RAE).
Poesía lírica del Siglo de Oro (ed. Blecua, Cátedra). [selección*]
El soneto español en el Siglo de Oro (ed. Rivers, Akal).

ESTUDOS
Deyermond, Alan D. (coord.), Historia y crítica de la literatura española, ed. Francisco Rico, Tomo I. Edad Media. Tomo I/1: primer suplemento, Barcelona, Crítica, 1979 / 1991.
López Estrada, Francisco (coord.), Historia y crítica de la literatura española, ed. Francisco Rico, Tomo II. Siglos de Oro: Renacimiento. Tomo 2/1: primer suplementeo, Barcelona, Crítica 1980 / 1991.
Díez Borque, José M.ª (coord.), Historia de la literatura española. Tomo I: La Edad Media / Tomo II. El Renacimiento y el Barroco (siglos XVI-XVII), Madrid, Taurus, 1982.
Meregalli, Franco H., Historia de la literatura española. I. Desde los orígenes al siglo XVII, Madrid, Cátedra, 1990.
Deyermond, Alan D., Historia de la literatura española. I: La Edad Media, Barcelona, Ariel, 1994.
Pedraza, Felipe y Milagros Rodríguez Cáceres, Manual de literatura española, Navarra, Cénlit, 1980-2005.
Canavaggio, Jean, Historia de la literatura española, II: El siglo XVI, Barcelona, Ariel, 1994.
Rodríguez Cacho, Lina, Manual de Historia de la Literatura Española. 1. Siglos XIII al XVII, Madrid, Castalia, 2009.
García López, Jorge, Eugenia Fosalba y Gonzalo Pontón, Historia de la literatura española. 2. La conquista del clasicismo, Barcelona, Crítica, 2013.

BIBLIOGRAFÍA COMPLEMENTARIA
Alonso, Álvaro, La poesía italianista, Madrid, Laberinto, 2002.
Alvar, Carlos y José M. Lucía Megías, Diccionario filológico de literatura medieval española: textos y transmisión, Madrid, Castalia, 2002.
Curtius, Ernst Robert, Literatura europea y Edad Media latina, trad. de M. Frenk y A. Alatorre, México, FCE, 1955.
Gargano, Antonio, Con aprendido canto. Tradiciones poéticas y perspectivas ideológicas en el cancionero amoroso de Garcilaso de la Vega, Madrid/Frankfurt am Main, Iberoamericana-Vervuer, 2023
Herrera, Fernando de, Anotaciones a la poesía de Garcilaso, ed. de Inoria Pepe y José M. Reyes, Madrid, Cátedra, 2001.
Manero Sorolla, M. Pilar, Introducción al estudio del petrarquismo en España, Barcelona, PPV, 1987.
Manero Sorolla, M. Pilar, Imágenes petrarquistas en la lírica española del Renacimiento. Repertorio, Barcelona, PPU, 1990.
Ramajo Caño, Antonio, Tópica y vida en la poesía áurea: la herencia clásica, Salamanca, Ediciones Universidad de Salamanca, 2022
Pérez-Abadín, Soledad, Los espacios poéticos de la tradición. Géneros y modelos en el Siglo de Oro, Universidad de Málaga, 2014.
Prieto, Antonio, La poesía española del siglo XVI, Madrid, Cátedra, 1984-1987, 2 vols.

XERAIS E BÁSICAS
CG1 - Adquisición E comprensión de coñecementos, métodos científicos e recursos de análise para (a) o estudo avanzado lingüístico e literario do español e as súas literaturas; (b) o estudo básico/medio dunha segunda lingua (nivel B2) e a súa literatura, de Filoloxía Románica, de Lingüística Xeral e de Teoría da Literatura e Literatura Comparada.
CG2 - Habilidades para aplicar eses coñecementos e métodos para recoñecer, identificar e resolver problemas tanto no ámbito dos estudos lingüísticos e ltierarios como no seu ámbito profesional: docencia de lingua (como L1 o LE) e de literatura, asesoría e corrección lingüística, planificación lingüística, mediación comunicativa, traducción, lingüística clínica, actividades editoriais, etc.
CG3 - Capacidade de reflexión e de pensamento crítico para describir, interpretar e valorar os feitos lingüísticos e literarios.
CG4 - Capacidade para aplicar o razonamento inductivo e deductivo, ao combinar a análise dos datos coa argumentación teórica.
CG5 - Capacidad de abstracción, síntese e análise, ao extraer xeneralizacións a partir da descripción dos datos.
CG6 - Capacidade para transmitir información, ideas, problemas e solucións sobre cuestións relativas á lingua e a literatura españolas a un público especializado e non especializado.
CG7 - Dominio da expresión oral e escrita, en español e noutraslinguas, en distintos contextos.
CG8 – Habilidade no manexo de ferramentas informáticas e no uso de redes que permitan establecer contactos nacionais e internacionais.
CG9 - Habilidade para traballar en colaboración e en contextos multiculturais y multilingües.
CG10 - Aprendizaxe autónoma de novos coñecementos e técnicas de análise.
CB1 – Que os estudantes teñan demostrado posuír e comprender coñecementos nunha área de estudo que parte da base da educación secuandaria xeral e se encontra nun nivel que, se ben se apoia en libros de textos avanzados, inclúe tamén algún aspectos que implican coñecementos procedentes da avanguarda do seu campo de estudo.
CB2 – Que os estudantes saiban aplicar os seus coñecementos ao seu traballo ou vocación dunha forma profesional e posúan as competencias que se demostrar por medio da elaboración e ddefensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de estudo.
CB3 –Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo) para emitir xuizos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética.
CB4 - Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado coma non especializado.
CB5 – Que os estudantes teñan desarrollado aquelas habilidades de aprendizaxe necesarias para emprender estudos posteriores cun alto grao de autonomía.

