Metodoloxías cuantitativas e cualitativas na investigación psicoxerontolóxica

Obxectivo xeral: Proporcionar ao alumno un coñecemento teórico e práctico das principais metodoloxías e técnicas cuantitativas e cualitativas de análise aplicadas ao fenómeno do envellecemento.

a) Dar unha visión integrada das distintas metodoloxías das que dispón o investigador en psicoxerontoloxía, evidenciando a maneira na que a metodoloxía cualitativa complementa ás técnicas cuantitativas tradicionais, como a experimentación ou a enquisa.
b) Ofrecer unha visión marcadamente aplicada da investigación no envellecemento, aínda que sempre rigorosa e baseada na evidencia científica.
c) Familiarizar ao alumno co uso das principais técnicas cualitativas e cuantitativas, para que progresivamente as incorpore á súa bagaxe metodolóxica e detecte oportunidades de engadir valor ás súas investigacións a través da súa aplicación.
d) Capacitar aos investigadores para facer uso destas técnicas, explicitando o procedemento a seguir nas súas diferentes fases.

Como resultado da aprendizaxe espérase que o estudante…
Coñeza a análise cuantitativa e cualitativa no estudo do envellecemento
Saiba aplicar as diferentes técnicas de análise cuantitativa e cualitativa no estudo do envellecemento

Contidos

Fundamentos da metodoloxía cuantitativa e cualitativa
Técnicas de análise cuantitativas e cualitativas
Análise de datos cuantitativos e cualitativos
Recursos de investigación cuantitativa e cualitativa aplicados ao estudo do envellecemento


Temario

1. Repaso das técnicas de análise de datos básicas para realizar un TFM ou investigación profesional no eido do envellecemento.
2. Presentación das principais técnicas cuantitativas e cualitativas de análise da información.
3. A entrevista aplicada a residencias e centros de día.
4. A observación aplicada a residencias e centros de día.

Bibliografía básica

Barrera-Algarín, E. & Sarasola, J. (2022). Investigaciones en Gerontología Social. Madrid: Dyckinson.
Callejo, J., del Val, C., Gutiérrez, J., & Viedma, A. (2010). Introducción a las Técnicas de Investigación Social. Madrid: Ramón Areces.
González Betanzos, F., Escoto Ponce de León, M. C., & Chávez López, J. K. (2017). Estadística Aplicada en Psicología y Ciencias de la Salud. México: Manual Moderno.
Martín-Carbonell, M. & Danel, O. (2010). Investigación en psicogerontología. En J. M. Ortigosa, A. Riquelme, & M. Martín-Carbonell (Eds): Manual de Psicogerontología. pp.61-88. Madrid: Ediciones Académicas.
Rodríguez-Domínguez, C. & Domínguez-Salas, S. (2022). Guía para la Elaboración de Trabajos Fin de Grado y Trabajos Fin de Máster en Psicología y Ciencias Afines. Madrid: Dyckinson.
Valles. M. (2009). Técnicas Cualitativas de Investigación Social. Madrid: Síntesis.
Yuni, J. A. & Urbano, C. A. (2020). Metodología y Técnicas para Investigar. Recursos para la Elaboración de Proyectos, Análisis de Datos y Redacción Científica. Córdoba, Argentina: Brujas.


Bibliografía complementaria

Facal Fondo, T. (2015). Guía para Elaborar un Proyecto de Investigación Social. Madrid: Ediciones Digitales.
Flick, U. (2012). Introducción a la Investigación Cualitativa. Madrid: Morata.
García, M., Ibáñez, J., & Alvira, F. (2005): El Análisis de la Realidad Social. Métodos y Técnicas de Investigación. Madrid. Alianza.
Gil Pascual, J. A. (2017). Estadística e Informática (SPSS) en la Investigación Descriptiva e Inferencial. (Versión Actualizada SPSS24). Madrid: UNED.
Hernández-Sampietri, R., & Mendoza Torres, C. P. (2018). Metodología de la Investigación: Las Rutas Cuantitativa, Cualitativa y Mixta. México: McGraw-Hill.
León, O. G. & Montero, I. (2006). Metodologías Científicas en Psicología. Barcelona, UOC.
Mouriz-Corbelle, R., Caamaño-Ponte, J., Dosil, C,, Picón, E. & Facal, D. (2021). Apathy and agitation in institutionalized older adults: an empirically derived classification. Psychogeriatrics, 21(3), 272-278.
Ñaupas Paitán, H., Mejía Mejía, E., Novoa Ramírez, E. & Villagómez Paucar, A. (2014). Metodología de la Investigación Cuantitativa-Cualitativa y Redacción de la Tesis. Bogotá: Ediciones de la U.
Rubio, M. J. & Varas, J. (2011). El Análisis de la Realidad en Intervención Social. Métodos y Técnicas de Investigación. Madrid: CCS
Ruiz Olabuénaga, J. I. (2012). Metodología de la investigación cualitativa. Bilbao: Universidad de Deusto.

COMPETENCIAS BÁSICAS e XERAIS
CX6 - Saber identificar e formular problemas de investigación no contexto do seu exercicio profesional, e contribuír ao seu abordaxe de acordo cos métodos, técnicas e procedementos de investigación propios das ciencias da saúde, sociais e do comportamento.
CX8 - Saber aplicar os coñecementos adquiridos e a capacidade de resolución de problema a ámbitos novos ou pouco coñecidos dentro dos contextos interdisciplinares relacionados coa Psicoxerontoloxía.
CB7 - Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en entornas novas ou pouco coñecidas dentro de contextos máis amplos (o multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo
CB10 - Que os estudantes posúan as habilidades de aprendizaxe que lles permitan continuar estudando dun xeito que haberá de ser en gran medida autodirixido ou autónomo.

COMPETENCIAS TRANSVERSAIS
CT3 – Desenvolver as habilidades en manexo de tecnoloxías da información e comunicación.
CT4 – Desenvolver a capacidade de traballo autónomo con capacidade autocrítica.

COMPETENCIAS ESPECÍFICAS
CE11 - Saber identificar e formular problemas de investigación e participar no deseño e desenvolvemento de proxectos de investigación en Psicoxerontoloxía.
CE12 - Coñecer, aplicar e interpretar análise de datos aplicados ao estudo do envellecemento.

Eminentemente práctica e participativa, tratando de fomentar que o alumnado incorpore o uso de técnicas cualitativas e cuantitativas na súa investigación TFM e no seu futuro traballo profesional, tratando de dotarlle das competencias necesarias para facer un uso rigoroso deste tipo de metodoloxías.

En concreto, constará das seguintes metodoloxías docentes:
Clases interactivas presenciais ou traballo en grupo
Clases expositivas presenciais
Titorías individuais ou grupais
Traballo autónomo do alumnado

Polo tanto, a asistencia a clase é moi recomendable. As ausencias deberán estar suficientemente xustificadas.

A avaliación desta materia será de dous tipos exclusivos.

AVALIACIÓN FORMATIVA

A modalidade de avaliación continua será a utilizada con carácter xeral para todo o alumnado matriculado. Constará das seguintes tres partes:

- Informe sobre traballos individuais ou en grupo. Durante o desenvolvemento do curso impartiranse dúas probas de avaliación, anunciadas coa suficiente antelación, nas que o alumnado deberá responder a unha serie de cuestións relacionadas cos contidos da materia, utilizando o material didáctico que se facilita. Cada proba será avaliada cun máximo de 7 puntos e a cualificación final será o resultado da media das cualificacións obtidas en ambas as probas.
- Participación nas clases: a participación activa nas clases valorarase cun máximo de 2 puntos.
- A asistencia e participación nas titorías poderá sumar 1 punto adicional.

O alumno deberá acadar un mínimo de 5 puntos en todas estas tres partes para superar a materia.

AVALIACIÓN SUMATIVA

Todos aqueles alumnos que non superen a avaliación formativa ou que teñan exención de docencia deberán presentarse ao exame final oficial da materia. Este exame constará dunha serie de preguntas baseadas no material didáctico proporcionado, que estarán dispoñibles na aula virtual da materia. A cualificación máxima que se poderá acadar con esta modalidade será de 7 puntos.

1) Preparación de presentacións orais e debate: por medio destas actividades promóvese a organización e elaboración do coñecemento necesario para facer comprensible a información a terceiras persoas dentro do marco xeral dunha interacción comunicativa.
Horas non presenciais: 10

2) Traballos tutelados: inclúen actividades que esixen a elaboración de traballos sobre temas específicos de interese para o estudante nos que a tutela e asesoramento sistemáticos do profesor/ a permiten o desenvolvemento da capacidade de traballo autónomo.
Horas non presenciais: 30

3) Preparación, análise e interpretación de datos: actividades de elaboración de bases de datos e aplicación de técnicas estatísticas para a súa análise e interpretación.
Horas presenciais: 10

4) Exposición de contidos polo profesor.
Horas presenciais: 9

5) Resolución de problemas: prantexamento e resolución de problemas teóricos ou aplicados.
Horas presenciais: 2

6) Estudo da bibliografía recomendada.
Horas no presenciais: 11

7) Discusión titorizada individual ou en grupo.
Horas presenciais: 3

Unha recomendación importante á a asistencia ás clases tanto teóricas como a realización de prácticas, e sobre todo, a participación activa nas mesmas. É esencial para superar a asignatura con éxito e alcanzar os obxectivos que se propoñen neste programa.

Unha segunda recomendación á que os contidos da materia se vaian estudando de xeito sistemático e regular ao longo do período docente e que se aproveite o material das prácticas para afondar nos contidos dalgunhas das cuestións tratadas na teoría.