ESPECÍFICAS
CE4: Identificar e comprender aqueles elementos (obxecto de estudo, metodoloxía, linguaxe e terminoloxía crítica especializada, et.) que definen e articulan os estudos lingüísticos e literarios como disciplinas científicas no ámbito das Humanidades.
CE5 - Recoñecer o carácter interdisciplinar dos estudos lingüístico-literarios.
CE7 - Dominar os diversos enfoques y métodos que permiten la comprensión crítica de la obra literaria.
CE8 - Coñecer os escritores e obras máis importantes e representativas de xéneros, correntes ou tendencias de cada un dos períodos da historia da literatura.
CE10 - Comprender a complexidade dos feitos lingüísticos e das obras literarias, aprender a apreciar os seus valores estéticos e extraer o caudal informativo que contén o texto literario.
CE12 - Interpretar con rigor as obras máis importantes e representativas de xéneros, correntes ou tendencias de cada un dos períodos da historia da literatura española.
CE13 – Coñecer a teoría e o pensamento estético no seu discurrir histórico en tanto condicionante de xéneros, estilos, morfoloxía e técnicas do discurso literario.
CE15 – Coñecer as características das diversas manifestacións da creación literaria, incardinándoas no contexto sociocultural no que se xestan e conectándoas con outras formas de expresión artística.
CE16 - Adquirir destrezas no manexo de novas tecnoloxías que faciliten o estudo da lingua e a literatura españolas.
CE17 – Empregar ferramentas de búsqueda de recursos bibliográficos para o estudo da lingua española e manexar as fontes documentais e bibliográficas propias da literatura.
CE18 - Desarrollar a competencia comunicativa.

Facilitaranse algúns textos, guías de estudo e ferramentas da aprendizaxe da materia a través da aula virtual.
A asistencia ás clases e a consulta da aula virtual deben estar precedidas por a lectura das obras literarias do programa.
Recoméndase a práctica do comentario de textos e a lectura de artigos e libros sobre os diferentes temas, como medio de ampliar as explicacións de clase.

A avaliación da asignatura basearase nun exame (80 %), que consta de tres partes (con posibilidade de realización parcial). Cada unha delas computa da seguinte maneira: Introdución (10 %), século XV (30 %), século XVI (60 %). Cada parte califícase individualmente ata un máximo de 10. Para facer media, cada parte debe acadar un mínimo de 5 na calificación.
A porcentaxe restante (20 %) terá en conta a asistencia e participación nas sesións expositivas e interactivas e na realización de comentarios e exercicios que se propondrán periodicamente nas sesións interactivas.
A asistencia a clase é obrigatira. As faltas de asistencia serán descontadas da calificación correspondente ao 20 %. Non se efectúa a compensación se esta parte, calificada sobre 10, non acada o mínimo de 5.
Debido ao horario da asignatura, con dúas sesións seguidas os martes de 13 a 15 h., só contarán como asistentes os estudantes que permanezan as dúas horas, sen ausentarse a partir das 14 h.

Mantéñense as mesmas condición para a segunda oportunidade.
Os alumnos con dispensa de asistencia e os que estean afectados pola coincidencia horaria realizarán un exame final (100%). Así mesmo, os que por razón xustificadas no teñan podido participar nas sesións interactivas serán avaliados a través do exame, se non contan con ningunha falta de asistencia.
En todos os casos, na realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na "Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións”.

Actividade Horas Presencialidade
Sesións expositivas 32 100
Sesións de seminario 16 100
Sesións de titoría programada 3 100
Sesións de avaliación 3 100
Traballo autónomo do alumno 96 0

Lectura anticipada das obras literarias, para seguir adecuadamente as explicacións.
Lectura das obras críticas, complemento indispensable na preparación dos temas.
Realización de comentarios de texto como medio de profundizar nos textos.

Horario (primeiro cuadrimestre)
Clases expositivas: martes, de 13 a 15 h.
Clases interactivas: luns, de 11 a 12 h. (grupo 1) e de 12 a 13 (grupo 2)

Idioma de impartición: castelán.